کارکردهای روحانیت قرآنی

روحانیت به عنوان سازمان مردم‌نهاد دینی در تحقق هم‌بستگی و جلوگیری از گسست اجتماعی با بهره‌گیری از فرهنگ قرآنی
 

چکیده
روحانیت شیعه در طول تاریخ، همواره به حراست از منابع و متون قرآنی پرداخته است. نحله‌های این مدعا را می‌توان از همان ابتدا در دفاعیات شیخ مفید و سید‌مرتضی در برابر متکلمین معتدله و زیدیه، از معانی اندیشه‌های شیعی دید. امروزه شاهد آن هستیم که تهاجم گسترده‌ای از طریق گسترش شبکه‌های فساد در کشور و نیز انتشار مجلات سکس و شب‌نامه‌ها و پخش برنامه‌های ماهواره‌ای و اینترنتی و بالاخره گسترش آلات و ادوات ابتذال در میان جوانان به قصد تهی کردن از سوی دشمنان طراحی شده است. هدف دشمن از این تهاجم فرهنگی، به پوچی کشاندن و انزوای جوانان و جدایی آن‌ها از دین و رهبران قرآنی است، تا در نهایت به فساد و ابتذال جامعه بینجامد.

تعداد کلمات 974/ تخمین زمان مطالعه 5 دقیقه

 
اگرچه نفس وجود روحانیت در تمام عرصه‌های انقلاب بی‌نظیر و استثنایی است، ولی به نظر می‌رسد که در دهه چهارم انقلاب دارای نقش ویژه و خاصی است. اگرچه پاره‌ای از آن‌ها در تمام دوران انقلاب حائز اهمیت است، ولی در کل بنا بر ضرورت و حساسیتی که این دوره برای انقلاب دارد، از ارزش و اهمیت بیشتری برخوردار است که در ادامه به پاره‌ای از آن‌ها اشاره می‌کنیم.

الف. بسط و گسترش فرهنگ مستقل قرآنی

روحانیت شیعه در طول تاریخ، همواره به حراست از منابع و متون قرآنی پرداخته است. نحله‌های این مدعا را می‌توان از همان ابتدا در دفاعیات شیخ مفید و سید‌مرتضی در برابر متکلمین معتدله و زیدیه، از معانی اندیشه‌های شیعی دید. لذا می‌توان گفت که روحانیت تا به امروز ارزش‌های قرآنی را پاس داشته و فرهنگ غنی شیعه را برای همه نسل‌ها به ارمغان آوردند. روحانیت در فرآیند انقلاب نیز در جایگاه متولیان اصلی فرهنگی قرآنی، همواره در گفتار و نوشتار خود به تعمیق و گسترش مبانی قرآنی و فرهنگ غنی اسلام در سطح جامعه پرداخته است. در این راستا، اگرچه نقص‌ها و کاستی‌هایی هم داشتند، اما گام‌های بلندی نیز برداشتند. اکنون نیز در مقابل مسائل متحدثه و مباحث و مجادلات نظری و نظریه‌ها و قرائت‌های مختلف از دین و انگاره‌هایی چون اصلاحات، ناسیونالیسم، سکولاریسم، فمنیسیم و... که زنگ خطری در دل سرزمین اسلام است، می‌بایست با جدیت و اقتدار علمی خود ایستادگی نموده و با همه کاستی‌ها و نارسائی‌ها و ناهماهنگی‌های اقشار و مراکز مختلف دیگر، به مبارزه علمی با آن‌ها برخاسته و از این طریق فرهنگ قرآنی را بسط و گسترش داد.
 

ب. مقابله با تهاجم فرهنگی غرب

امروزه شاهد آن هستیم که تهاجم گسترده‌ای از طریق گسترش شبکه‌های فساد در کشور و نیز انتشار مجلات سکس و شب‌نامه‌ها و پخش برنامه‌های ماهواره‌ای و اینترنتی و بالاخره گسترش آلات و ادوات ابتذال در میان جوانان به قصد تهی کردن از سوی دشمنان طراحی شده است. هدف دشمن از این تهاجم فرهنگی، به پوچی کشاندن و انزوای جوانان و جدایی آن‌ها از دین و رهبران قرآنی است، تا در نهایت به فساد و ابتذال جامعه بینجامد. دشمن در این راستا از هیچ خیانتی به نسل جوان انقلابی و متکی به تاریخ درخشان این مرزوبوم و مفاخر و میراث قرآنی ما دریغ نمی‌کند. در این عرصه، همه افراد به نوعی موظف به مقابله فرهنگی با دشمن هستند و این میان روحانیت به سبب جایگاه و موقعیتی که دارد بیش از سایرین می‌بایست در عرصه باشد.
 

