از آفرینش حکمت‌آمیز و مدبّرانۀ انار درس عبرت بگیر! [اگر با دقت در آن بنگرى] در بخش‌هایى از آن، بلندی‌هایى از پیه مى‌بینى که دانه‌ها چنان در آن در صف و چیده شده است که گویى با دست چیده‌اند. خوردن انار، میل جنسى را تقویت مى‌کند و آبِ میوۀ انار داراى قند، تانن و مادۀ سفیدی به نام «کرمانانتین» است که از دوستان کبد بوده و آن را پاک و در نتیجه، رنگ صورت را زیبا مى‌کند.
تعداد کلمات 1496/ تخمین زمان مطالعه 8 دقیقه
امام صادق(ع) دربارۀ شگفتى انار و نشانه‌هاى هدف‌مندىِ خلقت می‌فرمایند:
از آفرینش حکمت‌آمیز و مدبّرانۀ انار درس عبرت بگیر! [اگر با دقت در آن بنگرى] در بخش‌هایى از آن، بلندی‌هایى از پیه مى‌بینى که دانه‌ها چنان در آن در صف و چیده شده است که گویى با دست چیده‌اند. دانه‌ها را چندین قسم مى‌بینى که هر قسم نیز از لایه‌هاى ظریف و نازکِ ماهرانه بافته شده و جملگى در میان پوستِ محکمى جاى گرفته است. اگر میان انار، یک‌سره دانه بود، راه غذا به سوى دانه‌ها بسته بود؛ پس مطابق تدبیر و حکمت، این بلندی‌ها از پیه در میان دانه‌ها قرار گرفته و ته دانه‌ها به آن متصل است، تا از این طریق به دانه‌ها غذا برسد. مگر نمى‌بینى که دانه‌هاى انار در درون این پیه کاشته شده، آن‌گاه با آن لایه‌ها پیچیده شده تا سست و لرزان نباشد و روى آنها هم با پوستى استوار و محکم پوشانیده شده تا دانه‌ها از آفت‌ها نگاه داشته شوند؟! این‌ها تنها اندکى از شگفتی‌هاى انار است و اگر کسى در پى درک و یافتن معارف و دانستی‌هاى افزون‌تر باشد، اسرار و حکمت‌ها بیشتر است، اما تا این حدّ براى درس عبرت و راه‌یابى بس است.[1]
خواصّ معنوی انار
پیامبر خدا(ص) در این باره می‌فرمایند:مَن أکَلَ رُمّانَةً حَتّى یَستَتِمَّها نَوَّرَ الله قَلبَهُ أربَعینَ لَیلَةً؛[2] هر کس انارى را کامل بخورد، خداوندْ قلب او را چهل شب، نورانى مى‌دارد.
ایشان هم‌چنین می‌فرمایند:
کُلُوا الرُّمّانَ فَلَیسَت مِنهُ حَبَّةٌ تَقَعُ فِی المَعِدَةِ إلّا أنارَتِ القَلبَ و أخرَجَتِ الشَّیطانَ أربَعینَ یَوما؛[3] انار بخورید، زیرا هیچ دانه‌ا‌ى از آن در معده جاى نمى‌گیرد، مگر این‌که چهل روز، قلب را نورانى مى‌سازد و شیطان را بیرون مى‌راند.
امام صادق(ع) فرمودند:
مَن أکَلَ الرُّمّانَ طَرَدَ عَنهُ شَیطانَ الوَسوَسَةِ؛[4] هر کس انار بخورد، انار، شیطانِ وسوسه را از او دور مى‌سازد.
ایشان هم‌چنین فرمودند:
مَن أکَلَ حَبَّةً مِن رُمّانٍ، أمرَضَت شَیطانَ الوَسوَسَةِ أربَعینَ یَوما؛[5] هر کس یک دانه از انار بخورد، آن یک دانه، شیطانِ وسوسه را تا چهل روز، بیمار (زمین‌گیر) مى‌سازد.
