مراحل موفقیت یک کودک با کمک والدین
زمان:
هر روز وقتی را صرف توجه کردن به فرزندتان کنید. بهتر است وقت خود را طوری تنظیم کنید که بتوانید این کار را به طور روزمره انجام بدهید. زمان مورد نیاز، 5 تا 20 دقیقه است. شما می‌توانید از یک زمان سنج استفاده کنید خصوصا وقتی برای اولین بار است که از سه مهارت دنبال کردن، توجه، تحسین استفاده می‌کنید.
فعالیت کودک:
به فرزندتان حق انتخاب دهید. فعالیت‌هایی چون چیدن مکعب‌ها، نقاشی، جورچین و پازل یا چیدن لگوها که به کودک امکان ابراز آزادانه خودش را می‌دهند، فعالیت‌های خوبی هستند. از قصه‌خوانی پرهیز کنید. به فرزندتان بفهمانید این وقت را به او اختصاص داده‌اید و 5 تا 20 دقیقه فقط با او بازی می‌کنید.(1)
دنبال کردن
منظور از دنبال کردن این است که اعمال فرزند خود را نزدیک و با علاقه زیر نظر بگیرید. در این حالت نباید روزنامه بخوانید یا به چیز دیگری فکر کنید.
وقتی فرزندتان مشغول انجام دادن رفتار نامطلوبی است که ضرری برای او ندارد و یا چیزی را خراب نمی‌کند، توجهی به رفتار او نکنید(یعنی دنبال کردن، توجه کردن یا تحسین را قطع کنید). به این ترتیب فرزندتان می‌فهمد که رفتار او را دوست ندارید. نادیده گرفتن، کار سختی است ولی با تمرین کردن آن در بخش بازی با کودک بتدریج آسان می‌شود.
برای فرزندتان، بیشتر از دو یا سه حق انتخاب نگذارید. به این ترتیب، می‌توانید همیشه او را در کنترل‌تان داشته باشید.(2)
کودکان موفق معمولاً کودکان شادی هستند، اما تلاش شما به منظور آماده‌سازی فرزندتان در رویارویی با مسائل زندگی، باعث می‌شود که تمام وقت او را با حجم زیادی از برنامه‌های مختلف پر کنید. تمامی بچه‌ها به زمانی برای کاهش فشار نیاز دارند. وقفه‌ای در زمان بازی به آنها بدهید و بگذارید در این زمان تخیلاتشان آنها را هدایت کند و آزادانه بازی کنند. مثلاً سر فرصت حشره شکار کنند، آدم برفی بسازند و یا به عنکبوتی که تارمی‌تند نگاه کنند. اینها موجب می‌شود حس تخیل در کودک افزایش یابد و به کودک اجازه می‌دهد دنیا را با گامهای خودش کشف کند.
برای کودک هیچ چیز به این اندازه مهم نیست که همه توجه تان به او باشد. در این هنگام او آنچه را که در ذهنش است به شما می‌گوید. آیا می‌خواهید شنونده بهتری باشید؟ تمام حواستان را به کودک بدهید. اگر زمانی که شما مشغول پرداخت یا بررسی صورت‌حساب‌ها یا انجام کارهای روزمره هستید، فرزندتان با شما صحبت کرد، همه کارهایتان را کنار بگذارید و تمام توجه‌تان را معطوف او کنید. هیچ‌گاه صحبت او را قطع نکنید و میان افکارش ندوید، حتی اگر تمام آنها را قبلاً شنیده باشید.
همه ما می‌خواهیم فرزندانمان هر کاری را به بهترین نحو انجام دهند. اما هنگامی که ما اقدام به تکمیل یا مرتب کردن کارهای آنها می‌کنیم، ناخواسته اعتماد بـه نفس آنـان را تضعیف می‌کنیم. «کاریـن ایرلند» نویسنده کتـاب «عـزت نفس را در کودکان بـالا ببرید» و هم در مقام یک مـادر می‌گوید: «چنان چه ما محل هایی را که او فراموش کـرده تمیز کـند، دوباره تمیز کنیم یا پیش خوان آشپزخانه را دوباره دستمال بکشیم، در واقع به کودک مان گفته‌ایم که او به اندازه کافی آن کار را درست و خوب انجام نداده است. متاسفانه کودکان به راحتی باور می‌کنند به اندازه کافی شایستگی ندارند.(3)
برای کودکانتان زمانی را اختصاص دهید. بـرای کودکان مهم نیست کـه شما در شرکت ترفیع گرفته‌اید و یا اینکه بزرگ‌ترین و گران‌ترین خانه محله را خریداری کرده‌اید، چیزی که برای آنها مهم است این است که آیا شما برای شما در خانه هستید یا خیر، آیا آنها را برای بازی به پارک می‌برید؟ در صورتی که می‌خواهید پدر خوبی باشید، هر چقدر هم کـه مشغله دارید، باید زمانی را برای گذراندن با کودکانتان اختصاص دهید.
