پنج ویژگی که خدیجه(س) را بهشتی کرد

در طول تاریخ پر فراز و نشیب اسلام، زنان فراوانی در مسیر خدمت رسانی به آیین مقدس اسلام پا به عرصه گیتی گذاشته و خدمات فرهنگی، سیاسی و اجتماعی مهمی را به جامعه انسانی عرضه داشته اند، ولی با این حال در میان آنها زنی وجود دارد که وجود با برکت او و تمایز ایشان از سایر زنان، مایه خیر و برکت و آثار ماندگاری در تاریخ اسلام شده است، دختری که در دامان پاک طبیعت حجاز، و در زیر آسمان پر ستاره مکه، و در کرانه چاه جوشان زمزم در قلب شبه جزیره ی عربستان دیده به جهان گشود.[1] دختری که جلوه های زیبای اخلاقی او درس و آموزه های فراوانی را برای جامعه انسانی به دنبال داشت.

محققان نوشته اند خدیجه در یکی از خانواده های اصیل و شریف قریش چشم به جهان گشود، البته در خصوص سال روز تولد او در میان مورخان اختلاف وجود دارد، بنا به نقل پسر برادرش حکیم بن حزام او پانزده سال قبل از عام الفیل متولد شد و بنا به نقل عبد الله بن عباس سه سال قبل از عام الفیل متولد شد است.[2] او در یک خانواده اصیل و شرافتمند به دنیا آمد پدرش «خویلد» در دروره جاهلیت از مهمترین مردان طایفه خود بود.[3] در کتب تاریخی برای خدیجه(سلام الله علیها) القاب زیبایی را ذکر کرده اند که همگی گویای بزرگی طینت و سرشت اخلاقی اوست: طاهره، کبری، مبارکه، غرا، سیده نسوان، البته بنا بر نقل محققان در بین این کُنیه ها لقب «کبری» از شهرت بیشتری برخوردار بود، برخی محققان بر این باورند در عصر جاهلیت، اعراب با دادن لقب طاهره به خدیجه به صراحت به این فضیلت در او اعتراف کرده اند او به عظمت و شرافت آراسته بود.[4]

در میان تمام زنان پیامبر(ص) این خدیجه(س) بود که از جایگاه خاص و ممتازی برخوردار بود، البته این علاقه و محبت شدید، به خاطر خصایص و ویژگی های الهی و انسانی بود که خدیجه در وجود خود پرورش داده بود، روح آُسمانی او به وجودش ارزشی ماندگار بخشیده بود، به طوری که منابع روایی از عشق و محبت شدید پیامبر به حضرت خدیجه حکایت می کنند.[5] علامه مجلسی این عشق و محبت را این چنین نقل می کند: «کَانَ لَهَا مُحِبّاً وَ بِهَا وَامِقا؛[6]زیرا خدیجه را بسیار دوست مى‏داشت و به وى دلبستگى فراوان داشت‏.» البته این عشق و محبت، یک دوست و عاشقی از جنس الهی و آسمانی بود است.
در احوالات و سختی های زندگی در شعب ابی طالب نوشته اند خدیجه با آنکه روزگاری ثروتمند ترین زن عرب به شمار می آمد، وفاداری و بودنش در کنار رسول اکرم(ص) کارش با به جایی رساند که در شعب ابی طالب از فرط گرسنگی مشک خشکیده ماست را می مکید

به طور قطع و یقین بهترین و والاترین ویژگی و خصوصیتی که از او بانوی تراز اول سخت اقرار به اسلام و تبعیت از آخرین پیامبر آسمانی بود. او صدیقه اول است، او به حقانیت پیامبراکرم(ص) ایمان داشت، و باور او ریشه در صدق و راستی او داشت، کسب این مقام می تواند گویای دریای عظمت وجودی او باشد، صرف تقرب و نزدیکی فیزیکی به پیامبر نمی تواند زمینه ساز پذیرش اسلام در وجود خدیجه بوده باشد، چرا که به اذعان دانشمندان این خمیر مایه ای از شرافت، معرفت، و باطنی پاک است که موجب می شود به مجرد اولین تماس با حقیقت اسلام آن هم در عصر جاهلیت که فرهنگ قالب جامعه بت پرستی و شرک است، تسلیم آخرین پیامبر آسمانی شود و تا پای جان در کنار او بایستد و ذره ای پاپس نکشد.[7]
 

خدیجه در شرایطی به عبودیت و بندگی حق تعالی آن هم به روش صحیح و خلاف فرهنگ جاهلیت پرداخته بود که شرک و بت پرستی سرتاسر جزیره العرب را در برگرفته بود، بنا به گزارش ابن سعد، خدیجه همراه پیامبر اکرم(ص) و امام علی(ع)، به طور مخفیانه در دره های مکه و خانه خود و یا حتی در شرایط به طور آشکارا در مسجد الحرام نماز می گزارد، اگر در آن شرایط خدیجه حضور نداشت نیمی از جامعه بشریت(زنان) نماینده ای نداشتند، پیامبر اکرم(ص) بعد از ازدواج با خدیجه به جهت آرامش و آسایشی که یافته بود بیشتر به خلوت و تفکر و می پرداخت، و در سال های نزدیک در اعتکاف به سر می برد، نکته مهم اینکه برخورد آگاهانه و عالمانه خدیجه(س) با این اعتکاف و حتی همراهی و همسویی خدیجه در مدت اعتکاف بود که به خوبی نشان از مقام معنوی قوی او دارد.
 

