بعد از بچه دار شدن، مراقبت و پایش سلامت روان و هوشیاری شما در برابر نیازهای احتمالی، موضوع بسیار مهمی است. بعد از زایمان، احتمال وقوع اختلالات روانی متعددی وجود دارد. عوامل سهیم در این وقایع عبارتند از: تغییرات هورمونی، تجربه ناموفق از زایمان، احساس ناتوانی از بچه دار شدن برای همیشه، سطح رضایت شما از زندگی زناشویی، زایمان بچه ای با کمبودهای فراوان، عدم حمایت اجتماعی، بی رمقی یا سابقه خانوادگی افسردگی پس از زایمان.
خستگی مداوم، لذت نبردن از زندگی، احساس بی عاطفگی، دوری گزیدن از خانواده و دوستان، عدم نگرانی از وضع سلامت خود و بچه، نداشتن میل جنسی، احساس شدید شکست و ناکارآمدی و نوسانات شدید خلقی.گذر از دوران بارداری به مادر شدن کار ساده ای نیست و ایجاد افسردگی چه خفیف و چه شدید، به آن معنا نیست که شما به عنوان یک شخص، جاخالی کرده یا تسلیم شده اید. بدون شک با پیدا کردن راه هایی جدید برای ایجاد تعادل میان زندگی روزمره و مسوولیت های آن به تدریج از این گرفتاری خارج خواهید شد.
پژمردگی روانی
شما که تا حالا مسوولیت های آسان و راحتی داشتید، با مشاهده مسوولیت های جدیدی که به سبب مادر شدن پیش روی شما قرار می گیرند، ممکن است احساس بی کفایتی و ناتوانی کنید، اما با کمی شکیبایی، این دوره را به امید خدا پشت سر خواهید گذاشت و به خودتان افتخار می کنید که می توانید از پس چنین مشکل بزرگی برآیید.
در ۸۰ درصد زنانی که برای نخستین بار بچه دار می شوند نوعی افسردگی خفیف موسوم به پژمردگی مشاهده می گردد. این افسردگی خفیف معمولا چند روز تا چند هفته بعد از زایمان رخ می دهد. عموما خود به خود بهبود می یابد و در عرض چند هفته به طور کامل و بدون درمان برطرف می شود. در طول این مدت، ممکن است شما دچار احساساتی مثل غم و اندوه، خشم، اضطراب، زودرنجی و ناتوانی شوید. این مادران بی تجربه بدون هیچ دلیل روشنی یک مرتبه زیر گریه می زنند و به سادگی هم آرام نمی شوند. برخی از مادران متعجب هستند که چرا گهگاه دچار افکار منفی نسبت به فرزند خود می شوند و این موضوع را این گونه تفسیر می کنند که حتما مادر بدی هستند. شاید آگاهی از این نکته که پژمردگی پس از زایمان موضوعی کاملا طبیعی است، به شما کمی دلگرمی و تسلی خاطر بدهد. علاوه بر پذیرش پژمردگی روانی به عنوان بخشی طبیعی از زایمان، مراقبت و مواظبت از خودتان نیز بسیار حایز اهمیت است.
به اندازه کافی استراحت کنید
استراحت کافی تاثیر قابل ملاحظه ای در سلامت جسم و روان شما دارد. در طول روز سعی کنید هر موقع بچه می خوابد، شما هم بخوابید تا دوره های استراحت شما با هم تنظیم و هم زمان شود. هرگاه مسایلی که بیش از این شما را آزار نمی دادند، ناگهان به موضوعاتی غیرقابل تحمل و خسته کننده برای شما تبدیل شدند، بدانید که به استراحت بیشتری نیاز دارید. پذیرفتن کمک از جانب دیگران گاهی کار دشواری است، اما شاید این تنها چیزی باشد که شما برای حفظ احساس مثبت و واقع بینانه به آن احتیاج داشته باشید.
غذای مقوی بخورید
تغذیه خوب آنچه را بدن شما در دوران بهبود پس از زایمان احتیاج دارد، فراهم می کند. چند وعده مختصر در روز ممکن است برای شما قابل تحمل تر از سه وعده سنگین باشد. مصرف سبزی و میوه به عنوان میان وعده های مختصر و سالم، به کنترل وزن هم کمک می کند.