یزیدبن‌عبد‌الملک نوفلى گوید:
بر امام صادق(ع) وارد شدم، در حالى که انارى در دست داشت. فرمود: «اى مُعَتِّب! یک انار هم به این مرد بده، چراکه در [خوردن] هیچ چیز، کسى با من شریک نشده است که برایم ناخوش‌آیندتر از شریک شدن در [خوردن] انار باشد.» سپس، حجامت کرد و به من فرمود که حجامت کنم. من هم حجامت کردم. آن‌گاه انارى دیگر خواست و پس از آن فرمود: «اى یزید! هر مؤمنى که انار بخورد و آن را تمام کند، خداوند تا چهل پگاه، شیطان را از [آسیب‌رسانى به] فروغ دل او دور مى‌سازد؛ و هر کس دو انار بخورد، خداوند تا صد روز، شیطان را از [آسیب‌رسانى به] فروغ دل او دور مى‌سازد؛ و هر کس سه انار بخورد، خداوند تا یک سال، شیطان را از [آسیب‌رسانى به] فروغ دل او دور مى‌سازد و هر کس خداوند، شیطان را براى یک سال از [آسیب رساندن به] فروغ دل او دور سازد، گناه نمى‌کند و هر کس گناه نکند، به بهشت درمى‌آید.[6]
خواصّ انار شیرین
امام صادق(ع) فرمودند:علَیکُم بِالرُّمّانِ الحُلوِ فَکُلوهُ فَإِنَّهُ لَیسَت مِن حَبَّةٍ تَقَعُ فی مَعِدَةِ مُؤمِنٍ إلّا أبادَت داءً و أطفَأَت شَیطانَ الوَسوَسَهِ عَنهُ؛[7] بر شما باد انار شیرین! آن را بخورید، چراکه هیچ دانه‌ا‌ى از آن به معدۀ مؤمنى درنمى‌آید، مگر این‌که بیمارى‌اى از آن ریشه‌کن مى‌کند و شیطانِ وسوسه را از او دور مى‌سازد.
هم‌چنین از «خراسانی»[8] نقل شده است:
أکلُ الرُّمّانِ الحُلوِ یَزیدُ فی ماءِ الرَّجُلِ، و یُحَسِّنُ الوَلَدَ؛[9] خوردنِ انار شیرین، آب مرد را افزون مى‌کند و فرزند را نیکو مى‌سازد.
دکتر جزایرى مى‌نویسد:
خوردن انار، میل جنسى را تقویت مى‌کند و آبِ میوۀ انار داراى قند، تانن و مادۀ سفیدی به نام «کرمانانتین» است که از دوستان کبد بوده و آن را پاک و در نتیجه، رنگ صورت را زیبا مى‌کند. خوردن انار یا رُب آن، علاوه بر جلوگیرى از ویار در زنان حامله، به رشد جنین آنها نیز کمک شایانى مى‌کند.[10]
خواصّ انار ترش و شیرین (مَلَس)
امام صادق(ع) از انارِ شیرین یاد کرد و فرمود: «المُزُّ أصلَحُ فِی البَطنِ»؛[11] ترش و شیرین در شکم، سازگارتر است.از امام رضا(ع) نیز روایت شده است:
امتَصِّ مِنَ الرُّمّانِ المُزِّ فَإِنَّهُ یُقَوِّی النَّفسَ و یُحیِی الدَّمَ؛[12] انار ترش و شیرین بمک، چراکه انسان را نیرو مى‌دهد و خون را زنده مى‌کند.[13]
از نظر طبّ سنتى ایران، میوۀ انار سرد، تر و قابض[14] است. آبِ انار، سرد و تر و پوستِ انار، سرد، خشک و بسیار قابض است. پوست ریشۀ درختِ انار، از بقیۀ قسمت‌ها‌ى این درخت قابض‌تر است... و هم‌چنین خوردن انار، خون‌ساز است و خون را تصفیه مى‌کند. [15]