ج. برپایی موج نوگرایی در سطح کشور و جهان

هم‌اکنون در اروپا علاوه بر تقابل با سیاست‌های ضد قرآنی، موجی جدید به نام مذهب‌گرایی پیدا شده تا جایی که انسان اروپایی با اشتیاق فراوان به سوی فهم مذهب گام بر می‌دارد. این موج که بازتاب سرخوردگی‌های اجتماعی و عدم پاسخ به نیازهای درونی و روانی و فطری است، با پیدایش انقلاب اسلامی و انعکاس نقش مذهب در جوامع غربی، خصوصاً در دهه اخیر، افزایش چشم‌گیری یافته است. لذا این، یکی از عرصه‌هایی است که اگر مورد توجه و اهتمام قرار گیرد، با توجه به منبع غنی مذهب شیعه می‌تواند در سطح جهان موج‌آفرین باشد.
 

بیشتر بخوانید: روحانی قرآنی

د. پاسخ‌گویی به شبهات

با توجه به بستر مناسبی که مذهب و خصوصاً اسلام در سطح ملی و فراملی پیدا کرده، ایجاد شبهه در اندیشه‌های گرویدگان به مذهب و متمایلان به آن، از شیوه‌های جدید دستگاه‌های فرهنگی استعمار است.
بررسی تاریخی جریان استعمار نشان می‌دهد که پس از پایان جنگ ‌جهانی دوم، استعمار میدان فعالیت را از مداخله نظامی مستقیم، به مداخله فرهنگی مستقیم کشانده و با هدف قرار دادن فرهنگ اصیل، باورهای اجتماعی و اصول اعتقادی قرآنی جوامع، عمده‌ترین و مهم‌ترین گام را برداشته و بر می‌دارد. لذا در این خصوص لازم است که روحانیت قاطع و استوارتر در صحنه دفاع از ارزش‌های انقلاب اسلامی همیشه در میدان باشد.
 

هـ. توجه به بعد داخلی و خارجی شکاف سیاسی و گسست اجتماعی در دهه چهارم انقلاب

شکاف سیاسی داخلی را باید شکافی فعال قلمداد کرد که متأسفانه در حال تهییج است و به نظر می‌رسد که در صورت عدم توجه کافی، می‌تواند خطرساز نیز باشد؛ عامل به وجود آمدن آن، تقابل جناح‌های سیاسی با یکدیگر است. این تضاربات سیاسی به شکل وسیعی در جامعه مورد بسط و گسترش قرار گرفته تا جایی که شاهد سیاسی شدن حوزه‌هایی چون تحقیق، آموزش، صنعت و... می‌باشیم و تا آن‌جا به پیش رفته که بعضاً بر اصول بنیان قرآنی چون منافع ملی و امنیت‌ملی هم برتری جسته است. در بعد خارجی شاهد آن هستیم که تعدادی از کشورها به عنوان دشمنان اصلی انقلاب همچون (آمریکا، اسرائیل) و تعدادی به عنوان کشورهایی که ایران را برای حیات بین‌المللی خطرناک می‌دیدند (همچون انگلیس، فرانسه و اکثر کشورهای اروپایی) و تعدادی به عنوان اینکه ایران تفسیری از اسلام ارائه داده که جهان اسلام را دچار شوک ساخته (همچون عربستان، امارات، کویت و...)، در مقام مقابله با ایران برآمده‌اند. لذا در این شرایط حساس و خطیر لازم است که روحانیت با آگاهی کامل در بطن شکاف‌ها حضور یابد و به اصلاح و ترمیم شکاف‌های سیاسی ایجاد‌شده در بطن انقلاب از طریق ابزارهایی که در اختیار دارد، بپردازد.
 

کتابنامه:

