مقابله با موانع تمرکز فکر
نويسنده:حسام بي باک
زماني که از دانش آموزان سوال مي شود:"آيا اتفاق افتاده است که مطلبي را بخوانيد و پس از چند پاراگراف در يابيد متوجه نشده ايد؟" متاسفانه در بيشتر مواقع با پاسخ:"بله؛خيلي وقت ها!" که با يک احساس افسوس نيز همراه است مواجه مي شوم.
آنچه مانع درک کامل مطلب توسط اين دانش آموزان مي شود نداشتن تمرکز فکر و دقت کافي است.يک کنکوري موفق بايد در کنار يادگيري روش هاي برنامه ريزي و مطالعه علمي و عمل کردن به آنها به مهارت هاي ايجاد و افزايش تمرکز نيز مسلط شود، چرا که هر چه روش مطالعه صحيح بوده و ميزان تلاش هم بالا باشد،اگر فاقد تمرکز فکر باشد به واقع نتايج چندان مطلوبي نخواهد گرفت.
باور واعتماد:اثبات شده است که بيشتر دانش آموزان نسبت به حافظه ،تمرکزوساير توانايي هاي ذهني خود شک وترديد دارند وهمين اعتماد نداشتن ،خود سم مهلکي براي توانايي هاي ذهني است .
به مغز وتوانايي هاي آن اعتماد کرده وبا اين باور شروع به مطالعه کنيد تا تمام حواس شما به مطالب مورد مطالعه متمرکز شود .با اين نيت سراغ کتاب و جزوه درسي نرويد که تمرکزي برروي آن نخواهيد داشت و خواندن تان بي فايده است .
فشارهاي رواني :فشارهاي رواني (Stress)عاملي است که در اثر اتفاقات مختلف در زندگي افراد روي مي دهد و باعث ايجاد هيجانات مختلفي از جمله اضطراب،خشم ،دلسردي و....مي شود .هر فشار رواني که به فرد وارد مي شود هيجاناتي را در او ايجاد مي کند که مثبت يا منفي است و هر يک از اين هيجان ها چه مثبت وچه منفي ،اختلالات گوناگون در فرد بر مي انگيزانندکه از جمله آن ها اختلالات ذهني است .در کتاب روان شناسي هيلگارد به عنوان يکي از مهم ترين منابع دانشگاهي جهان در رشته روان شناسي مي خوانيم:"در مواجهه با عوامل جدي فشار رواني ،افراد نمي توانند به راحتي تمرکز کنند و افکارشان را سازمان دهند وممکن است به آساني حواس شان منحرف شود ".
پس براي داشتن يک مطالعه متمرکز زمان هايي که دچار فشار رواني وهيجان (چه مثبت مثل شادي و چه منفي مانند اضطراب )هستيد سراغ مطالعه نرويد و صبر کنيد تا به شرايط عادي باز گرديد.قرار گرفتن در حالت آرامش (Relaxation)ويا انجام هر کاري که به شما آرامش مي دهد و در بر طرف کردن اين حالت به شما کمک مي کند ،سريع تر مي توانيد از حالت اضطرابي خارج شويد.
برنامه ريزي درسي :همان طور که مي دانيد نداشتن برنامه ريزي درسي باعث سردر گمي و اضطراب مي شود و چنان که اشاره شد اضطراب از موانع تمرکز فکر و حواس محسوب مي شود .پس با استفاده از اصول آموزش داده شده در موفقيت 150برنامه منظمي براي خود تهيه کرده و خود را مقيد به اجراي آن کنيد.
خستگي و بي خوابي :يکي ديگر از عواملي که براي دست يافتن به تمرکز فکر بايد آن را حذف کنيد خستگي و بي خوابي است .زمان هايي که با خستگي شديد ويا کمبود خواب مواجه هستيد بهترين کار درس نخواندن است ؛چرا که مغز توانايي پردازش ،ثبت وانتقال مطالب به حافظه بلند مدت را ندارد .در چنين مواقعي با استراحت کامل ويا خوابيدن به جبران کمبودها بپردازيد.در مورد مطالعه مستمر نيز استراحت بعد از 40تا 50دقيقه مطالعه را حتما رعايت کنيد.
نداشتن علاقه :مشکل عمده تمرکز فکر دانش آموزان در ارتباط با درس هايي است که به دلايل گوناگون نسبت به آن ها بي علاقه هستند.کمتر دانش آموزي را مي يابيد که به همه درس هاي مورد مطالعه ،علاقه کامل داشته باشد وآن چه که "شما"علاقه مي خوانيد از رفتارهاي بيروني وگفت وگوهاي دروني خودتان سر چشمه مي گيرد .پس شما نيز مي توانيد در خودتان علاقه ايجاد کنيد کافي است کمي رفتارها و احساس هاي تان را تغيير دهيد .