بیشتر بخوانید: خواص انار
خواصّ خوردن انار با پیه آن
پیامبر خدا(ص) در این باره می‌فرمایند:کُلُوا الرُّمّانَ بِقِشرِهِ فَإِنَّهُ دِباغُ البَطنِ؛[16] انار را با پیه[17] آن بخورید، چراکه شست‌وشودهندۀ معده است.[18]
آبِ انار ترش و شیرین (انارین) که با پیه او فشرده یا در پیه (سفیدهاى داخل انار) کوبیده باشند و صاف کنند، از 250 تا 500 گرم آن با شکر در حدى که مایل به شیرین گردد، مسهل صفرا و مقوّى معده و جهت تب‌هاى صفراوى و یرقان (زردى) و جرب و حکه (خارش تن و مقعد و رحم)، نافع و داراى اثر قوى است.[19]
هنگامى که امیرمؤمنان(ع) در حال شام خوردن بود، صعصعة‌بن‌صوحان بر ایشان وارد شد. امام(ع) فرمود: «اى صعصعه! پیش آى و بخور!» صعصعه گفت: شام خورده‌ام. در این هنگام، نیمه‌اى از انار، نزد امام(ع) بود. تکه‌اى از آن را شکست، به دستم داد و فرمود:
کُلهُ مَعَ قِشرِهِ یُریدُ مَعَ شَحمِهِ فَإِنَّهُ یَذهَبُ بِالحَفَرِ و بِالبَخَرِ و یُطَیِّبُ النَّفسَ؛[20] آن را با پیهش بخور، چراکه زردشدگىِ دندان‌ها و بدبویىِ دهان را مى‌برد و انسان را پاک مى‌سازد.
خواصّ درمانى انار
اگر چهل روز صبح ناشتا آن را با ریشۀ شیرین‌بیان به اندازۀ مساوى نیم‌کوب کرده و بجوشانید و آبِ آن را صاف کرده و بنوشید، قارچ داخل معده را درمان مى‌کند. هم‌چنین آب جوشاندۀ آن را در دهان مزمزه کنید، زیرا براى تقویت لثه مفید است، خون‌ریزى لثه را قطع مى‌کند و درد دندان را تسکین مى‌دهد.[21]امام صادق(ع) فرمودند:
کُلُوا الرُّمّانَ بِشَحمِهِ فَإِنَّهُ یَدبَغُ المَعِدَةَ و یَزیدُ فِی الذِّهنِ؛[22] انار را با پیه آن بخورید، چراکه معده را مى‌پالاید و ذهن را افزون مى‌کند.
هم‌چنین از امام صادق(ع) نقل شده است:
امیرالمؤمنین على(ع) هرگاه انار مى‌خورد، روی زیرا‌ندازى مى‌نشست. علت این کار از او سؤال شد، فرمود: «زیرا در انار، دانه‌هایى از بهشت وجود دارد.» از او پرسیدند: آیا مگر یهود و نصارا از این دانه‌هاى بهشتى نمى‌خورند؟ امام على(ع) فرمود: «خداوند، فرشته‌اى خواهد فرستاد تا این دانه‌هاى بهشتى را از انار جدا سازد تا آنها نخورند.»[23]
فهرست خواص طبى انار
کلیۀ قسمت‌ها‌ى درخت انار، داراى «تانن» است که بسیار قابض است. براى مصارف دارویى از گل، برگ، پوست درخت، ریشه و دانۀ انار استفاده مى‌شود.ـ انار شیرین، ادرارآور است.
ـ ملیّن مزاج است.
ـ آب انار شیرین، براى بیمارى‌هاى مجارى ادرار مفید است.
ـ ترشح صفرا را زیاد مى‌کند.
ـ آب انار، اسهال را برطرف مى‌کند.
ـ اگر آب انار را با عسل مخلوط کنید و هر روز چند قطره در بینى بچکانید، از رشد پولیپ در بینى جلوگیرى مى‌کند.
ـ خون‌ساز است.
