خورشيد گرفتگي و حل مسائل نجومي
تئوري نسبيت عمومي اينشتين نخستين بار از طريق عکسبرداري خورشيدگرفتگي 29 مي1919 تائيد شد. اکنون به نظر مي‌رسد گروهي از ستاره‌شناسان قصد دارند در خورشيدگرفتگي 22 جولاي همزمان با سال نجوم برخي مسائل فيزيکي را با رصد دقيق اين خورشيدگرفتگي حل کنند.
22 جولاي سال جاري طولاني‌ترين خورشيدگرفتگي قرن 21 روي خواهد داد. اين خورشيدگرفتگي که در هند و چين به وضوح قابل رويت است، شش دقيقه به طول خواهد انجاميد. به باور بسياري از دانشمندان، بررسي خورشيدگرفتگي مي‌تواند به حل بسياري از مسائل نجومي‌کمک کند. به طوري که «جي پاساچف»، پروفسور نجوم کالج ويليام در مقاله‌اي که در مجله نيچر منتشر کرده، نوشته است، قصد دارد به مناسبت سال نجوم، 22 جولاي آينده (31 تير 1388) به ارتفاع سه هزار فوتي (4/914 متري) کوهستان «تيانهونگ پينگ» در چين سفر کند تا شاهد اين خورشيدگرفتگي عظيم باشد.
بررسي مسائل نجومي با کمک پديده خورشيدگرفتگي موضوع تازه‌اي نيست. به 90 سال قبل خورشيد گرفتگي که بين آفريقا و برزيل گسترده شده بود، تئوري نسبيت عمومي اينشتين را تائيد کرد.
در دست نوشته‌اي که از آلبرت اينشتين باقي مانده نوشته شده است: «ماکس پلانک هيچ چيز از فيزيک نمي‌فهميد چرا که در مدت خورشيدگرفتگي 1919 تمام شب را براي ديدن نوري سر پا بيدار ماند که مي‌توانست نور واقع در ميدان جاذبه را تائيد کند. اين درحالي است که اگر ماکس پلانک تئوري مرا مي‌شناخت، مي‌توانست با خيال راحت به تختخواب برود.»
در حقيقت اولين آزمايش نسبيت عمومي90 سال قبل و در 29 مي1919 رخ داد. تئوري نسبيت عمومي‌در 1915 منتشر و با استقبال سردي از سوي جامعه علمي‌مواجه شد.
در اين خصوص ستاره‌شناسان معتقدند: «فيزيک اجسام و گرانش نيوتن و گاليله تمام آن چيزهايي را که مي‌توانست در رفتار اجرام در خلاء ديده شود تشريح مي‌کرد.
اما در قوانين نيوتن و گاليله درباره نور هيچ توضيحي داده نشده بود. به اين ترتيب اينشتين برپايه معادله E=mc2 تئوري نسبيت عمومي‌را شرح داد و تفسير کرد که تمام اجسام جاذبه گرانشي دارند و زاويه پرواز آنها در فضا زماني که از نزديکي يک جرم عظيم مي‌گذرند، منحرف مي‌شود.»
اينشتين در دستنوشته هاي خود نوشته است: «کلمات يا همان زبان رياضي براي بيان اين تئوري وجود دارند اما فقدان يک آزمايش تجربي بديهي به وضوح احساس مي‌شود. براي تائيد تجربي اين تئوري کافي است که از يک خورشيدگرفتگي عکسبرداري کنيم.»
در حقيقت تا آن زمان هيچ عکسي از خورشيدگرفتگي وجود نداشت و جنگ جهاني اول بزرگترين مانع برسر راه تلاش براي عکسبرداري از يک خورشيدگرفتگي به شمار مي‌رفت. اولين تلاش ناموفق در عکسبرداري از خورشيد گرفتگي در زمان جنگ جهاني اول و در روسيه انجام شد. موقعيت دوم عکسبرداري در خورشيد گرفتگي سال 1912 در برزيل فراهم شد اما در اين زمان هم باران شديدي که منطقه رويت خورشيدگرفتگي را فرا گرفته بود مانع از عکسبرداري شد.
