جاذبه های گردشگری سیستان و بلوچستان از دیدگاه تاریخی و طبیعی در طول تاریخ دستخوش تغییرات بسیار زیادی قرار گرفته‌اند. این استان جزو مهم‌ترین مناطق دیدنی استان‌های جنوب کشور به شمار می‌آید که در همه فصول می‌توان به بازدید آن رفت. به علاوه لازم به ذکر است که جاذبه های گردشگری سیستان و بلوچستان بسیار زیاد می‌باشند و باید برای دیدن همه آن‌ها وقت و بودجه کافی را داشته باشید.

شهر سوخته

شهر سوخته در ۵۶ کیلومتری زابل واقع در حاشیه جاده‌ی زابل به زاهدان، نام شهری باستانی است که قدمتی بالغ بر ۵۰۰۰ سال دارد. قدمت این شهر را با دوره برنز تمدن جیرفت همزمان می‌دانند. شهر سوخته در ساحل رود هیرمند و دریاچه هامون بنا شده بود که همین مورد ماهیگری را به یکی از منابع درآمد اصلی مردم شهر تبدیل کرد.

طبق اطلاعات بدست آمده به وسیله‌ی باستان‌شناسان، این شهر در مجموع ۲۸۰ هکتار وسعت دارد. شهر سوخته در گذشته به ۵ بخش اصلی تقسیم شده بود که شامل ناحیه مسکونی در شمال شرقی، نواحی مرکزی، بخش صنعتی، بناهای یادبود و گورستان می‌شد. مردم در ناحیه‌ی مسکونی به وسعت ۸۰ هکتار زندگی می‌کردند.

کوه‌ های مریخی

حدود ۴۰ تا ۵۰ کیلومتر پس از چابهار به سمت بندرگواتر، کوههایی در سمت چپ جاده نمایان می‌شود که به کوههای مینیاتوری یا مریخی معروفند. وجود این کوهها با توجه به منظره کاملا متفاوتی که در سمت راست جاده و رو به‌سوی دریا وجود دارد، باعث می‌شود تا یکی از زیباترین جاده‌ها و مناظر طبیعی استان سیستان و بلوچستان به‌وجود آید که به دلیل عدم معرفی، کمتر مورد بازدید قرار گرفته‌اند. این کوهها که از منحصربه‌فردترین کوههای ایران است، به ثبت و حفاظت محیط زیست نیز در نیامده‌اند تا لااقل از این طریق نامش در فهرست مناظر زیبا و بی‌نظیر ایران به‌جا گذاشته شود.

کوه‌های مریخی مناظری از کوههای کره ماه را برای انسان تداعی می‌کنند و جنس رسوبی آنها و همچنین فرسایش خاص کوهها موجب ایجاد شیارها و تراش‌های زیبایی شده است که گویی نقاشی ماهر آنها را به تصویر کشیده است. این کوه‌ها که چاک چاک هستند و شکل‌های نامانوس دارند و فاقد پوشش گیاهی هستند و به خاطر غیرعادی بودن‌شان، در سال‌های اخیر و در میان گردشگران، به کوه‌های مریخی شهرت یافته‌اند، نمونه‌های بدبوم (بدلند)هستند که پدیده بوم‌شناختی ویژه‌ای است.

روستای تیس

بندر قدیمی تیس سابقه‏ ای چندین هزارساله دارد. وجود آثار تاریخی کهن از قبیل قلعه ها، قبور و....حاکی از وجود تمدنی بسیار قدیمی در این محل است که بسیاری از این آثار مورد شناسایی قرار گرفته اند.

پرتغالیها نخستین کشور استعماری بودند که بر چابهار و تیس تسلط یافتند و تا سال ۱۰۳۱ ه.ق چیرگی خود را حفظ کردند. انگلیسی‏ها بعد از پرتغالیها به این منطقه وارد شدند. اما امروزه تیس روستایی بیش نیست که در محدوده منطقه آزاد چابهار قرار گرفته است و در مسیر ارتباطی چابهار - کنارک توجه هر مسافری را به خود جلب می کند، رودخانه لاوری از میان روستا می گذرد . بلندی های چندی مانند کوه های شهباز، پیلبند و لاوری، روستای تیس را احاطه کرده است.

این روستا آب و هوای گرم و خشک دارد. روستای تیس از مراکز عمده سوزن دوزی است که بیشتر از سوی زنان روستا تولید می شود. این روستا دژی به نام قلعه پرتغالی ها دارد که از دیدگاه دیرینگی و نوع معماری شایان توجه است ولی هم اکنون ویرانه ای از آن به جای مانده است. همچنین ساحل شنی و کوه های بسیار زیبایی دارد.