با احساس خوشايندي سراغ کتاب ها برويد و هنگامي که مي خواهيد مطالعه را شروع کنيد از ابراز جملات منفي و احساس هاي توام با انزجار نسبت به آن درس خودداري نماييد .سعي کنيد با مطالبي که مطالعه مي کنيد احساس يگانگي پيدا نماييد وبا يافتن مثال هايي از درس مورد نظر در زندگي روزمره خودتان مطالب خوانده شده را کاربردي نماييد .بحث در مورد روش هاي ايجاد علاقه نسبت به درس مفصل است که دراين جا به همين مختصر اکتفا مي کنيم .
اگر به همه آنچه تا اين قسمت گفته شد،با دقت عمل کنيد ،ميزان افکار مزاحم بسيار کاهش پيدا خواهد کرد .با اين حال ممکن است نتوانيد از دست همه اين پارازيت ها رها شويد براي مقابله نهايي با آنها دوکار مي توانيد انجام دهيد :نخست افکار مزاحم را برروي کاغذ بياوريد .
من به اين کار «تکنيک ساعت دو »مي گويم .کاغذ کوچکي دراندازه 5*10تهيه کنيد وهنگام مطالعه کنار دست خود قراردهيد وبالاي آن بنويسيد :«افکاري که بايد ساعت دو بررسي شوند ».سپس شروع به مطالعه کنيد ودر اثناي مطالعه هر فکر مزاحمي را که به ذهنتان رسوخ کرد ،برروي آن برگه به صورت کليدي ومختصر ،درحد يک يا دو کلمه يادداشت کنيد با اين نيت که ساعت دو(موقع ناهار )آن ها را بررسي خواهم کرد.کار دوم تغيير مسير فکراست .ازآن جا که مغز در يک لحظه فقط به يک موضوع مي تواند بينديشد ،اگر فکر مزاحمي به ذهنتان رسيد با انديشيدن به موضوع ديگري مي توانيد از شر آن فکر مزاحم خلاص شويد.عده اي پيشنهاد مي کنند با يک«کش »که به دورمچ دستتان انداخته ايد ضربه اي به مچ دستتان بزنيد در نتيجه سيستم عصبي براحساس درد متمرکزمي شود و باگذشت چند ثانيه هم درد وهم فکر مزاحم از بين مي رود .
/س
آنچه مانع درک کامل مطلب توسط اين دانش آموزان مي شود نداشتن تمرکز فکر و دقت کافي است.يک کنکوري موفق بايد در کنار يادگيري روش هاي برنامه ريزي و مطالعه علمي و عمل کردن به آنها به مهارت هاي ايجاد و افزايش تمرکز نيز مسلط شود، چرا که هر چه روش مطالعه صحيح بوده و ميزان تلاش هم بالا باشد،اگر فاقد تمرکز فکر باشد به واقع نتايج چندان مطلوبي نخواهد گرفت.
دو ريکرد به تمرکز فکر
رويکردهاي حذفي
باور واعتماد:اثبات شده است که بيشتر دانش آموزان نسبت به حافظه ،تمرکزوساير توانايي هاي ذهني خود شک وترديد دارند وهمين اعتماد نداشتن ،خود سم مهلکي براي توانايي هاي ذهني است .
به مغز وتوانايي هاي آن اعتماد کرده وبا اين باور شروع به مطالعه کنيد تا تمام حواس شما به مطالب مورد مطالعه متمرکز شود .با اين نيت سراغ کتاب و جزوه درسي نرويد که تمرکزي برروي آن نخواهيد داشت و خواندن تان بي فايده است .
فشارهاي رواني :فشارهاي رواني (Stress)عاملي است که در اثر اتفاقات مختلف در زندگي افراد روي مي دهد و باعث ايجاد هيجانات مختلفي از جمله اضطراب،خشم ،دلسردي و....مي شود .هر فشار رواني که به فرد وارد مي شود هيجاناتي را در او ايجاد مي کند که مثبت يا منفي است و هر يک از اين هيجان ها چه مثبت وچه منفي ،اختلالات گوناگون در فرد بر مي انگيزانندکه از جمله آن ها اختلالات ذهني است .در کتاب روان شناسي هيلگارد به عنوان يکي از مهم ترين منابع دانشگاهي جهان در رشته روان شناسي مي خوانيم:"در مواجهه با عوامل جدي فشار رواني ،افراد نمي توانند به راحتي تمرکز کنند و افکارشان را سازمان دهند وممکن است به آساني حواس شان منحرف شود ".
