عزت نفس کودکان پیش دبستانی به اندازه کودکان بزرگتر و بزرگسالان چندان مشخص نیست و معمولا توانایی خود را خیلی زیاد و دشواری تکالیف را کمتر از حد ارزیابی می کنند.برنامه‌های مفصل آموزشی به بچه‌ها یاد می دهند که چگونه بر خواسته‌های خود تاکید ورزند و به جای کناره گیری، بر احقاق حقوق خود پافشاری کنند و حد و مرز خود را بشناسنددر دوره ای که کودکان پیش دبستانی باید در مهارت های جدید تسلط یابند، عزت نفس زیاد به کمک آنها می آید. اغلب کودکان پیش دبستانی می دانند که بزرگ تر و قوی تر می شوند و می فهمند که شکست در یک موقعیت، اغلب به موفقیت در موقعیت دیگر تبدیل می شود.
شکیبایی و ترغیب بزرگ ترها که می دانند اگر کودکی در دوچرخه سواری مشکل دارد یا نمی تواند با قیچی چیزی را ببرد می تواند پس از مدتی آن کار را انجام دهد اعتقاد کودک را به توانایی هایش تقویت می کند.
اعتماد به نفس کودکان
برای پرورش خود انگاره سالم در کودکان پیش دبستانی راهکارهای زیر کمک کننده است۱) رابطه سازنده برقرار کنید ، با فراهم کردن فرصت های مناسب نشان دهید که می خواهید باکودک باشید. بدون قضاوت کردن، فقط گوش کنید و برخی از افکار و احساسات خود را ابراز کنید. مشارکت متقابل به کودکان کمک می کند احساس با ارزش بودن کنند.
2) فراهم کردن زمینه های موفقیت، انتظارات خود را درست تنظیم کنید و وقتی از کودک می خواهید کاری را انجام دهد که از توانایی های او فراتر است، او را یاری کنید و بر کار یا رفتار سازنده کودک تاکید کنید. با تاکید بر تحسین به جای پاداش های مادی خودانگیزی را تقویت کنید. به جای این صرفا بگویید «خوب است»، به تلاش ها و دستاوردهای خاص او اشاره کنید. کار هنری و سایر دستاوردهای کودک رانمایش دهید و افزایش مهارت او را یادآوری کنید.
۳) زمینه آزادی انتخاب را فراهم کنید
- حق انتخاب، به کودکان احساس مسئولیت و کنترل بر زندگی می دهد. در صورتی که کودکان هنوز قادر به تصمیم گیری نباشند، آنها را درگیر انتخاب های آسان کنید، مثلا اجازه دهید آنها تصمیم بگیرند چه موقعی و به چه شکلی تکلیف خود را انجام دهند.
- هیجانهای کودک را تایید کنید، احساس های نیرومند کودک را بپذیرید و راه های موثری برای برخورد با آنها پیشنهاد کنید. در صورتی که هیجان منفی کودک ناشی از اهانت به عزت نفس او باشد، او را تسلی دهید و در عین حال موقعیت را به صورت معقول ارزیابی کنید تا کودک احساس کند مورد حمایت قرار دارد.
کودکان ما گاهی از کمبود اعتماد به نفس و ترس های کودکانه رنج می برند. قوی و با اعتماد به نفس بار آوردن کودکان، یکی از بهترین راه های سالم نگه داشتن آنهاست. آتش، رعدوبرق، سوسک، مار، عنکبوت و سایر حیوانات، شایع ترین عوامل ترس کودکان هستند. در سنین بالاتر، ترس از پذیرفته نشدن در جمع دوستان یا تنها ماندن و دوست داشته نشدن آنها را آزار می دهد. چنین ترس و وحشت هایی در این سنین طبیعی هستند.
راجع به عامل ترس صحبت کنید. کودک شما اگر راجع به عامل وحشت خود اطلاعات داشته باشد، می تواند بر آن ترس فائق آید. برای او توضیح دهید که چرا رعدوبرق پر سروصداست. او را به باغ وحش ببرید و با حیوانات آشنا کنید. با پاسخ دادن به سوالاتش به او کمک کنید که بیهوده بودن ترسش را درک کند.
اگر کودکتان از تنها ماندن یا گم شدن هراس دارد، با هم بدترین حالت ممکن را تصور کنید. بعد سوالاتی را مطرح کنید؛ مثلا اگر آن روز من نبودم که تو را از مدرسه بر دارم چه اتفاقی می افتاد؟ چه کار می کردی؟ به او ابزاری برای قوت قلب یافتن بدهید؛ پول کافی برای تلفن کردن و شماره خانه را در اختیارش بگذارید. آگاهی از اینکه در مواقع اضطراری امکاناتی در اختیار او قرار دارد، به آرام کردن و رهایی او از ترسش کمک کرده، در کوچک شمردن ترس هایش او را یاری می رساند.
برنامه‌های مفصل آموزشی به بچه‌ها یاد می دهند که چگونه بر خواسته‌های خود تاکید ورزند و به جای کناره گیری، بر احقاق حقوق خود پافشاری کنند و حد و مرز خود را بشناسند و از آنها دفاع کنند. بنابراین موثرترین برنامه ها علاوه بر ارائه اطلاعات جامع در مورد سوءرفتار جنسی، شامل آموزش مهارت های اجتماعی و عاطفی اساسی است. این برنامه ها به کودک یاد می دهد که روش های مثبت تری را برای حل کشمکش های درونی خود بیابد، اعتماد به نفس بیشتری داشته باشد، اگر اتفاقی برایش رخ داد خودش را سرزنش نکند، و احساس کند که در حمایت والدین و معلمان خود قرار دارد و می تواند به آنها رجوع کند و اگر اتفاق ناخوشایندی برایش اتفاق افتاد بتواند آن را به دیگران بگوید.
منبع: روانشناسی کودک، بتول جعفری گلستان، چاپ دوم، نوید حکمت، قم 1396