ـ خون را تصفیه مى‌کند.
ـ کبد را تقویت و یرقان را برطرف مى‌کند.
ـ براى سال‌مندان، بهترین دارو براى تقویت کلیه است.
ـ آب انار، خنک‌کننده است.
ـ رنگ صورت را شاداب مى‌کند.
ـ صدا را باز و گرفتگى صدا را برطرف مى‌کند.
ـ براى اضافه کردن وزن، مناسب است.
ـ آب انار، مقوّى قلب و معده است. [24]
خواصّ دیگر قسمت‌ها‌ى درخت انار
ـ جوشاندۀ پوست ریشۀ درخت انار، کرم معده و روده را از بین مى‌برد.ـ جوشاندۀ پوست درخت انار نیز ضدّ کرم است.
ـ براى برطرف کردن گلودرد و زخم گلو، جوشاندۀ پوست انار و یا جوشاندۀ برگ درخت انار را غرغره کنید.
ـ خانم‌هایى که عادت ماهیانه‌شان منظم نیست، مى‌توانند از جوشاندۀ برگ‌هاى انار استفاده کنند.
ـ اگر برگ‌هاى له‌شدۀ انار را روى پوست بگذارید، خارش آن را از بین مى‌برد.
ـ براى برطرف کردن سوختگى پوست، گل‌هاى انار را لِه و با روغن کنجد مخلوط کنید و این پماد را روى قسمت سوختگى بمالید.
ـ جوشاندۀ پوست درخت و پوست ریشۀ درخت انار، کرم‌کش است.
ـ دم‌کردۀ گل انار، اسهال مزمن را برطرف مى‌کند.
ـ دم‌کردۀ گل انار را به صورت غرغره براى از بین بردن زخم‌هاى دهان به کار ببرید.
ـ براى برطرف کردن دندان‌درد، دم‌کردۀ ریشۀ درخت انار را در دهان مزمزه کنید.
ـ انار ترش و شیرین (میخوش)، ادرار را زیاد مى‌کند.
ـ براى برطرف کردن بواسیر، باید مقعد را با جوشاندۀ پوست انار شست‌وشو داد.[25]
نمایش پی نوشت ها:
[1]. توحید مفضل، شگفتی‌هاى آفرینش، ص146.
[2]. مکارم‌الأخلاق، ج1، ص371، ح1224 و بحارالانوار، ج66، ص165، ح50.
[3]. عیون أخبار الرضا(ع)، ج2، ص35، ح80؛ صحیفة الإمام الرضا(ع)، ص106، ح57؛ مکارم‌الأخلاق، ج1، ص371، ح1226؛ بحارالانوار، ج66، ص154، ح1 و کنزالعمّال، ج14، ص187، ح38319.
[4]. المحاسن، ج2، ص359، ح2247 و بحارالانوار، ج66، ص163، ح41.
[5]. الکافی، ج6، ص353، ح8؛ المحاسن، ج2، ص356، ح2233 و بحارالانوار، ج66، ص160، ح28.
[6]. الکافی، ج6، ص353، ح9؛ المحاسن، ج2، ص358، ح2243؛ مکارم‌الأخلاق، ج1، ص370، ح1220 و بحارالانوار، ج66، ص162، ح38.
[7]. الکافی، ج6، ص354، ح10؛ المحاسن، ج2، ص359، ح2246 و بحارالانوار، ج66، ص163، ح41.
[8]. علامه مجلسى مى‌گوید: «ظاهراً خراسانى، کنایه از امام رضا(ع) است و به سبب تقیّه، با این نام از ایشان یاد شده است»؛ بحارالانوار، ج66، ص164
[9]. الکافی، ج6، ص355، ح17
[10]. دانش‌نامۀ طب اهل‌بیت(ع)، ص184.
[11]. الکافی، ج6، ص354، ح1؛ المحاسن، ج2، ص356، ح2234 و بحارالانوار، ج66، ص160، ح29.
