آداب ماه رمضان در ميان تركمن‌ها

ماه مبارك رمضان ماه ضيافت الهي، ماه رحمت است و همه مؤمنان در اين ماه به انجام فرايض ويژه مي‌پردازند و اقوام مختلف گلستان (فارس، تركمن، بلوچ و سيستان) نيز در اين استان با تكيه بر آداب و مراسم خاص محلي خويش و براي بهره‌گيري از اين ماه مبارك، فرايض الهي را به جاي مي‌آورند.
تركمن‌ها در اين ماه آيين‌هاي خاصي دارند از جمله اين كه، قبل از فرارسيدن ماه مبارك رمضان اواخر ماه شعبان روزه مي‌گيرند و خود را براي اين ماه پر بركت آماده مي‌كنند و با اين عمل به استقبال ماه مبارك رمضان مي‌روند. روزه استقبال ارزش خاصي در بين تركمن‌ها دارد و بسياري از افراد خانواده‌ها، كوچك و بزرگ، با شور و شوق خاصي با انجام مستحبات به پيشواز ماه ضيافت الهي مي‌روند. زنان و دختران تركمن به طور سنتي و خودجوش قبل از حلول ماه مبارك رمضان مسجد محل خود را نظافت و غبارروبي كرده و برخي از خانواده‌ها هم مساجد را با فرش و نمدهايي كه مخصوص خواندن نماز است و بين تركمن‌ها به نماز ليق (سجاده) مشهور است مزين مي‌كنند.
رويت هلال ماه رمضان (آي گورمك) نيز در ميان تركمن‌ها با هيجان خاصي صورت مي‌گيرد. تركمن‌ها اعتقاد دارند هر كس زودتر هلال ماه را ببيند ثواب بيشتري مي‌برد، بنابراين براي ديدن هلال ماه سعي مي‌كنند با رفتن به بلندي‌ها مانند تپه‌ها و پشت‌بام‌ها آن را زودتر از ديگران ببينند.
پرشكوهترين آييني كه در ماه رمضان در بين تركمن‌ها برگزار مي‌شود اقامه نماز «تراويخ» است كه در مساجد بعد از نماز عشاء به جماعت اقامه مي‌شود و پير و جوان و حتي بچه‌ها به صورت يكپارچه در آن شركت مي‌كنند. براي شركت در اين نماز همه «عرقچين سفيدي» بر سر مي‌گذارند. اين نماز در ميان تركمن‌ها آنقدر ارزش دارد كه يكي از شرايط قبولي روزه را منوط به شركت در اين نماز مي‌دانند. نماز تراويخ 20 ركعت است كه به صورت جماعت دو ركعت دو ركعت اقامه مي‌شود و در فاصله چهار ركعت دعاي مخصوص آن قرائت مي‌شود. در قالب همين نماز در بسياري از مساجد، از اول ماه مبارك رمضان توسط قاريان به صورت دسته جمعي ختم قرآن مجيد انجام مي‌شود كه معمولا هر شب پنج جزء قرآن ختم و در طول 6 روز 30 جزء ختم مي‌شود كه اين عبادت شبانه، روزه‌داران هر شب 2 الي 3 ساعت طول مي‌كشد.
در آخرين روز ختم قرآن بسياري از روحانيون، مردم پيرو جوان در دعاي اين عبادت الهي شركت مي‌كنند، شركت در دعاي ختم قرآن ثواب بيشتري دارد.
ديگر آيين ماه مبارك رمضان، در ميان تركمن‌ها مراسم «يا رمضان» به معني نيمه رمضان است كه اين مراسم عمدتا در شب چهاردهم ماه رمضان بعد از نماز عشاء و تراويخ در تركمن صحرا توسط روحانيون مساجد محل و چند تن از جوانان و نوجوانان متدين محل بيرون از مسجد اجرا مي‌شود كه به صورت گروه گروه به در خانه‌هاي مردم مي‌روند و سروده‌هاي مذهبي و يا سوره مباركه‌اي را با صداي بلند براي صاحبخانه قرائت مي‌كنند و در پايان هر سروده همه حاضران يك صدا با گفتن «الله هو» به ميدان‌دار پاسخ مي‌دهند و صاحبخانه بنا به توانايي مالي نذرش را به عنوان هدايا به روحانيون تقديم مي‌كنند و معمولا اين مراسم تا پاسي از شب به طول مي‌انجامد.
يكي ديگر از آييني كه تركمن‌ها با شور و شوق به برگزاري آن در شب‌هاي 21 الي 27 ماه مبارك رمضان اقدام مي‌كنند، شب قدر «قدر گيجه» است هر چند شب قدر دقيقا مشخص نيست، ولي از قديم الايام و به استناد شواهدي اين مراسم در شب 27 ماه مبارك رمضان برگزار مي‌شود. تركمن‌ها در اين شب بعد از نماز عشاء و تراويخ دو ركعت نماز قدر مي‌خوانند و معتقدند كه در اين شب دو پيامبر الهي يعني حضرت خضر (علیه السلام) و حضرت الياس(علیه السلام) ظاهر مي‌شوند و هركس با آنها برخورد بكند خوشبخت مي‌شود. اين شب براي تركمن‌ها بسيار مقدس بوده و زنان در خانه «بيشمه» (نوعي شيريني خانگي)، «بورگ»، فرني و نان برنجي و غيره مي‌پزند و سفره پهن مي‌كنند و به خانه‌هاي يكديگر مي‌روند. همچنين در اين شب براي نوعروس يا دختري كه تازه نامزد شده از طرف خانواده داماد هديه‌اي برده مي‌شود كه به آن «قدرايمش» مي‌گويند.
رسم ديگري كه در ماه مبارك رمضان در بين تركمن‌ها كه معمولا چند روز آخر ماه رمضان، قبل از نماز عيد سعيد فطر انجام مي‌شود اداي «فطريه» است. اداي فطريه اهميت خاصي در بين تركمن‌ها دارد. طبق اعلام نظر علما براي هر فرد خانواده مبلغ معيني تعيين و به افراد نيازمند پرداخت مي‌شود و در فقه اهل سنت پرداخت فطريه واجب است. در بين تركمن‌ها مبناي پرداخت فطريه اكثراً گندم است كه مبلغ ريالي آن از سوي علما تعيين و اعلام مي‌شود و شهروندان تركمن اهل سنت گلستان در روزهاي پاياني ماه مبارك رمضان پس از يك ماه عبادت و روزه‌داري با انجام آيين‌هاي ويژه اين ماه پر بركت با خريد لباس نو و تهيه انواع شيريني‌هاي خانوادگي به استقبال «عيد فطر» مي‌روند. با فرارسيدن روز عيد، مردان اعم از كوچك و بزرگ، پير و جوان گروه گروه با دست داشتن سجاده عازم عيدگاه هر شهر شده و در يك اجتماع عظيم با گوش سپردن مواعظ علما و بهره‌مندي از ارشادات ديني و مذهبي نماز عيد فطر را به جا مي‌آورند.
منبع: http://www.kayhannews.ir
/خ