به اذعان محققان و تاریخ نویسان خدیجه تاجری ماهر و زبر دست بود به طوری که او را به هوشمندی، عقلانیت و تدبیر می شناختند، عصر جاهلیت که عصر بی سوادی و تاریکی و رشد فکری بود، و بی سوادی همه جا را در برگرفته بود، خدیجه دارای کمال ادب، و ایمان و کیاست بود، به طوری که نقل شده است پیامبر اکرم(ص) در کارها با او مشورت می کرد، او مشاوری امین؛ وزیری راستین و کارساز برای حضرت بود. او نه تنها زنی خانه دار بلکه مشاور و کمک کاری توانا درامور سیاسی، اجتماعی، و فرهنگی برای پیامبرگرامی اسلام بود.[8]
 

خدای متعال در قرآن کریم بارها سخن از مجاهدت همه جانبه از جمله مجاهدت با جان و مال کرده است، «لکِنِ الرَّسُولُ وَ الَّذینَ آمَنُوا مَعَهُ جاهَدُوا بِأَمْوالِهِمْ وَ أَنْفُسِهِمْ وَ أُولئِکَ لَهُمُ الْخَیْراتُ وَ أُولئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ؛[9] ولى پیامبر و کسانى که با او ایمان آوردند، با اموال و جان هایشان جهاد کردند؛ و همه نیکی ها براى آنهاست؛ و آنها همان رستگارانند!» با نگاهی اجمالی به این آیه شریف به خوبی می توان خدیجه را یکی از مصادیق کسانی دانست که علاوه بر ایمان و همراهی با پیامبراکرم(صلی الله علیه و اله) با مال و دارایی خود در کنار رسول اکرم(ص)جهاد کردند. در ایام محاصره اقتصادی بنی هاشم در شعب ابی طالب، آنچه را که از اموال و داراییش باقی مانده بود در پشتیبانی و حمایت از رسول اکرم(ص) خرج کرد، ام سلمه می گوید: «فَلَمَّا ذَکَرْنَا خَدِیجَةَ بَکَى رَسُولُ اللَّهِ ص ثُمَّ قَالَ خَدِیجَةُ وَ أَیْنَ مِثْلُ خَدِیجَةَ صَدَّقَتْنِی حِینَ کَذَّبَنِی النَّاسُ وَ وَازَرَتْنِی عَلَى دِینِ اللَّهِ وَ أَعَانَتْنِی عَلَیْهِ بِمَالِهَا إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَمَرَنِی أَنْ أُبَشِّرَ خَدِیجَةَ بِبَیْتٍ فِی الْجَنَّة؛ [10]ام سلمه می گوید: وقتى ما نام خدیجه کبرا را بردیم آن حضرت گریان شد و فرمود: مثل خدیجه پیدا نخواهد شد. خدیجه در آن موقعى که مردم مرا تکذیب‏ نمودند مرا تصدیق کرد، مرا بوسیله ثروت خود در باره پیشرفت دین خدا یارى نمود. خدا بمن دستور داد خدیجه را در باره قصر زمردى که در بهشت دارد و هیچ رنج و زحمتى در آن نیست بشارت دهم.‏» و یا اینکه در روایت دیگری از پیامبر اکرم(ص) این چنین نقل شده است: «إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص قَالَ مَا نَفَعَنِی مَالٌ قَطُّ مَا نَفَعَنِی‏ مَالُ خَدِیجَة؛ هیچ مالی به من سود نبخشید، آنگونه که ثروت خدیجه(سلام الله علیها) به من سود بخشید.»[11]
 

زندگی در کنار پیامبری با آیین جدید، در جامعه ای سرتاسر جاهلیت و نادانی، بودن در کنار همسر در سخت ترین شرایط اجتماعی، اقتصادی و سیاسی به خوبی گویای فضیلت اخلاقی صبر و استقامت در وجود خدیجه دارد. در احوالات و سختی های زندگی در شعب ابی طالب نوشته اند خدیجه با آنکه روزگاری ثروتمند ترین زن عرب به شمار می آمد، وفاداری و بودنش در کنار رسول اکرم(ص) کارش با به جایی رساند که در شعب ابی طالب از فرط گرسنگی مشک خشکیده ماست را می مکید.[12]


پی نوشت ها:
[1]. علی کرمی فریدونی، نگاهی نو به زندگی درخشان خدیجه، ص11.
[2]. الطبقات الکبری، ج8، ص8.
[3]. انساب الاشراف، ج1، ص102.
[4]. السیره الحلبیه، ج1، ص163.
[5]. ر.ک: المستدرک علی الصحیحین، حاکم نیشابوری، ج3، ص182.
[6]. بحار الأنوار، ج‏16، ص78.
[7]. دکتر مرضیه محمد زاده، زنان پیامبر اکرم(ص)، و زنان با پیامبراکرم(ص)، ص63.
[8]. ر.ک: تذکره الخواص، ص302؛ بحار الأنوار، ج‏16، ص10.
[9]. توبه، آیه 88.
[10]. بحار الأنوار، ج‏43، ص131.
[11]. مجلسی، بحارالانوار، ج۱۹، ص۶۳.
[12]. دکتر مرضیه محمد زاده، زنان پیامبر اکرم(ص)، و زنان با پیامبراکرم(ص)، ص65.