تقسیم بندی والدین
کودکان و والدینی که از هر نظر کامل و بی‌عیب باشند وجود ندارند. فرزندان همیشه آن گونه که والدین توقع دارند عمل نمی‌کنند. مشکلات کودکان معمولا یک شبه حل نمی‌شود و تغییرات در کودکان و بالغین تدریجی، آرام و مرحله به مرحله صورت می‌گیرد. برخی والدین وقتی در تغییر عادات و رفتارهای فرزندشان به مشکل برمی‌خورند، به سرعت آشفته و نا امید می‌شوند و اعتماد به نفس خود را از دست می‌دهند. حال آنکه باید به پیشرفت‌های کوچک و تدریجی فرزندشان توجه نمایند زیرا کلید پیشرفت‌های بزرگ، تشویق پیشرفت‌های کوچک است.
بچه‌ها در برابر والدینی که دائم حرف و عمل و رفتارشان را عوض می‌کنند، قضاوتی منفی خواهند داشت و سعی خواهند کرد که با رفتار خود واکنشهای آنها را کنترل کنند.
مطابق تحقیقات قدیمی، والدین بر اساس اینکه چه میزان از قاطعیت و محبت را در ارتباط با کودکان خودشان نشان می‌دهند، به چهار دسته تقسیم می‌شوند.(4)
دسته اول، والدینی هستند که قاطع و محبت کننده هستند. این دسته از والدین با وجود قاطعیت در کلام و رفتار، محبت و صمیمیت زیادی را هم به فرزندانشان منتقل می‌کنند.
والدین قاطع و محبت کننده، تسلیم مطلق خواسته‌های کودکانشان نمی‌شوند و به نیازهای کودک به صورت متعادل توجه دارند.
لوس بار نیامدن کودکیکی از خروجی‌های مهم این گونه از تربیت والدین است.
دسته دوم، والدین قاطع و طرد کننده هستند. این دسته از والدین باوجود آنکه در کلام و رفتارشان قاطعیت دارند اما محبت و صمیمیتی در آنها دیده نمی‌شود.
سختگیری و خشونت زیاد این دسته از والدین موجب می‌شود که این کودکان، یا همچون والدینشان سرد و خشن بار بیایند و یا اینکه به شدت نیازمند محبت می‌شوند.
دسته سوم، والدین با محبت و فاقد قاطعیت هستند. پدر و مادرهایی با این سبک رفتاری، به سرعت تسلیم خواسته‌های کودکانشان می‌شوند.
لوس بار آمدن را می‌توان از محصول طبیعی این مدل تربیتی برشمرد.
گونه آخر از والدین، پدر و مادرهایی هستند که نه قاطعیت دارند و نه به فرزند خود محبت کافی دارند.
والدین فاقد قاطعیت و طرد کننده کودک را به حال خود رها می‌کنند و هیچ توجهی به خواسته‌های جسمی و عاطفی فرزندانشان ندارند.
سالمترین فرزندان را گروه والدین قاطع با محبت پرورش می‌دهند. این دسته از کودکان، اعتماد به نفس بالایی داند و قدرت منطق و استدلال آنها در کنار تامین شدن نیازهای عاطفی شان رشد پیدا می‌کند.
در مخالفت‌های خود با کودک، دقت داشته باشیم که پای «نه گفتن» خود بایستیم تا کودک تصمیمات ما را جدی بگیرد. جدیت شما، آرامش و امنیت را برای کودک به ارمغان می‌آورد. البته منظور ما از قاطعیت به موقع، خشونت و دیکتاتوری در برابر فرزند نیست.(5)
اما در طرف مقابل، اگر والدین روی حرف خود قاطعانه بایستند، فرزندشان در می‌باید که برای رسیدن به خواسته‌هایش، حتماْ باید کارهایش را به موقع انجام دهد و این، موجب تقویت برنامه‌ریزی صحیح و زیاد شدن رفتارهای مثبت در کودک خواهد شد.
