غار دیواندره یک غار آهکی و یکی از غارهای منحصر به فرد دنیا به شمار می‌رود. در این غار می‌توانید نمونه‌های از کنده کاری‌های انجام شده توسط اقوام پیشینمان را مشاهده نمایید. به دلیل وجود همین آثار و کنده کاری‌های ارزشمند است که این غار به عنوان یکی از با ارزشمندترین آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. طول این غار بسیار زیبا و منحصر به فرد که در ۳۱ کیلومتری شمال غربی دیوان دره قرار گرفته است، حدود ۷۵۰ متر و ارتفاع آن از یک متر تا ۱۷ متر متغیر است. این غار بزرگترین غار ایران با معماری و کندهکاری شده توسط دست انسان است. معماری داخلی این غار که توسط حجاران توانمند پیشین طراحی و کندهکاری شده، در چهار طبقه شامل یک راهرو اصلی و چند راهروهای فرعی متعدد همراه با انشعاب‌های مختلف و تعدادی اتاق است. اتاق‌های موجود در این غار به واسطه‌ای دالان مرکزی به یکدیگر متصل شده‌اند.
در هر طبقه راهروهای باریک با انشعابات مختلف و اتاق‌های مجزا دیده می‌شود. در اتاق‌های موجود در غار دیواندره نقوش مختلفی از انسان، سنگ و گیاهان را بر روی دیوارها مشاهده خواهید کرد که زیبایی غار را چند برابر کرده است. جالب است بدانید که ساخت اتاق‌های این غار به گونه‌ای صورت گرفته است تا آن‌ها از نور بیرون بهره‌مند شوند. اتاق‌های موجود در این غار معمولاً دارای پنجره و حتی دارای گیره بر روی درب و پنجره نیز هستند. موقعیت جغرافیای غار به گونه‌ای است که محیط داخلی غار در زمستان‌ها گرم و تابستان‌ها به واسطه وجود جریان باد خنک است. بنا به شواهد موجود این غار بزرگ‌تر از چیزی بوده است که امروز مشاهده می‌شود.
زیباترین بخش غار دیواندره در طبقه سوم مشاهده می‌شود. جایی که یک کتیبه‌ای یونایی در سر در یکی از اتاق‌های موجود در طبقه سوم غار منقش به الهه یونانی با جملاتی که تقدس اتاق را تائید می‌کند دیده می‌شود. برخی معتقدند این کتیبه مربوط به الهه‌ای یونانی هراکس است. هر چند که این کتیبه به مرور زمان دچار آسیب بسیاری شده است اما هنوز بخش‌های از آن به خوبی قابل تشخیص است و همچنان نظر هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کند. محققان معتقدند وجود چنین کتبه‌ای می‌تواند دلیل تقدس غار برای پیشینیان باشد، به همین دلیل غار را به اسم معبد الهه یونانی نیز می‌شناسند.
این غار در دوران سوم زمین شناسی تشکیل شده است؛ اما اولین بخش‌های این غار در سال ۱۳۱۸ کشف و به عنوان یک آثار ملی با ارزش ثبت شده است. بنابه گفته محققان این غار به دوران غارنشینی انسان‌ها یعنی دوران پیش از تاریخ برمی‌گردد؛ اما می‌توان در این غار تغییر و تحول ناشی از سبک زندگی و تأثر وجود اقدام مختلف در دوره‌های مختلف تاریخی را در آن مشاهده نمود. کشف ظروف قدیمی در این غار تاکید می‌کند که در دوران سلجوقیان و اشکانیان مردمانی در این غار زندگی می‌کرند. علائم و نشانه‌های موجود در دیواره غار نشان می‌دهد که بخش‌های زیادی از غار برای مدت‌های طولانی زیر آب قرار داشته است. علاوه بر این، گذر زمان و اتفاق‌های رخ داده در غار دیواندره (غار کرفتو) باعث شده بخشی از جزئیات موجود در آن از بین برود، اما هنوز هم می‌توان معماری خارق العاده غار را مشاهده نمود.
متأسفانه تاکنون نقشه کاملی از این غار ثبت نشده است. تغییر وضعیت غار و وجود راهروهای مختلف با انشعابات بسیار زیاد باعث شده است که بسیاری از قسمت‌های غار دیواندره هنوز شناسایی نشود. دسترسی به برخی از نقاط غار بسیار سخت و دشوار است. تا جایی که محققان برای رسم شکل کلی آن مجبور به رد شدن به شکل سینه خیز از قسمت‌های مختلف آن هستند.
امروزه برای دسترسی راحت‌تر گردشگران در بیرون و درون غار از پلکان چوبی یا سنگ چین‌های به شکل پله استفاده می‌شود تا با سفر به چنین مکانی بتوانیم با زندگی گذشتگانمان آشنا شویم. با توجه به اینکه اجداد ما از هیچ ابزار صنعتی برای ساخت راهروها و اتاق‌ها حجاری شده کمک نگرفته‌اند مشاهده معماری موجود در این غار می‌تواند باعث شگفتی گردشگران شود. همچنین وجود آثار هنری ناشی از حکاکی انجام شده بر روی دیوارهای غار بیان گر حس زیبا شناسی پیشنیان ما است.
چگونه به غار دیواندره برویم؟
برای رسیدن به این غار باید مقصد سفر را دیوان دره انتخاب کنید.مسیر اول: مسیر سنندج - سقز را طی کنید. بعد از عبور از دیوان دره، در ۳۷ کیلومتری شهرستان دیوان دره به سمت سقز تابلوهای راهنمایی به سمت غار دیواندره (غار کرفتو) شما را راهنمایی می‌کند.
مسیر دوم: مسیر اتوبان تهران زنجان نیز مسیر مناسبی است. اگر شما از تهران یا شهرهای اطراف آن راهی این غار هستید، کافی است بعد از رسیدن به زنجان از مسیر بیجار به سمت دیوان دره حرکت کنید.
مسیر سوم: از طریق آذربایجان شرقی از راه تبریز، عجب‌شیر، بناب ملکان، میاندوآب، بوکان، سقز به سمت غار حرکت کنید.
مسیر چهارم: با طی کردن آذربایجان غربی مسیر ارومیه، مهاباد، بوکان، سقز می‌توانید به سمت غار حرکت کنید.
در اطراف غار پارکینگ برای ماشین‌ها موجود است، همچنین پمپ بنزین و سرویس بهداشتی نیز در دسترس است. فروشگاه‌های کوچک هم برای راحتی گردشگران و خرید مایحتاج اولیه در محوطه اطراف قراردارد. لازم به ذکر است که برای مشاهده‌ای غار باید بلیت تهیه کنید. ارتفاع این غار از سطح زمین حدود 100 متر است، بنابراین برای رسیدن به درون غار باید از 180 پله بالا روید.
منبع: سایت ستاره