سرانجام، تاريخ فيزيک نجوم بهار 1919 را براي اولين عکسبرداري از خورشيد گرفتگي انتخاب کرد. مکان انتخاب شده «سوربال» بود. سوربال شهري کوچک در فاصله 245 کيلومتري از پايتخت ايالت «سئارا» برزيل است. به موازات اين عکسبرداري، آزمايش مشابهي هم در کوچکترين جزيره ايالت «سائو تومه» به نام «پرنس» واقع در مجمع الجزاير درياچه آفريقاي مرکزي- غربي انجام شد.
هوا در طلوع 29 مي‌در شهر سوربال تاريک بود. تنها در حدود ساعت 7 کمي‌از آسمان بالاي دريا روشن شد. سرانجام در ساعت 7:46 خورشيدگرفتگي آغاز شد.
تاريکي کلي تنها چند دقيقه به طول انجاميد اما دوربينهاي عکاسي که از چند روز قبل آماده بودند توانستند در همان دقايق کوتاه صدها عکس از خورشيدگرفتگي تهيه کنند.
خورشيدگرفتگي سوربال اولين تجربه براي نشان دادن اين مسأله بود که نه تنها يک جسم ماده بلکه حتي پرتوهاي الکترومغناطيسي مثل نور مرئي نيز جذب نيروي گرانش مي‌شوند. اين آزمايش دقيقاً ايده اينشتين را تائيد مي‌کرد و نبوغ اين دانشمند برجسته را نشان مي‌داد.
اينشتين در اين خصوص مي‌گويد: «تصور کنيم که يک ستاره دوردست و پشت به خورشيد وجود داشته باشد. ما آن را نبايد ببينيم چون توسط حلقه خورشيدي پوشانده شده است اما اغلب اتفاق مي‌افتد که اين اجرام آسماني پنهان شده مي‌توانند خود را به ما نشان دهند. در حقيقت اين نور آنها است که توسط اجرام بزرگي چون خورشيد جذب مي‌شوند.»
هرچند نسبيت عمومي يک تئوري انقلابي است، اينشتين جايزه نوبل را به پاس اثر فتوالکتريک دريافت کرد. به گفته محققان، طبيعي است که قبول تئوري نسبيت عمومي از سوي دانشمندان هم دوره اين نابغه بزرگ کاري دشوار باشد. به طوري که تنها فيزيک‌دانان نسل جديد مي‌توانند عظمت اين تئوري را درک کنند. به نظر مي‌رسد که خورشيدگرفتگي 22جولاي سال نجوم بتواند بار ديگر در تائيد اين تئوري مورد استفاده قرار گيرد.
منبع: روزنامه اطلاعات
/خ
22 جولاي سال جاري طولاني‌ترين خورشيدگرفتگي قرن 21 روي خواهد داد. اين خورشيدگرفتگي که در هند و چين به وضوح قابل رويت است، شش دقيقه به طول خواهد انجاميد. به باور بسياري از دانشمندان، بررسي خورشيدگرفتگي مي‌تواند به حل بسياري از مسائل نجومي‌کمک کند. به طوري که «جي پاساچف»، پروفسور نجوم کالج ويليام در مقاله‌اي که در مجله نيچر منتشر کرده، نوشته است، قصد دارد به مناسبت سال نجوم، 22 جولاي آينده (31 تير 1388) به ارتفاع سه هزار فوتي (4/914 متري) کوهستان «تيانهونگ پينگ» در چين سفر کند تا شاهد اين خورشيدگرفتگي عظيم باشد.
بررسي مسائل نجومي با کمک پديده خورشيدگرفتگي موضوع تازه‌اي نيست. به 90 سال قبل خورشيد گرفتگي که بين آفريقا و برزيل گسترده شده بود، تئوري نسبيت عمومي اينشتين را تائيد کرد.
در دست نوشته‌اي که از آلبرت اينشتين باقي مانده نوشته شده است: «ماکس پلانک هيچ چيز از فيزيک نمي‌فهميد چرا که در مدت خورشيدگرفتگي 1919 تمام شب را براي ديدن نوري سر پا بيدار ماند که مي‌توانست نور واقع در ميدان جاذبه را تائيد کند. اين درحالي است که اگر ماکس پلانک تئوري مرا مي‌شناخت، مي‌توانست با خيال راحت به تختخواب برود.»
در حقيقت اولين آزمايش نسبيت عمومي90 سال قبل و در 29 مي1919 رخ داد. تئوري نسبيت عمومي‌در 1915 منتشر و با استقبال سردي از سوي جامعه علمي‌مواجه شد.