تحسین والدین
تحسین کودک بسیار ارزشمند است.کودکان در هر سنی که باشند تمایل دارند والدین آنها را بپسندند و از آنها راضی باشند.کودک نمی‌داند کدام رفتار مناسب و کدام نامناسب است.او هر رفتاری را که با واکنش والدین روبه رو شود یا او را به هدف برساند مثبت تلقی کرده و تکرار خواهد کرد. تصور نکنید داشتن رفتار مناسب امری بدیهی و از وظایف فرزند شماست.این طرز تفکر باعث می‌شود پرتوقع شوید، نسبت به رفتارهای مناسب فرزندتان بی‌اعتنا شوید و تنها به رفتارهای نامناسب و منفی او توجه کنید. مسلما به جز رفتارهایی که شما را ناراحت می‌کند، رفتارهای مناسب و مثبت زیادی نیز در فرزند شما وجود دارد. اگر با واکنشی تایید کننده به فرزندتان نشان دهید که ازکدام رفتارش راضی هستید، کودک سعی می‌کند با تکرار آن رضایت بیشتر شما را به دست آورد. نشان دادن نارضایتی از رفتارهای نامناسب تنها زمانی موثر خواهد بود که قبل از آن فرزندتان را به دلیل رفتارهای مناسبش تشویق کرده باشید.(6)
زمان:
هر روز وقتی را صرف توجه کردن به فرزندتان کنید. بهتر است وقت خود را طوری تنظیم کنید که بتوانید این کار را به طور روزمره انجام بدهید. زمان مورد نیاز، 5 تا 20 دقیقه است. شما می‌توانید از یک زمان سنج استفاده کنید خصوصا وقتی برای اولین بار است که از سه مهارت دنبال کردن، توجه، تحسین استفاده می‌کنید.
فعالیت کودک:
به فرزندتان حق انتخاب دهید. فعالیت‌هایی چون چیدن مکعب‌ها، نقاشی، جورچین و پازل یا چیدن لگوها که به کودک امکان ابراز آزادانه خودش را می‌دهند، فعالیت‌های خوبی هستند. از قصه‌خوانی پرهیز کنید. به فرزندتان بفهمانید این وقت را به او اختصاص داده‌اید و 5 تا 20 دقیقه فقط با او بازی می‌کنید.(1)
دنبال کردن
منظور از دنبال کردن این است که اعمال فرزند خود را نزدیک و با علاقه زیر نظر بگیرید. در این حالت نباید روزنامه بخوانید یا به چیز دیگری فکر کنید.
وقتی فرزندتان مشغول انجام دادن رفتار نامطلوبی است که ضرری برای او ندارد و یا چیزی را خراب نمی‌کند، توجهی به رفتار او نکنید(یعنی دنبال کردن، توجه کردن یا تحسین را قطع کنید). به این ترتیب فرزندتان می‌فهمد که رفتار او را دوست ندارید. نادیده گرفتن، کار سختی است ولی با تمرین کردن آن در بخش بازی با کودک بتدریج آسان می‌شود.
برای فرزندتان، بیشتر از دو یا سه حق انتخاب نگذارید. به این ترتیب، می‌توانید همیشه او را در کنترل‌تان داشته باشید.(2)
کودکان موفق معمولاً کودکان شادی هستند، اما تلاش شما به منظور آماده‌سازی فرزندتان در رویارویی با مسائل زندگی، باعث می‌شود که تمام وقت او را با حجم زیادی از برنامه‌های مختلف پر کنید. تمامی بچه‌ها به زمانی برای کاهش فشار نیاز دارند. وقفه‌ای در زمان بازی به آنها بدهید و بگذارید در این زمان تخیلاتشان آنها را هدایت کند و آزادانه بازی کنند. مثلاً سر فرصت حشره شکار کنند، آدم برفی بسازند و یا به عنکبوتی که تارمی‌تند نگاه کنند. اینها موجب می‌شود حس تخیل در کودک افزایش یابد و به کودک اجازه می‌دهد دنیا را با گامهای خودش کشف کند.
برای کودک هیچ چیز به این اندازه مهم نیست که همه توجه تان به او باشد. در این هنگام او آنچه را که در ذهنش است به شما می‌گوید. آیا می‌خواهید شنونده بهتری باشید؟ تمام حواستان را به کودک بدهید. اگر زمانی که شما مشغول پرداخت یا بررسی صورت‌حساب‌ها یا انجام کارهای روزمره هستید، فرزندتان با شما صحبت کرد، همه کارهایتان را کنار بگذارید و تمام توجه‌تان را معطوف او کنید. هیچ‌گاه صحبت او را قطع نکنید و میان افکارش ندوید، حتی اگر تمام آنها را قبلاً شنیده باشید.