پیاده روی با کودک (ورزش را فراموش نکنید)
ورزش سبک می تواند مفید باشد. در صورت امکان هر روز به مدت ۳۰ دقیقه پیاده روی سریع داشته باشید. اگر هنگام پیاده روی بچه را هم داخل کالسکه با خود ببرید، شاید احساس لذت بیشتری کنید. نرمش و کشش عضلات هنگام بازی و صحبت کردن با بچه می تواند قدرت کشش عضلات شما را افزایش دهد، وقتی بچه شاد و شنگول است، شما هم آرامش روانی بیشتری خواهد داشت.
رفت و آمد داشتن
جزء دیگری از فرآیند طبیعی بهبود یافتن پس از وضع حمل آن است که تجربیات شخصی خود را در زمینه زایمان با دیگران مرور کنید. داشتن دوستان و آشنایانی که صمیمانه به حرفهایتان گوش کرده و احساسات شما را درک کنند، کمک بسیار زیادی به کاهش نشانه های افسردگی خواهد کرد.
افسردگی پس از زایمان
نوع شدیدتری از پژمردگی یا غم زدگی که اصطلاحا افسردگی پس از زایمان نامیده می شود، تقریبا در ۵ تا ۲۰ درصد تازه مادران مشاهده می گردد. نشانه‌های آن شدیدتر و طولانی مدت تر از پژمردگی است و در هر موقعی از نخستین سال پس از زایمان ممکن است روی دهد. نشانه های دیگر آن عبارتند از: خستگی مداوم، لذت نبردن از زندگی، احساس بی عاطفگی، دوری گزیدن از خانواده و دوستان، عدم نگرانی از وضع سلامت خود و بچه، نداشتن میل جنسی، احساس شدید شکست و ناکارآمدی و نوسانات شدید خلقی.
ممکن است آرزوها و انتظارات زیادی داشته و در درک مسایل با مشکلاتی روبه رو باشید، یا احساس کنید سرتان کلاه رفته است. به محض اینکه دوستان و آشنایان متوجه چنین نشانه هایی در شما شوند، این موضوع را با پزشک خود در میان بگذارید. مراجعه زودهنگام به پزشک ممکن است باعث بهبود سریع تر افسردگی پس از زایمان شود. درمان بسته به نیازهای هر فرد متفاوت است، اما احتمالا شامل رفتاردرمانی و درمان با داروهای ضد افسردگی خواهد بود.
فشار عصبی پس از ضربه روانی
این اختلال روانی می تواند در پی تولد بچه ایجاد شود. این حالت ممکن است پاسخی باشد به یک وضع حمل دلخراش و تکان دهنده واقعی یا خیالی، یا احیانا از یک واقعه دلخراش فراموش ناشدنی در گذشته نشات گرفته باشد. نشانه های این مشکل شبیه افسردگی پس از زایمان است، ولی با یک حادثه دلخراش در گذشته مرتبط است.در صورت تشخیص زودهنگام، مشاوره روانی با متخصص، گاهی اوقات در کنار دارو درمانی و آموزش های کاهش فشار عصبی به بهبود این بیماری منجر می گردد.
جنون پس از زایمان
مشکل دیگری که تازه مادران گاهی به آن دچار می شوند، جنون پس از زایمان است که خوشبختانه پدیده نادری است. نشانه های آن ممکن است چند روز تا چند هفته بعد از وضع حمل آغاز شوند که عبارتند از افسردگی شدید به همراه اضطراب حاد، افکار پریشان، ترس از آسیب زدن به خود با بچه، توهم، عقاید یا گفته های نامعقول، بدبینی نسبت به اطرافیان یا هیستری (رفتار و حرکات عصبی). هدف از درمان این اختلال، در امان نگه داشتن مادر و کودک و کمک به حفظ حس کفایت و کارآمدی مادر در طول دورهی بهبود می باشد. این بیماری نیاز به کمک و مراقبت های پزشکی دارد.
منبع: 9 ماه انتظار شیرین، بتول جعفری گلستان، چاپ دوم، نوید حکمت، قم 1396