[12]. بحارالانوار، ج62، ص320، ص61
[13]. در طبّ الإمام الرضا(ع)، به جاى «المُزّ (ترش و شیرین)»، واژۀ «الإملیسى (مَلَس)» آمده است.
5. ضد اسهال، آنچه باعث یبوست و خشکى مزاج مى‌گردد.
[15]. دانش‌نامۀ طب اهل‌بیت(ع)، ص188.
[16]. المحاسن، ج2، ص356، ح2236 و بحارالانوار، ج66، ص160، ح31.
20. پیه انار، سپیدى‌اى است که درون انار است و دانه‌ها بر آن تعبیه شده است (لغت‌نامۀ دهخدا).
[18]. «در سخن امام که فرمود: «انار معده را دباغى مى‌کند»، تأمل کن! خواهى دید که معده وقتى دباغى شود، یعنى رطوبت زاید آن، که باعث سستى اعصاب معده مى‌شود، خشک گردد، غذا را بهتر هضم مى‌کند و چون غذا خوب هضم شود، خون پاکیزه تولید مى‌کند و چون خون پاکیزه شود، تغذیه بهتر مى‌شود و بدن قوى‌تر مى‌گردد و در بدن نیرویى تولید مى‌شود که در مقابل بیماری‌ها مقاومت مى‌کند. راستى که سخن امام، چه سخن جامعى است و مردم آن زمان آن را نمى‌فهمیدند، بلکه علم امروز آگاهانه یا ناآگاهانه آن را درک مى‌کند»؛ روش تن‌درستى در اسلام، ص131.
[19]. کتب طبى انتزاعى، ج1، ص213.
[20]. المحاسن، ج2، ص356، ح2237 و بحارالانوار، ج66، ص161، ح32.
[21]. اسرار گیاهان دارویى، ص81
[22]. الکافی، ج6، ص354، ح12، ج2، ص356، ح2232 و بحارالانوار، ج66، ص160، ح27.
[23]. دانش‌نامۀ طب اهل‌بیت(ع)، ص183.
[24]. دانش‌نامۀ طب اهل‌بیت(ع)، ص188.
[25]. همان.
کتابنامه:
ـ قرآن کریم.
ـ جمعى از نویسندگان، کتب طبى انتزاعى، بی‌جا، ناشر دیجیتالی: مرکز تحقیقات رایانه‌ای قائمیه اصفهان، بی‌تا.
ـ حاجى‌شریف، احمد، اسرار گیاهان دارویى، تهران: حافظ نوین، چهارم، 1386.
ـ دریایى، محمد، دانش‌نامۀ طب اهل‌بیت(ع) بر اساس طب الأئمه(ع)، تهران: پیام کتاب، اول، 1388.
ـ صانعى، صفدر، همیشه لاغر و سلامت باشید، تهران: حافظ نوین، دوم، 1386.
ـ عباس‌نژاد، محسن، قرآن و طب، مشهد: مؤسسه انتشاراتى بنیاد پژوهش‌هاى قرآنى حوزه و دانشگاه، اول، 1385.
ـ محمدى‌رى‌شهرى، محمد، دانش‌نامۀ احادیث پزشکى، قم: دار‌الحدیث، ششم، 1385.
ـ مفضل‌بن‌عمر، توحید مفضل؛ شگفتی‌هاى آفرینش، ترجمۀ: نجفعلى میرزایى، قم: هجرت، پنجم، 1377.
ـ میرحیدر، حسین، معارف گیاهى، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامى، هفتم، 1385.
ـ ا‌بن‌بابویه، محمد‌‌بن‌‌على(شیخ صدوق)، علل الشرائع، ترجمه: محمدجواد ذهنى تهرانى، قم: انتشارات مؤمنین، اول، 1380ش.
ـ ا‌بن‌بابویه، محمد÷بن‌‌على(شیخ صدوق)، الخصال، قم: جامعه مدرسین، اول، 1382ش.