شهر نیشکر

قصرقند در زمان های گذشته به گنداوک معروف بوده و به مرور زمان به گنج آور تغییر نام داده است. در زمان هجوم استعمارگران پرتغالی کشت نیشکر رواج داده شد و بعلت وظعیت آب و هوایی خاص و ممتاز منطقه که بیشترین تولید و راندمان را در واحد سطح داشته است و از آنجائیکه نیشکر ماده اولیه تولید شکر بوده نام گنج آور به قصرقند تغییر یافته است.

روایت می کنند که مارکوپولو در حدود سال های ۶۸۳ الی ۶۸۷ هجری قمری هنگام مراجعت از چین از حدود مکران و قصرقند که مردم آن منطقه از راه تجارت و کشت گندم، نیشکر و برنج امرار معاش کرده اند یاد نموده است. بنا به نوشته حدود العالم بازرگانی بلوچستان از طریق دریا صورت می گرفته و بازرگانان بعضی از شهرها با هند روابط بازرگانی داشته اند عمده صادرات آنها پوست و چرم ابانک های (نوعی چرم سرخ) و نعلین و خرما وپانید (قند)، شکر و شیره شکر بوده که از شهرهای گنداوگ (قصرقند) و گه (نیکشهر) بوده است.

جغرافی نویسان عرب که فقط به ثبت نام شهرهای مکران اکتفا کرده اند بدون اینکه شرحی درباره آن بنویسند از قصرقند نیز چنین یاد نموده اند " شهر قصرقند در شمال تیز (تیس) هنوز اهمیت دارد و کج (کیچ) با اندک مسافتی در خاور قصرقند قرار دارد"، قصرقند از قدیم مقرحکومتی نمایندگان دولت در زمان تیمور لنگ، صفویه، افشاریه، قاجاریه و پهلوی بوده است.

دریاچه هامون

دریاچه و تالاب بین‌المللی هامون سومین دریاچه بزرگ ایران پس از دریاچه خزر و دریاچه ارومیه، هفتمین تالاب بین‌المللی جهان و یکی از ذخیره‌گاه‌های زیست‌کره در ایران است. دریاچه و تالاب هامون در استان سیستان و بلوچستان واقع شده‌اند. این دریاچه از سه دریاچه کوچک به نام‌های هامون پوزک، هامون سابوری و هامون هیرمند تشکیل شده‌است که در زمان فراوانی آب به هم می‌پیوندند و دریاچه مشترک هامون بین افغانستان و ایران را تشکیل می‌دهند.

رودخانه هیرمند شریان اصلی ورود به هامون و رودخانه‌های خاش‌رود، فراه، هاروت‌رود، شوررود، حسین‌آباد و نهبندان به هامون می‌ریزند. یکی از با وفا ترین همسایگان دریاچه هامون نزدیک کوه خواجه ده آخوند غلامی میباشد که وابسته به روستای حسین باقر است. زمانی که دریاچه پر اب میشود نزدیک ده حسین باقر می آید ده حسین باقر از شهرستان هامون در زابل میباشد وسعت دریاچه هامون در زمان پرآبی ۵۶۶۰ کیلومتر مربع است که از این مقدار ۳۸۲۰ کیلومتر مربع متعلق به ایران و بقیه متعلق به افغانستان است. با این اوصاف، دریاچه هامون وابسته به رودخانه هیرمند است واین وابستگی باعث شده تا هرگونه نوسانات در میزان آب آن، مشکلاتی را برای کل سیستم به وجود آورد.

گل فشان سگاری

گل فشان سگاری، در شرق روستای ریمدان و کمالی در وسط جلگه ساحلی و در شرق رودخانه باهو کلات واقع شده است. روانه های گلی آن دایره ای به قطر ۸۰ متر را تشکیل داده‌ است و دارای دو دهنه غیر فعال است. این گل فشان که توسط گاسنر و همکارانش سگاری نامگذاری شده مانند دیگر گل فشان های این منطقه به صورت یک آیسنبرگ وسط جلگه ساحلی قرار دارد.

ارتفاع آن از سطح زمین ۷ تا ۲۰ متر و دهانه های فرعی آن در ارتفاع ۱۵ متری واقع شده اند. روانه ها مربوط به زمان قدیم در اطراف گلفشان گسترش زیادی داشته اند که با گذشت زمان و تخریب و فرسایش آب های جاری و سیلاب فرسایش سافته و بریده بریده شده اند. هر چند که گالی های آن خیلی عمیق نیستند.