همه ما می‌خواهیم فرزندانمان هر کاری را به بهترین نحو انجام دهند. اما هنگامی که ما اقدام به تکمیل یا مرتب کردن کارهای آنها می‌کنیم، ناخواسته اعتماد بـه نفس آنـان را تضعیف می‌کنیم. «کاریـن ایرلند» نویسنده کتـاب «عـزت نفس را در کودکان بـالا ببرید» و هم در مقام یک مـادر می‌گوید: «چنان چه ما محل هایی را که او فراموش کـرده تمیز کـند، دوباره تمیز کنیم یا پیش خوان آشپزخانه را دوباره دستمال بکشیم، در واقع به کودک مان گفته‌ایم که او به اندازه کافی آن کار را درست و خوب انجام نداده است. متاسفانه کودکان به راحتی باور می‌کنند به اندازه کافی شایستگی ندارند.(3)
برای کودکانتان زمانی را اختصاص دهید. بـرای کودکان مهم نیست کـه شما در شرکت ترفیع گرفته‌اید و یا اینکه بزرگ‌ترین و گران‌ترین خانه محله را خریداری کرده‌اید، چیزی که برای آنها مهم است این است که آیا شما برای شما در خانه هستید یا خیر، آیا آنها را برای بازی به پارک می‌برید؟ در صورتی که می‌خواهید پدر خوبی باشید، هر چقدر هم کـه مشغله دارید، باید زمانی را برای گذراندن با کودکانتان اختصاص دهید.
تقسیم بندی والدین
کودکان و والدینی که از هر نظر کامل و بی‌عیب باشند وجود ندارند. فرزندان همیشه آن گونه که والدین توقع دارند عمل نمی‌کنند. مشکلات کودکان معمولا یک شبه حل نمی‌شود و تغییرات در کودکان و بالغین تدریجی، آرام و مرحله به مرحله صورت می‌گیرد. برخی والدین وقتی در تغییر عادات و رفتارهای فرزندشان به مشکل برمی‌خورند، به سرعت آشفته و نا امید می‌شوند و اعتماد به نفس خود را از دست می‌دهند. حال آنکه باید به پیشرفت‌های کوچک و تدریجی فرزندشان توجه نمایند زیرا کلید پیشرفت‌های بزرگ، تشویق پیشرفت‌های کوچک است.
بچه‌ها در برابر والدینی که دائم حرف و عمل و رفتارشان را عوض می‌کنند، قضاوتی منفی خواهند داشت و سعی خواهند کرد که با رفتار خود واکنشهای آنها را کنترل کنند.
مطابق تحقیقات قدیمی، والدین بر اساس اینکه چه میزان از قاطعیت و محبت را در ارتباط با کودکان خودشان نشان می‌دهند، به چهار دسته تقسیم می‌شوند.(4)
دسته اول، والدینی هستند که قاطع و محبت کننده هستند. این دسته از والدین با وجود قاطعیت در کلام و رفتار، محبت و صمیمیت زیادی را هم به فرزندانشان منتقل می‌کنند.
والدین قاطع و محبت کننده، تسلیم مطلق خواسته‌های کودکانشان نمی‌شوند و به نیازهای کودک به صورت متعادل توجه دارند.
لوس بار نیامدن کودکیکی از خروجی‌های مهم این گونه از تربیت والدین است.
دسته دوم، والدین قاطع و طرد کننده هستند. این دسته از والدین باوجود آنکه در کلام و رفتارشان قاطعیت دارند اما محبت و صمیمیتی در آنها دیده نمی‌شود.
سختگیری و خشونت زیاد این دسته از والدین موجب می‌شود که این کودکان، یا همچون والدینشان سرد و خشن بار بیایند و یا اینکه به شدت نیازمند محبت می‌شوند.
دسته سوم، والدین با محبت و فاقد قاطعیت هستند. پدر و مادرهایی با این سبک رفتاری، به سرعت تسلیم خواسته‌های کودکانشان می‌شوند.
لوس بار آمدن را می‌توان از محصول طبیعی این مدل تربیتی برشمرد.
گونه آخر از والدین، پدر و مادرهایی هستند که نه قاطعیت دارند و نه به فرزند خود محبت کافی دارند.
والدین فاقد قاطعیت و طرد کننده کودک را به حال خود رها می‌کنند و هیچ توجهی به خواسته‌های جسمی و عاطفی فرزندانشان ندارند.
سالمترین فرزندان را گروه والدین قاطع با محبت پرورش می‌دهند. این دسته از کودکان، اعتماد به نفس بالایی داند و قدرت منطق و استدلال آنها در کنار تامین شدن نیازهای عاطفی شان رشد پیدا می‌کند.