ـ پاداش نیکی‌ها و کیفر گناهان (ترجمۀ ثواب الأعمال)، قم: دفتر انتشارات اسلامی، اول، 1381ش.
ـ من لا یحضره الفقیه، تهران: دار الکتب الاسلامیه، اول، 1367ش.
ـ عیون أخبار الرضا(ع)، تهران: نشر صدوق، اول، 1378ق.
ـ احمد‌بن‌‌محمد‌‌بن‌خالد، المحاسن، قم: دار الکتب الاسلامیه، دوم، 1371ق.
ـ بروجردى، آقاحسین، منابع فقه شیعه (ترجمه جامع الأحادیث الشیعه)، ترجمه: عده‌اى از فضلا، تهران: فرهنگ سبز، اول، 1386.
ـ پاینده، ابو‌القاسم، نهج‌الفصاحه، تهران: دنیای دانش، چهارم، 1382ش.
ـ تمیمى آمدى، بن‌‌محمد، تصنیف غرر‌الحکم و درر‌الکلم، قم: دفتر تبلیغات اسلامی، اول، 1366ش.
ـ تمیمى آمدى، عبد‌الواحد‌‌بن‌‌محمد، غرر‌الحکم و درر‌الکلم، تحقیق و تصحیح: سیدمهدى رجائى، قم: دار الکتاب الإسلامی، دوم، 1410ق.
ـ حلوانى، حسین‌‌بن‌محمد‌‌بن‌‌حسن‌‌بن‌‌نصر، نزهة الناظر و تنبیه الخاطر، قم: بنیاد امام مهدی(ع)، اول، 1408ق.
ـ حمیرى، عبدالله‌بن‌‌جعفر، قرب الإسناد، تحقیق و تصحیح: مؤسسة آل‌البیت(ع)، قم: مؤسسة آل‌البیت(ع)، اول، 1413ق.
ـ دیلمى، حسن‌بن‌‌محمد، إرشاد القلوب إلى الصواب، قم: شریف الرضی، اول، 1412ق.
ـ قطب‌الدین راوندى، سعید‌‌بن‌‌هبة‌الله، الدعوات، قم: انتشارات مدرسه امام مهدى(ع)، 1407ق.
ـ محمدی ری‌شهری، محمد، منتخب میزان‌الحکمه، قم: دار الحدیث، 1387.
ـ حر عاملى، محمدبنحسن، وسائل‌‌الشیعه، تحقیق و تصحیح: مؤسسة آل‌البیت(ع)، قم: مؤسسة آل‌البیت(ع)، اول، 1409ق.
ـ طبرسى، حسن‌‌بن‌‌فضل، مکارم الأخلاق، تهران: دوم، 1365ش.
ـ طوسى، محمدبنحسن، الأمالی، قم: دار‌الثقافه، اول، 1414ق.
ـ کراجکى، محمد‌‌بن‌‌على، گنجینۀ معارف شیعه إمامیه (ترجمۀ کنز‌الفوائد و التعجب)، تهران: فردوسی، اول، بى‌تا.
ـ کلینى، محمد‌‌بن‌‌یعقوب‌‌بن‌‌اسحاق، الکافی، تهران: دار الکتب الإسلامیه، چهارم، 1407ق.
ـ کوفى اهوازى، حسین‌‌بن‌سعید، زاهد کیست؟ وظیفه‌اش چیست؟ (ترجمۀ الزهد)، قم: نور السجاد(ع)، اول، 1387ش.
ـ مجلسى، محمد‌باقر، بحار‌الأنوار، بیروت: دار احیاء التراث علمی، دوم، 1403ق.
ـ مجلسى، محمدتقى‌بن‌مقصودعلى، لوامع صاحب‌قرانى (مشهور به شرح فقیه)، قم: اسماعیلیان، دوم، 1414ق.
ـ نورى، حسین‌‌بن‌‌محمدتقى مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، تحقیق و تصحیح: مؤسسة آل‌البیت(ع)، قم: مؤسسة آل‌البیت(ع)، اول، 1408ق.