پس براي داشتن يک مطالعه متمرکز زمان هايي که دچار فشار رواني وهيجان (چه مثبت مثل شادي و چه منفي مانند اضطراب )هستيد سراغ مطالعه نرويد و صبر کنيد تا به شرايط عادي باز گرديد.قرار گرفتن در حالت آرامش (Relaxation)ويا انجام هر کاري که به شما آرامش مي دهد و در بر طرف کردن اين حالت به شما کمک مي کند ،سريع تر مي توانيد از حالت اضطرابي خارج شويد.
برنامه ريزي درسي :همان طور که مي دانيد نداشتن برنامه ريزي درسي باعث سردر گمي و اضطراب مي شود و چنان که اشاره شد اضطراب از موانع تمرکز فکر و حواس محسوب مي شود .پس با استفاده از اصول آموزش داده شده در موفقيت 150برنامه منظمي براي خود تهيه کرده و خود را مقيد به اجراي آن کنيد.
خستگي و بي خوابي :يکي ديگر از عواملي که براي دست يافتن به تمرکز فکر بايد آن را حذف کنيد خستگي و بي خوابي است .زمان هايي که با خستگي شديد ويا کمبود خواب مواجه هستيد بهترين کار درس نخواندن است ؛چرا که مغز توانايي پردازش ،ثبت وانتقال مطالب به حافظه بلند مدت را ندارد .در چنين مواقعي با استراحت کامل ويا خوابيدن به جبران کمبودها بپردازيد.در مورد مطالعه مستمر نيز استراحت بعد از 40تا 50دقيقه مطالعه را حتما رعايت کنيد.
نداشتن علاقه :مشکل عمده تمرکز فکر دانش آموزان در ارتباط با درس هايي است که به دلايل گوناگون نسبت به آن ها بي علاقه هستند.کمتر دانش آموزي را مي يابيد که به همه درس هاي مورد مطالعه ،علاقه کامل داشته باشد وآن چه که "شما"علاقه مي خوانيد از رفتارهاي بيروني وگفت وگوهاي دروني خودتان سر چشمه مي گيرد .پس شما نيز مي توانيد در خودتان علاقه ايجاد کنيد کافي است کمي رفتارها و احساس هاي تان را تغيير دهيد .
با احساس خوشايندي سراغ کتاب ها برويد و هنگامي که مي خواهيد مطالعه را شروع کنيد از ابراز جملات منفي و احساس هاي توام با انزجار نسبت به آن درس خودداري نماييد .سعي کنيد با مطالبي که مطالعه مي کنيد احساس يگانگي پيدا نماييد وبا يافتن مثال هايي از درس مورد نظر در زندگي روزمره خودتان مطالب خوانده شده را کاربردي نماييد .بحث در مورد روش هاي ايجاد علاقه نسبت به درس مفصل است که دراين جا به همين مختصر اکتفا مي کنيم .
افکار مزاحم
اگر به همه آنچه تا اين قسمت گفته شد،با دقت عمل کنيد ،ميزان افکار مزاحم بسيار کاهش پيدا خواهد کرد .با اين حال ممکن است نتوانيد از دست همه اين پارازيت ها رها شويد براي مقابله نهايي با آنها دوکار مي توانيد انجام دهيد :نخست افکار مزاحم را برروي کاغذ بياوريد .
من به اين کار «تکنيک ساعت دو »مي گويم .کاغذ کوچکي دراندازه 5*10تهيه کنيد وهنگام مطالعه کنار دست خود قراردهيد وبالاي آن بنويسيد :«افکاري که بايد ساعت دو بررسي شوند ».سپس شروع به مطالعه کنيد ودر اثناي مطالعه هر فکر مزاحمي را که به ذهنتان رسوخ کرد ،برروي آن برگه به صورت کليدي ومختصر ،درحد يک يا دو کلمه يادداشت کنيد با اين نيت که ساعت دو(موقع ناهار )آن ها را بررسي خواهم کرد.کار دوم تغيير مسير فکراست .ازآن جا که مغز در يک لحظه فقط به يک موضوع مي تواند بينديشد ،اگر فکر مزاحمي به ذهنتان رسيد با انديشيدن به موضوع ديگري مي توانيد از شر آن فکر مزاحم خلاص شويد.عده اي پيشنهاد مي کنند با يک«کش »که به دورمچ دستتان انداخته ايد ضربه اي به مچ دستتان بزنيد در نتيجه سيستم عصبي براحساس درد متمرکزمي شود و باگذشت چند ثانيه هم درد وهم فکر مزاحم از بين مي رود .
/س
