بسته بندي ؛ ضامن بهداشت و سلامت

رشد روزافزون جمعيت ، نياز به توجه ويژه دولت ها در تامين و توليد بيشتر مواد غذايي مورد نياز که امروزه تحت عنوان « امنيت غذايي » مطرح مي شود ، دارد . از سويي مواد غذايي داراي دو ويژگي اساسي مي باشند :
الف ) فصلي بودن توليد
ب ) فساد پذير بودن
اين درحالي است که انسان ها به منظور رفع نياز تغذيه اي و تداوم حيات خود ، احتياج به مصرف مواد غذايي در طول سال دارند . بدين لحاظ بسته بندي مواد غذايي از اهميت خاصي برخوردار است .

بسته بندي چيست ؟

بسته بندي محافظي است که علاوه بر حفظ سلامت کالا از توليد تا مصرف ، سبب جلب مشتري نيز مي شود . البته امروزه از بسته بندي براي اطلاع رساني در خصوص ويژگي هاي کالا نيز استفاده مي شود . به همين منظور شما مي توانيد از شکل ظاهري کالا، رنگ ، حجم ، اندازه ، ظرفيت و ساير ويژگي هاي کالا مطلع شويد .

بسته بندي و بهداشت :

يکي از راه هاي حفظ بهداشت مواد غذايي ، بسته بندي آنهاست ، زيرا بسته بندي علاوه بر جلوگيري از نفوذ ميکروارگانيزم در مواد غذايي ، از ارتباط بي دليل و دست کاري خريدار با مواد غذايي نيز جلوگيري مي کند . بدين ترتيب که بسياري از آلودگي هاي فردي از طريق تماس دست با مواد غذايي ، دستگيره ها ، حوله ها ، با دست فرد ديگر و ساير موارد منتقل مي شود ، لذا مناسب است به منظور جلوگيري از انتقال آلودگي از فرد به مواد غذايي ، از دست زدن فرد آلوده به ماده غذايي جلوگيري شود که بسته بندي خود يکي از راه هاي جلوگيري از اين گونه تماس ها مي باشد .
ضمناً گاهي اوقات مشاهده مي شود که در برخي از فروشگاه ها ، همزمان علاوه بر مواد غذايي نظير سبزيجات ( که برگ هاي آن مي تواند به شدت آلوده باشد ) ، ساير مواد غذايي مانند گوشت ، مرغ و ماهي( که به شدت فسادپذير هستند ) نيز به فروش مي رسد ، لذا در چنين فروشگاه هايي بسته بندي مواد غذايي سريع فاسد شدني ( نظير گوشت ، مرغ و ماهي ) از آلودگي اين مواد جلوگيري مي نمايد .

بسته بندي و ضايعات :

ميکروارگانيزم ها ، اصلي ترين عامل ضايعات مواد غذايي ، محسوب مي شوند . ميکروارگانيزم به منظور حيات خود نياز به مصرف مواد غذايي دارند ، لذا به عنوان رقيب انسان ها در دسترسي به مواد غذايي عمل مي کنند . البته طي مصرف مواد غذايي توسط ميکروارگانيزم ها ، آن ماده غذايي از رده مصرف انساني خارج مي شود که لقب « ضايعات » را به خود مي گيرد . پس مناسب است مواد غذايي از دسترس ميکروارگانيزم خارج شوند که يکي از راه هاي جلوگيري از ضايعات ، بسته بندي مواد غذايي است ، زيرا بسته بندي اين مواد از دسترسي ميکروارگانيزم ها به غذا جلوگيري مي نمايد . لازم به يادآوري است که ميکروارگانيزم ها در همه جا پراکنده مي باشند .
برخي از آنها براي حيات نياز به اکسيژن دارند و برخي ديگر بدون نياز به اکسيژن ، حيات خود را ادامه مي دهند . همچنين اين ميکروارگانيزم در دماهاي مختلف قادر به ادامه حيات هستند ، به گونه اي که برخي از آنها دماهاي زير صفر درجه سانتيگراد و يا بالاي 100 درجه سانتيگراد را تحمل مي نمايند و در شرايط مناسب به رشد خود ادامه مي دهند . از سويي ، برخي از اين ميکروارگانيزم ها براي رشد و حيات خود نياز به رطوبت بالا داشته و برخي به رطوبت پايين نياز دارند ، لذا مناسب است بسته بندي مواد غذايي به گونه اي انجام شود که حتي الامکان موارد فوق را مدنظر قرار دهد و به اين ترتيب تا حد ممکن از ضايعات سريع مواد غذايي جلوگيري نمايد .

بسته بندي و سلامت کالا :

بسته بندي علاوه بر جلوگيري از ضايعات و حفظ بهداشت مواد غذايي ، بايد به گونه اي باشد که سلامت کالا را مد نظر قرار دهد . به طور کلي مواد غذايي طي حمل و نقل دچار صدمات فيزيکي مي گردند . همچنين مواد غذايي تحت تاثير تغييرات جدي قرار مي گيرند که مي تواند سبب افزايش رطوبت ، نرم شدن و به هم چسبيدن مواد غذايي و يا کاهش رطوبت ، خشک شدن و چروکيدگي مواد غذايي گردد ، لذا بسته بندي بايد به گونه اي انجام شود که ماده ي غذايي علاوه بر سلامت بهداشتي و فسادپذيري ، از نظر سلامت ظاهري ( از جمله عدم ضرب ديدگي ، فرسودگي ، پاره شدگي ، نرم شدن ، چروکيدگي و ... ) نيز مشکلي نداشته باشد تا خريدار ، در زمان انتخاب مواد غذايي ، آن را انتخاب کند .

