از میانه شهر تاریخی اصفهان، رودخانه زاینده رود می‌گذرد. این رودخانه در گذشته بسیار پرآب بوده است. در گذشته، وجود چنین رودخانه‌ای در شهر و معماران برجسته ایرانی سبب شده تا برای برقراری ارتباط بین دو طرف رودخانه، پل‌هایی بسیار زیبا، جذاب و کاربردی ساخته شود. امروزه این پل‌ها هرچند همچنان وظیفه عبور و مرور مردم به آن طرف شهر را بر عهده دارند، اما بیشتر از آن به یک اثر تاریخی تبدیل شده‌اند که تمامی گردشگران را به سمت خود می‌کشانند.
ویژگی‌های منحصر به فرد سی و سه پل
معروف‌ترین پل اصفهان سی و سه پل است. این پل بسیار زیبا و جذاب که بعد از حدود ۴۰۰ سال همچنان زیبایی و استواری خود را حفظ کرده، آن‌قدر از نظر معماری جذاب و تماشایی است که هر بیننده‌ای ساعت‌ها به آن خیره می‌شود و شکوه آن را بر روی زاینده رود تماشا می‌کند. این پل ۲۹۵ متر طول و ۱۴ متر عرض دارد. این پل دارای ۳۳ دهانه است و تاریخ ساخت آن به دوران شاه عباس یکم صفوی برمی‌گردد که توسط سردار سرشناس الله وردی خان بنا شده است.
تغییرات سی و سه پل در طول تاریخ
جالب است بدانید که این پل تاریخی، در ابتدا چیزی حدود ۳۶۰ متر طول داشته و دارای ۴۰ دهانه بوده؛ به همین دلیل در کتاب‌های تاریخی دوران صفویه از این پل با نام چهل چشمه نام برده شده است. این پل مانند اغلب معماری‌های دیگر در طول تاریخ دستخوش تغییراتی شده است. به عنوان مثال با کشت درختان در کنار پل و تغییر جهت جریان آب زاینده رود چند دهانه از این پل تخریب شده است، تا جایی که در سال ۱۳۳۰، شهردار وقت به نام مصطفی خان مستوفی زمین‌های اطراف پل را آزاد کرد و دیواری سنگی را در سمت شمال پل ساخت که هنوز آثار آن قابل مشاهده است، بنابراین امروزه پل ۴۰ دهانه دوران صفوی با سی و سه دهانه به پل سی‌وسه پل شهرت جهانی پیدا کرده است.
درباره اسم این پل متن‌های تاریخی دیگری وجود دارد، برای مثال در برخی از آن‌ها علت نام‌گذاری پل را به عدد سی و سه مربوط به نماد آناهیتا (الهه آب) می‌دانند. از طرف دیگر، گفته شده است به دلیل سی و سه حروف الفبای گرجی (الله‌وردی خان گرج بوده است)، نام پل را سی و سه پل نام‌گذاری کرده است که بیشتر این تعابیر کاملاً اشتباه است.
بررسی سی و سه پل بر اساس منابع مختلف
سی و سه پل از همان دوران گذشته به یکی از شاهکارهای معماری و معروف جهان تبدیل شده بود. برای اثبات این موضوع کافی است که نوشته برخی از نویسندگان معروف در دوره‌های مختلف را مرور کنیم. به عنوان مثال اسکندر بیک ترکمان، یکی از نویسندگان تاریخ عباسی در دوران صفوی، که از زمان پادشاهی شاه‌عباس تا زمان مرگ او را به تحریر درآورده است، از ساخت پلی با چهل چشمه با لحن خاصی صحبت می‌کند. او گفته است که هنگام طغیان آب، پل به شکل یک چشمه‌ای دیده می‌شود. حاج میرزا حسن خان جابری انصاری، محقق و مورخ نویس اصفهانی نیز در کتاب خود می‌نویسد زمانی که شاه‌عباس، اصفهان را پایتخت خود قرار دارد به الله‌وردی خان دستور ساخت پلی بر روی رودخانه را داد.برخی نویسندگان خارجی نیز درباره این پل زیبا صحبت کرده‌اند. پرسی سایکس (ژنرال انگلیسی)، از سی و سه پل به عنوان یکی از پل‌های درجه اول جهان نام برده است، یا دن گارسیا (سفیر پادشاه اسپانیا) این پل را از بهترین آثار و معماری ایرانی می‌داند، و می‌گوید برخلاف نظر دشمنان الله‌وردی خان که معتقد هستند این پل با پول ساخته شده است، هرگز نمی‌توان زیبایی آن را انکار کرد. همچنین شاردن (جهانگرد معروف فرانسوی) از آن به عنوان یکی از شگفت‌انگیزترین آثار معماری یاد می‌کند. اما شاید در این میان گفته لرد کرزن از همه جالب‌تر باشد که می‌گوید، انسان برای دیدن شکوه و زیبایی این پل چاره‌ای ندارد جز اینکه به ایران سفر کند. وصف زیبایی‌ها، ویژگی‌ها و شکوه پل سی‌وسه پل، همچنین نقاشی‌های رسم شده از آن را می‌توان در دیگر آثار نوشته شده توسط سیاحان، تاریخ نویسان و جهانگردان دیگری در سراسر جهان مشاهده کرد که این خود نشانه‌ای بر عظمت و شکوه این پل تاریخی اصفهان دارد.