در مخالفت‌های خود با کودک، دقت داشته باشیم که پای «نه گفتن» خود بایستیم تا کودک تصمیمات ما را جدی بگیرد. جدیت شما، آرامش و امنیت را برای کودک به ارمغان می‌آورد. البته منظور ما از قاطعیت به موقع، خشونت و دیکتاتوری در برابر فرزند نیست.(5)
اما در طرف مقابل، اگر والدین روی حرف خود قاطعانه بایستند، فرزندشان در می‌باید که برای رسیدن به خواسته‌هایش، حتماْ باید کارهایش را به موقع انجام دهد و این، موجب تقویت برنامه‌ریزی صحیح و زیاد شدن رفتارهای مثبت در کودک خواهد شد.
تحسین والدین
تحسین کودک بسیار ارزشمند است.کودکان در هر سنی که باشند تمایل دارند والدین آنها را بپسندند و از آنها راضی باشند.کودک نمی‌داند کدام رفتار مناسب و کدام نامناسب است.او هر رفتاری را که با واکنش والدین روبه رو شود یا او را به هدف برساند مثبت تلقی کرده و تکرار خواهد کرد. تصور نکنید داشتن رفتار مناسب امری بدیهی و از وظایف فرزند شماست.این طرز تفکر باعث می‌شود پرتوقع شوید، نسبت به رفتارهای مناسب فرزندتان بی‌اعتنا شوید و تنها به رفتارهای نامناسب و منفی او توجه کنید. مسلما به جز رفتارهایی که شما را ناراحت می‌کند، رفتارهای مناسب و مثبت زیادی نیز در فرزند شما وجود دارد. اگر با واکنشی تایید کننده به فرزندتان نشان دهید که ازکدام رفتارش راضی هستید، کودک سعی می‌کند با تکرار آن رضایت بیشتر شما را به دست آورد. نشان دادن نارضایتی از رفتارهای نامناسب تنها زمانی موثر خواهد بود که قبل از آن فرزندتان را به دلیل رفتارهای مناسبش تشویق کرده باشید.(6)
نویسنده: کبری خدابخش
متن نوشت:
1- نقطه‌های آغاز در اخلاق عملی، محمدرضا مهدوی کنی، دفتر نشر فرهنگ اسلامی،چاپ ششم 1375
2- نگاهی دیگر به حقوق فرزندان از دیدگاه اسلام، بهرام محمدیان،انجمن اولیا و مربیان، تهران، 1377
3- والدین و فرزندان زیر شش سال: راهکارهایی مفید مبتنی بر "آموزش سامان یافته"برای تاثیرگذاربودن...، دان دینک مایر، گاری مک کی، جیمز دینکمایر، مترجم مجید رئیس دانا، ناشر: رشد، بهمن1387
4- والدین آگاه، فرزندان دلخواه، سیدمحمدرضا پیغمبری،ویراستار حسینعلی پورمدنی، ناشر: مرسل،شهریور، 1387
5- والدین و بدرفتاری فرزندان (راه حل‌ها)،جفری کلی، مترجممینا ملکی معیری، ناشر: اختران، تیر، 1388
6- والدین و تربیت فرزند: راه حل‌های نو برای مشکلات قدیمی، های مگینات، مترجم فروزان گنجی‌زاده، ویراستار بهرام معلمی، ناشر: دات،تیر1388
2- نگاهی دیگر به حقوق فرزندان از دیدگاه اسلام، بهرام محمدیان،انجمن اولیا و مربیان، تهران، 1377
3- والدین و فرزندان زیر شش سال: راهکارهایی مفید مبتنی بر "آموزش سامان یافته"برای تاثیرگذاربودن...، دان دینک مایر، گاری مک کی، جیمز دینکمایر، مترجم مجید رئیس دانا، ناشر: رشد، بهمن1387
4- والدین آگاه، فرزندان دلخواه، سیدمحمدرضا پیغمبری،ویراستار حسینعلی پورمدنی، ناشر: مرسل،شهریور، 1387
5- والدین و بدرفتاری فرزندان (راه حل‌ها)،جفری کلی، مترجممینا ملکی معیری، ناشر: اختران، تیر، 1388
6- والدین و تربیت فرزند: راه حل‌های نو برای مشکلات قدیمی، های مگینات، مترجم فروزان گنجی‌زاده، ویراستار بهرام معلمی، ناشر: دات،تیر1388
1111.jpg)