- عمید، حسن (۱۳۶۴) فرهنگ فارسی، جلد اول، چاپ هشتم (تهران: امیرکبیر- عنایت، حمید(۱۳۶۵) اندیشه سیاسی در اسلام معاصر، تهران: خوارزمی، چاپ دوم.
- ساروخانی، باقر(۱۳۷۰) دایره‌المعارف علوم اجتماعی، تهران: کیهان.
- کوهن، استانفورد تئوری‌های انقلاب، ترجمه علیرضا طیب، تهران: موسسه آموزشی انتشاراتی سیمیا.
- هانتینگتون ساموئل، سازمان سیاسی در جوامع دست‌خوش دگرگونی، ترجمه محسن ثلاثی، ص۳۸۵.
- کرین برینتون، کالبد‌شکافی انقلاب، ترجمه محسن ثلاثی، تهران: زریاب.
- گی روشه (۱۳۶۶) تغییرات اجتماعی، ترجمه: دکتر منصور وثوقی، تهران، نشر نی.
- ۸- بیرو، آلن، فرهنگ علوم اجتماعی، ترجمه باقر ساروخانی، تهران، کیهان، چاپ دوم.
- آن.کی.اس. لمبتون (۱۳۷۹)، نظریه دولت در ایران، مترجم: چنگیز پهلوان، تهران: نشر گیو، چاپ دوم.
- دارابی، علی (۱۳۸۱)، سیاست‌مداران اهل فیضیه، تهران: سیاست، چاپ دوم.
- مطهری، مرتضی، مشکل اساسی در سازمان روحانیت، قم: صدرا.
- بشیریه، حسین (۱۳۷۴)، جامعه‌شناسی سیاسی، تهران: نشر نی، چاپ دوم.
- عنایت، حمید(۱۳۶۵)، اندیشه سیاسی در اسلام معاصر، تهران: خوارزمی، چاپ دوم.
- حایری، عبدالهادی (۱۳۶۰)، تشیع و مشروطیت در ایران، تهران: انتشارات امیرکبیر.
- براون، ادوارد(۱۳۷۶)، انقلاب مشروطیت ایران، ترجمه مهری قزوینی، تهران: انتشارات کویر.
- روحانی، سید‌حمید(۱۳۶۱)، بررسی و تحلیلی از نهضت امام خمینی، تهران: دفتر انتشارات اسلامی.
- ازغندی، علیرضا(۱۳۷۹)، تاریخ تحولات سیاسی و اجتماعی ایران، تهران: سمت.
- جعفریان، رسول (۱۳۸۰)، جریان‌ها و جنبش‌های مذهبی سیاسی ایران سال‌های ۱۳۵۷ ۱۳۶۰، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
- فوران، جان (۱۳۷۷)، مقاومت شکننده تاریخ تحولات اجتماعی ایران، ترجمه احمد تدین، تهران، رسا.
- امام خمینی، روح‌الله به (۱۳۷۲)، صحیفه نور، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
- عیوضی، محمدرحیم (۱۳۸۰)، طبقات اجتماعی و رژیم شاه، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- وبر، ماکس (۱۳۷۴)، اقتصاد و جامعه، ترجمه عباس منوچهری و دیگران، تهران: مولی.
- آبراهامیان، یرواند(۱۳۷۷)، ایران بین دو انقلاب، مترجم: کاظم فیروزمند و دیگران، تهران، نشر مرکز.
- سریع‌القلم، محمود(۱۳۸۲)، مجموعه مقالات گسست نسل‌ها، پژوهشکده علوم انسانی و اجتماعی جهاد دانشگاهی.
- قادری، حاتم (۱۳۸۲)، مجموعه مقالات گسست نسل‌ها، پژوهشکده علوم انسانی و اجتماعی جهاد دانشگاهی صص۱۷۸-۱۸۲.
- مددپور، محمد (۱۳۸۲)، مجموعه مقالات گسست نسل‌ها، پژوهشکده علوم ‌انسانی و اجتماعی جهاد دانشگاهی.
- جلالی، محمدرضا (۱۳۸۲)، مجموعه مقالات گسست نسل‌ها، پژوهشکده علوم ‌انسانی و اجتماعی جهاد دانشگاهی.
- شرفی، محمدرضا (۱۳۸۲)، مجموعه مقالات گسست نسل‌ها، پژوهشکده علوم انسانی و اجتماعی جهاد دانشگاهی.
- پیروزنیا، مهدی (۱۳۸۸)، تعریف سازمان‌های مردم‌نهاد و یار(NGO) ها، در سایت http://www.aftabir.com.

کتابنامه لاتین
- Harald Lasweu SA. Keplan Povwers. Society, hondon, Ruotledge S. Kegan
Paul, 1901.
- Bengston, V.L.(197). The generation gap: A review and typology of social
Psychological perspective. Youth and Society p; TY-Y - Slater, P.E. (197). The pursuit of loneliness:American culture at the breaking
Point. Boston:Beacon -
- Adelson,j.(.V91 january). What generation gap? New York Times Magazine

پی نوشت:
[1]. پژوهش‌گر دینی، ایمیل: Sjm1348@gmail.com.
منبع: کتاب گفتارها و نوشتارها؛ ارائه‌شده در همایش هم‌اندیشی نخبگان، فرهیختگان و پیش‌کسوتان قرآنی؛ وزارت فرهنگ و ارشاد، تابستان 1396.