آشنایی با اثر تاریخی هگمتانه

همدان با هگمتانه جهانی شده است. محوطه باستانی که رد پایی از تاریخ و تمدن سه هزار ساله را با خود دارد. هگمتانه زمانی پایتخت ماد‌ها بوده است. اولین پایتخت ایران و آریایی که هنوز با خود شگفتی‌ها و رمز و راز‌هایی دارد.

برای بازدید از این تپه که حدود 30 هکتار مساحت دارد باید به قسمت شمالی و بافت قدیمی شهر همدان بروید. در انتهای خیابان اکباتان می‌توانید این محوطه باستانی را ببینید که تاریخ شکوهمند این مرزو بوم را به رخ جهانیان می‌کشد.

طبق بررسی‌هایی که باستان شناسان و پژوهشگران انجام داده‌اند آثار به جای مانده و کشف شده از هگمتانه مربوط به دوران تاریخی مختلف به خصوص دوره ماد، هخامنشی و اشکانی می‌شود.

هم چنین باستان شناسان در مطالعات‌شان به ساخت و سازهایی که در این محوطه انجام شده است پی برده‌اند. آن ها می‌گویند معابری به فاصله‌های مساوی و موازی با یکدیگر در این محوطه وجود دارد که در حد فاصل آن‌ها واحدهای ساختمانی کاملا مشابه و قرینه یکدیگر احداث شده‌اند. این مجموعه غیر از این تأسیسات آبرسانی دارد که دارای حصاری خشتی به قطر 10 متر است و در فواصل معین برج‌هایی بزرگی دارد.

نکته جالب توجه دیگر در مورد هگمتانه این است که سازه اصلی آن علاوه بر خشت خام، در بخش‌هایی از آجر تشکیل شده است.

تاریخ هگمتانه

گفته می‌شود بنای شهر هگمتانه مربوط به دیاکو پادشاه ماد است که حدود ۷۰۰ سال قبل از میلاد مسیح حکومت می‌کرده است. مورخ یونانی در این رابطه گفته است پادشاه ماد این شهر را به پایتختی انتخاب کرد و نامش را اکباتان و یا هگمتانه نامید. او هم چنین اشاره کرده است که هگمتانه در زمان بخت‌النصر نابود شد و بعدها توسط داریوش بزرگ مورد مرمت قرار گرفت و در دوره اشکانیان به عنوان پایتخت تابستانی شاه اشکانی انتخاب شد این موضوع با آثار و خرابه‌های باروی قلعه اشکانی که برفراز تپه مصلی و مجسمه شیرسنگی به دست آمده قابل تایید است.

در سال ۲۳ هجری که جنگ نهاوند اتفاق افتاد همدان تحت تصرف اعراب در آمد و از آن زمان فراز و نشیب‌های زیادی را پشت سر گذاشت. به گونه‌ای که زمانی مرکز آبادی و ثروت می‌شد و گاهی نیز مورد حمله و تجاوز قرار می‌گرفت. برای مثال در زمان دیلمیان (۳۱۹ هجری) آسیب زیادی دید. در قرن ۶ هجری سلجوقیان مرکز خود را از بغداد به همدان منتقل کردند. به مدت ۵۰ سال این شهر پایتخت سلسله سلجوقیان بود تا اینکه در حمله مغول و تسلط تیموریان این شهر ویران شد و بعدا با روی کار آمدن سلاطین صفوی هگمتانه مجددا مورد آبادانی قرار گرفت.

پرفسور گیریشمن، باستان شناس معروف فرانسوی، اعتقاد دارد که اسم قبلی هگمتانه، اکسایا یعنی شهر کاسی ها بوده است. اما در کل شهر هگمتانه را یکی از اقوام آریایی بنام مادها ساخته اند و نخستین دولت ایرانی را در آن بنا نهاده‌اند.

اما منابع تاریخی دیگر بیانگر این موضوع است که شهر هگمتانه، قبل از آن که به عنوان پایتخت مادها انتخاب شود وجود داشته و زیستگاه کاسی‌ها بوده است. بعد‌ها بازماندگان قوم کاسی با طایفه‌ای از آریایی‌ها، قوم ماد را به وجود آوردند و با غلبه بر آشوری‌ها، دولت ماد را ایجاد کردند و پایتخت خود را هگمتانه قرار دادند.

امروزه اکثر باستان شناسان، تپه باستانی هگمتانه را که وسیع‌ترین تپه باستانی ایران است، بقایای بناهای اقوام کاسی، مادی، هخامنشی و بعد از آن می‌دانند.

موزه هگمتانه

از تپه هگمتانه آثاری کشف شده است که همه در موزه هگمتانه نگهداری می‌شود. این موزه دورتر از محدوده گاوشگری هگمتانه است و به عنوان یک جاذبه می‌تواند ساعتی شما را سرگرم کند.

آثاری که در موزه تپه هگمتانه در معرض نمایش قرار گرفته است شامل دو بخش می شود:

1- اختصاصی که در این تپه کشف شده است.

2- اشیایی که تقارن زمانی با این تپه دارد و در سطح استان کشف شده است.

این آثار به صورت سنگی، استخوانی، سفالی و فلزی هستند و از دوره‌های پیش و پس از اسلام مربوط می شوند. همچنین در راهرو و تالار سمت راست موزه تپه هگمتانه، نیز اشیایی پیدا شده است که در این موزه نگهداری می‌شود. از برجسته‌ترین این آثار می توان به پایه ستون های متعلق به کاخ های هخامنشی و سر گاو از جنس سفال متعلق به همین دوران اشاره کرد.

در قسمت‌هایی از اشیای استانی این موزه مجموعه تابوت‌‌های سفالی و سنگی مربوط به دوره پارتیان، سکه‌هایی از عهد ساسانی ،خمره‌ها و سنگ‌های تزیینی با نقوش بسیار زیبا و سنگ قبرهایی مربوط به دوران مختلف اسلامی، دیده می‌شود.

گفته می‌شود تعداد زیادی از مکشوفات این تپه به صورت غیر‌قانونی هم اکنون در موزه‌های خارج کشور و یا با استرداد آن در موزه ملی نگهداری می‌شود.

تپه هگمتانه به همراه این موزه از جاذبه‌های دیدنی است که سالانه گردشگرانی را به خود جذب می ‌کند. اگر شما هم برای بازدید از این تمدن چند هزار‌ساله تصمیم جدی گرفتید به یاد داشته باشید که این شهر پایتخت تابستانی ایران است و در فصل گرم با آب و هوایی دل‌انگیزش به گرمی از شما استقبال می‌کند.