در اين خصوص ستاره‌شناسان معتقدند: «فيزيک اجسام و گرانش نيوتن و گاليله تمام آن چيزهايي را که مي‌توانست در رفتار اجرام در خلاء ديده شود تشريح مي‌کرد.
اما در قوانين نيوتن و گاليله درباره نور هيچ توضيحي داده نشده بود. به اين ترتيب اينشتين برپايه معادله E=mc2 تئوري نسبيت عمومي‌را شرح داد و تفسير کرد که تمام اجسام جاذبه گرانشي دارند و زاويه پرواز آنها در فضا زماني که از نزديکي يک جرم عظيم مي‌گذرند، منحرف مي‌شود.»
اينشتين در دستنوشته هاي خود نوشته است: «کلمات يا همان زبان رياضي براي بيان اين تئوري وجود دارند اما فقدان يک آزمايش تجربي بديهي به وضوح احساس مي‌شود. براي تائيد تجربي اين تئوري کافي است که از يک خورشيدگرفتگي عکسبرداري کنيم.»
در حقيقت تا آن زمان هيچ عکسي از خورشيدگرفتگي وجود نداشت و جنگ جهاني اول بزرگترين مانع برسر راه تلاش براي عکسبرداري از يک خورشيدگرفتگي به شمار مي‌رفت. اولين تلاش ناموفق در عکسبرداري از خورشيد گرفتگي در زمان جنگ جهاني اول و در روسيه انجام شد. موقعيت دوم عکسبرداري در خورشيد گرفتگي سال 1912 در برزيل فراهم شد اما در اين زمان هم باران شديدي که منطقه رويت خورشيدگرفتگي را فرا گرفته بود مانع از عکسبرداري شد.
سرانجام، تاريخ فيزيک نجوم بهار 1919 را براي اولين عکسبرداري از خورشيد گرفتگي انتخاب کرد. مکان انتخاب شده «سوربال» بود. سوربال شهري کوچک در فاصله 245 کيلومتري از پايتخت ايالت «سئارا» برزيل است. به موازات اين عکسبرداري، آزمايش مشابهي هم در کوچکترين جزيره ايالت «سائو تومه» به نام «پرنس» واقع در مجمع الجزاير درياچه آفريقاي مرکزي- غربي انجام شد.
هوا در طلوع 29 مي‌در شهر سوربال تاريک بود. تنها در حدود ساعت 7 کمي‌از آسمان بالاي دريا روشن شد. سرانجام در ساعت 7:46 خورشيدگرفتگي آغاز شد.
تاريکي کلي تنها چند دقيقه به طول انجاميد اما دوربينهاي عکاسي که از چند روز قبل آماده بودند توانستند در همان دقايق کوتاه صدها عکس از خورشيدگرفتگي تهيه کنند.
خورشيدگرفتگي سوربال اولين تجربه براي نشان دادن اين مسأله بود که نه تنها يک جسم ماده بلکه حتي پرتوهاي الکترومغناطيسي مثل نور مرئي نيز جذب نيروي گرانش مي‌شوند. اين آزمايش دقيقاً ايده اينشتين را تائيد مي‌کرد و نبوغ اين دانشمند برجسته را نشان مي‌داد.
اينشتين در اين خصوص مي‌گويد: «تصور کنيم که يک ستاره دوردست و پشت به خورشيد وجود داشته باشد. ما آن را نبايد ببينيم چون توسط حلقه خورشيدي پوشانده شده است اما اغلب اتفاق مي‌افتد که اين اجرام آسماني پنهان شده مي‌توانند خود را به ما نشان دهند. در حقيقت اين نور آنها است که توسط اجرام بزرگي چون خورشيد جذب مي‌شوند.»
هرچند نسبيت عمومي يک تئوري انقلابي است، اينشتين جايزه نوبل را به پاس اثر فتوالکتريک دريافت کرد. به گفته محققان، طبيعي است که قبول تئوري نسبيت عمومي از سوي دانشمندان هم دوره اين نابغه بزرگ کاري دشوار باشد. به طوري که تنها فيزيک‌دانان نسل جديد مي‌توانند عظمت اين تئوري را درک کنند. به نظر مي‌رسد که خورشيدگرفتگي 22جولاي سال نجوم بتواند بار ديگر در تائيد اين تئوري مورد استفاده قرار گيرد.
منبع: روزنامه اطلاعات
/خ
