باشد برای فردا...

پرسش: همیشه احساس می‌کنم از کارهایم عقبم. نمی‌دانم چرا فکر می‌کنم که فردا بهتر می‌توانم به کارهایم برسم؟ چگونه می‌توانم بر این مشکل غلبه کنم؟

پاسخ: نام مشکل شما، اهمال‌کاری است. جالب است بدانید که شما نیز مانند 95 درصد مردم مبتلا به اهمال‌کاری هستید و مردم موفق، آن پنج درصد دیگرند. اهمال‌کاری، راحت‌ترین راه و لذت‌بخش‌ترین کار موقت برای فراراز مشکلات و مسئولیت‌هاست، ولی کارها را پیچیده‌تر و پر از استرس می‌کند. این مشکل ممکن است ریشه‌های گوناگونی داشته باشد که با هم بررسی می‌کنیم. مهم این است که این یک عادتی است که در شما ایجاد شده و می‌تواند با اراده خود شما هم برطرف شود. نخست با دو روایت زیبا درباره این مشکل آشنا شوید:

امام باقر(ع) فرمودند:«از اهمال‌کاری بپرهیز زیرا دریایی است که گرفتاران در آن غرق شوند». [1]

امام صادق(ع) هم می‌فرماید: «اهمال‌کاری طولانی، باعث سرگردانی است». [2]

ریشه‌یابی اهمال‌کاری

مشکل شما ممکن است یکی از دلایل زیر را داشته باشد:

1.‌ نمی‌خواهید به زحمت بیفتید. از شکست یا موفقیت می‌ترسید. خودتان را قبول ندارید. خجالتی هستید، حال‌تان گرفته است و هر چه که در ناحیه دل شما دور می‌زند.

2. اطلاعات شما درباره کار کافی نیست، اولویت‌های شما مشخص نیست، تردید دارید، اطمینان کافی برای شروع کار را ندارید یا فایده انجام به موقع یک کار را نمی‌دانید.

3 . انرژی بدنی شما کم است: خستگی، فشار روانی و بیماری ممکن است نای حرکت و انجام کار را از شما گرفته باشد.

4.‌ دور و برتان شلوغ است: محیط مناسبی برای انجام کارهای خود ندارید. مثلا نیاز به تمرکز دارید ولی در منزل شما همیشه تلویزیون با صدای بلند مشغول فعالیت است.

5.‌ چند هندوانه را با یک دست بلند کرده‌اید. می‌خواهید همزمان چند کار را انجام دهید که به همه کارهای شما لطمه می‌زند.

6. به خودتان گفته‌اید که باید کار را بدون نقص و بیست انجام دهید.

7. از توانایی خودتان با خبر نیستید. بیشتر از توان خود کار قبول می‌کنید.

8. کاری بر دوش شماست که دوستش ندارید.

9. عادت‌های بد، مزاحم انجام کار است. مثل خواب زیاد، تن‌پروری و یا انجام کارها دیگران را توقع دارید.

10. ‌از ریسک کردن می‌ترسید. ترس از خطر کردن و حفظ وضعیت موجود؛

رهایی از اهمال‌کاری

اهمال‌کاری مثل هر عادت بد دیگری قابل تغییر است. کافی است بخواهید و این توصیه‌ها را بخوانید و به آن‌ها عمل کنید:

یکی از دلایل اهمال‌کاری نبود انگیزه است. برای ایجاد انگیزه، تصور پایان کار به شما کمک می‌کند. وقتی پایان موفقیت آمیز کار خود را مجسم می‌کنید بیش‌تر تلاش می‌کنید آن را تمام کنید. با در نظر گرفتن زیان‌هایی که از اهمال‌کاری متوجه شما شده انگیزة خود را تقویت کنید.

برای هر کاری قبل از انجام آن وقت معینی در نظر بگیرید تا در آن فاصلة زمانی کار انجام شود. اگر وقت هر کاری از قبل مشخص نشود، ممکن است انسان در انجام آن امروز و فردا کند. همچنین تعیین دقیق تاریخ انجام، برای انجام هر کاری لازم است. با توجه به امکانات خود تاریخ دقیق پایان کار را مشخص کنید و البته در تعیین این تاریخ واقع‌بین باشد تا بدقول نشوید.