معماری سی و سه پل
معماری شگفت انگیز این پل، چیزی است که سبب شده سی و سه پل پس از سالیان دراز بتواند در سر جای خود محکم و استوار ایستاده باشد و همچنان علاوه و بر استفاده کاربردی از آن، زیبایی خود را نیز حفظ کند. گفته می‌شود معمار اصلی پل استاد حسین بنا بوده است. برای ساخت این پل از مصالحی، چون سنگ، آجر، گچ و ساروج استفاده شده است. برای مقاومت پایه‌ها در برابر جریان آب، از سنگ‌ها در قسمت زیرین پل استفاده شده است و در قسمت بلایی پل را با استفاده از آجر، گچ و ساروج پل را بنا کرده‌اند. ساروج یک ملات ساخت ایرانی در دوران کهن است که از ترکیب، خاک رس، خاکستر، آهک و الیافی با نام لوئی است.
معمولا وقتی قرار است پلی روی یک رودخانه احداث شود، مهندسان کم عرض ترین بخش رودخانه را برای این کار انتخاب می‌کنند تا کار ساخت پل آسان شود. اما جالب است بدانید برای ساخت سی و سه پل، معماران آن عریض‌ترین بخش زاینده رود را برای ساخت پل انتخاب کردند. البته دلیل آن‌ها این نبوده که می‌خواسته‌اند بزرگ‌ترین پل زاینده رود را بسازند، بلکه در این بخش به علت عرض زیاد، شدت جریان آب کاهش می‌یافته و همین سبب می‌شده که کار ساخت پل آسان‌تر شود و در طول زمان آب جاری نتوانند آسیب فراوانی به پایه‌های پل وارد کند. هرچند که معماران چیره دست سی و سه پل، پایه‌ها و فونداسیون آن را به گونه‌ای طراحی کرده‌اند که در مقابل آب و رطوبت طولانی مدت مقاوم باشد.
طراحی اولیه سی و سه پل به گونه‌ای بوده است که ۶ معبر در سه سطح مختلف برای عبور در آن وجود داشته است. در دو طرف این معبر اصلی می‌توان طاق نما‌های باریک و سرپوشیده‌ای را مشاهده کرد که از یک طرف به رودخانه مشرف است و از طرف دیگر به معبر اصلی پل راه دارد. این دو مسیر، محل عبور افراد پیاده به شمار می‌آید. جالب است بدانید بر اساس نوشته پرسی سایکس، این پیاده‌رو شامل ۹۹ طاقچه بوده که در گذشته در هر طاقچه آن عکسی قرار می‌گرفته است. دو مسیر عبور دیگر پل سی‌وسه پل واقع در قسمت پشت‌بام پل قرار دارند، که در زمان‌های گذشته با بالا آمدن آب زاینده‌رود، تفرجگاه مردم شهر محسوب می‌شدند.
آخرین مسیر عبور از سی و سه پل، در زیر پل قرار گرفته است. در زمان‌های که آب رودخانه پایین می‌رود می‌توان پله‌های منتهی به این مسیر را مشاهده کرد و در زمان‌های کم‌آبی از این مسیر نیز عبور کرد. با گذشت چیزی حدود ۴۰۰ سال از ساخت این پل و با وجود جاذبه‌های طبیعی و تاریخی و فرهنگی بسیاری که در اصفهان وجود دارد، می‌توان گفت که سی و سه پل همچنان نماد اصفهان و محبوب‌ترین اثر تاریخی این شهر است. بنا بر یک نظر سنجی از مردم اصفهان، این پل زیبا به عنوان یکی از ۳ اثر محبوب این شهر انتخاب شده است.
مسیر رسیدن به پل
برای رفتن به سی و سه پل باید به شهر اصفهان سفر کنید، آدرس دقیق پل، میدان انقلاب و ابتدای خیابان چهار باغ عباسی است. خوشبختانه برای رسیدن به این مکان زیبا می‌توان از اتوبوس شهری مسیر جمهوری، میدان انقلاب یا اتوبوس‌های مختلفی که از میدان انقلاب عبور می‌کنند استفاده کرد. اگر از مترو استفاده می‌کنید، دو ایستگاه "سی و سه پل" و "انقلاب" برای دسترسی به دو طرف این پل وجود دارند.منبع: سایت ستاره