کار خود را به بخش‌های کوچک‌تر تقسیم کنید تا بتوانید بر آن مسلط شده و از عهده انجامش برآیید. مثلا اگر می‌خواهید تحقیق کلاسی بنویسید آن را به چند صفحه تقسیم کنید و برای هر صفحه زمانی تعیین کنید تا پس از اتمام هر صفحه به خود پاداشی بدهید. یک کیک بزرگ راوقتی می‌توان خورد که تکه تکه شود؛ پس کارهای بزرگ را لقمه لقمه کنید تا به راحتی قورتش بدهید وگرنه در گلویتان می‌ماند و آزارتان می‌دهد. سنگ‌ریزه‌ها را راحت‌تر از قلوه‌سنگ‌ها می‌توان پرتاب کرد.‌

با کلاس باشید و کارهای‌تان را با آخرین مدل پیشنهادی روان‌شناسان اولویت‌گذاری کنید. کارهای شما چهار گروه می‌شوند:

الف) کارهای مهم و فوری: باید سریع انجام شود وگرنه بهای سنگینی باید بپردازید؛ مانند خواندن برای امتحان آخر هفته.

ب)‌ مهم ولی غیرفوری: این موارد را اکثر مردم به تعویق می‌اندازند مانند تحقیق کلاسی که تا آخر ترم به شما فرصت داده‌اند.

ج)‌ فوری ولی غیر مهم: معمولا امور مربوط به دیگران است مانند چای آوردن برای پدر.

د)‌ نه مهم و نه فوری: مانند امور سرگرم کننده و تلف کنندة وقت که باید به حداقل برسد مانند دیدن تلویزیون.

گاهی لازم است برای درمان تنبلی با خود عهد ببندیم که در انجام آن کار کوتاهی نکنیم و در صورت شکستن عهد و پیمان برای خود تنبیهی در نظر بگیریم. مثلا اگر این کا را تا فلان زمان انجام ندادم باید تمام خانه را جارو کنم یا یک مبلغ مشخصی را صدقه بدهم. گاهی با در میان گذاشتن این پیمان‌ها با دیگران از آن‌ها نیز کمک بگیرید.

روزی نیم ساعت را برای انجام کارهای عقب مانده بگذارید.

هدف را ببینید تا تیرتان خطا نرود: راه رفتن و کار کردن بی‌هدف مثل تیراندازی چشم‌بسته است. مقدار و ارزش هدفتان را در نظر بگیرید و تلاش‌تان را مطابق آن بالا ببرید. کسی که می‌خواهد در مسابقات استانی اول شود، تلاشش متفاوت است با کسی که می‌خواهد قهرمان ملی یا برنده جهانی شود.

برای هر ماه خود برنامه‌ریزی کنید.

تصمیم بگیرید و عمل کنید. با عمل در «همین لحظه» شروع کنید. از کوچک‌ترین کارها آغاز کنید. مثلا اگر قرار است یک تماس بگیرید، همین الان انجامش دهید. خواهید دید چقدر احساس سبکی خواهید کرد.

همیشه لازم نیست بهترین باشید. دیگر به خود نگویید که عملکردتان باید بهترین باشد. ضرب‌المثلی می‌گوید: تخم مرغ امروز بهتر از مرغ فرداست. یک کار خوب را سرموقع تحویل دادن، بهتر است از اینکه یک کار عالی را دیر تحویل دهید یا هرگز نتوانید برسانید. [3]

نویسنده: ابراهیم اخوی

منابع:

[1] بحارالانوار، ج78، ص164.

[2] همان، ج73، ص 365.

[3] این مقاله با کمک از تک‌نگاره «باشد برای فردا» نوشته آقای محمدمهدی عباسی آغوی از انتشارات جامعه‌المصطفی االعالمیه نوشته شده است.