بسته بندي و جلب مشتري :

همان گونه که قبلاً بيان شد ، يکي از اصلي ترين دلايل بسته بندي مواد غذايي ، جلب مشتري است ، به گونه اي که بسته بندي ، چشمک زدن کالا ( ماده ي غذايي ) به مصرف کننده ( خريدار ) مي باشد . لذا امروزه صنايع بسته بندي ، به منظور جلب مشتري از رنگ ها ، طرح ها و ابعاد خاص استفاده مي نمايند تا در جوامع ، اثرات قابل توجهي براي جلب مشتري است ، به گونه اي که بسته بندي ، چشمک زدن کالا ( ماده غذايي ) به مصرف کننده ( خريدار ) مي باشد . لذا امروزه صنايع بسته بندي ، به منظور جلب مشتري از رنگ ها ، طرح ها و ابعاد خاص استفاده مي نمايند تا در جوامع ، اثرات قابل توجهي براي جلب بيشتري داشته باشند . به عنوان مثال رنگ هاي قرمز با ويژگي تند در کشورهاي عربي طرفداران بيشتري داشته و به کار بردن اين رنگ در بسته بندي مشتري بيشتري را به هنگام خريد وسوسه مي نمايد . همچنين طرح روي بسته بندي نيز از عوامل موثر در جلب مشتري به هنگام انتخاب کالا مي باشد .
بسته بندي مواد غذايي بايد به گونه اي باشد تا مصرف کننده بتواند به آسان ترين روش از ماده غذايي بسته بندي شده استفاده کند ، به عبارتي بسته بندي بايد به راحتي باز و يا بسته شود تا مصرف کننده آن را انتخاب نمايد . به ويژه آنکه مصرف کننده هاي امروزي انتظار دارند مدت زمان کمتري را صرف اين قبيل کارها نمايند . بي شک بسته بندي هايي که در هنگام استفاده از محتواي آن ، راحتي مصرف کننده را مد نظر قرار ندهند ، در انتخاب بعدي مورد استقبال قرار نخواهند گرفت .
از سويي ، امروزه ابعاد بسته بندي ها از عوامل مهم در انتخاب کالا توسط خريدار مي باشد ، به عنوان مثال ، دستگيره هاي موجود در بسته بندي هاي شربت ميوه در انتخاب آن شربت توسط خريدار مدنظر قرار مي گيرد ، زيرا خريدار تمايل دارد بطري شربت ميوه را به راحتي و بدون زحمت خاصي حمل نمايد .

بسته بندي و راهنماي مصرف :

بسته بندي يکي از راه هاي کمک به انتخاب کالا توسط خريدار است ، به گونه اي که مصرف کننده مي تواند شکل کالاي خود را از طريق بسته بندي ، انتخاب نمايد . بدين سبب اکثر توليد کنندگان سعي در کشيدن تصوير کالاي درون بسته بر روي بسته بندي مي نمايند ، به عنوان نمونه تصوير بيسکويت ها بر روي بسته بندي بيسکويت و يا ...
همچنين نوشتن ارزش تغذيه اي ماده غذايي بسته بندي شده ، علاوه بر آگاهي دادن به خريدار ، انتخاب کالا را تسريع مي کند . همچنين امروزه مناسب است اطلاعات تغذيه اي ارائه شده بر روي بسته بندي ها ، واقعيت بيشتري داشته باشند و يا اطلاعات کامل تري را در اختيار خريدار قرار دهند ، به عنوان مثال در حال حاضر خريدار در هنگام انتخاب گوشت چرخ کرده بسته بندي شده ، نمي تواند درصد چربي گوشت چرخ کرده را به دست آورد .
نوشتن شرايط نگهداري و يا شرايط پخت ماده غذايي بسته بندي شده بر روي بسته نيز مي تواند کمک فراواني به نحوه ي نگهداري و روش پخت خريدار نمايد . ضمناً با توجه به گستردگي کاربرد مواد غذايي ، با ارائه موارد مصرف ، مي توان به خريدار در انتخاب کالا کمک نمود . از ديگر مواردي که بر روي بسته بندي ماده ي غذايي بايد درج شود ، ميزان صحيح مصرف مي باشد و يا اينکه نوشته شود اين ماده غذايي بسته بندي شده براي مصرف چند نفر و يا چند سروينگ مي باشد . همچنين درج زمان توليد و تاريخ انقضا، به مصرف کننده در مصرف ماده ي غذايي با کيفيت و با ارزش غذايي بالا کمک شايان توجهي مي نمايد . ضمناً درج شناسنامه توليد کننده بر روي بسته بندي مواد غذايي ، به مصرف کننده اطمينان مي دهد که کالاي مورد نظر در محل قابل قبول و تحت نظر متوليان سلامت کشور ، توليد شده است . پس بسته بندي خود مي تواند به عنوان راهنماي مصرف کننده عمل کند و به او در انتخاب صحيح کمک نمايد .
در حال حاضر ، در کشور ما بيشتر مواد غذايي به ويژه محصولات کشاورزي ، بدون بسته بندي عرضه مي شوند . شايد يکي از دلايل آن افزايش قيمت بسته براي محصولات است . از سويي ، استقبال از مواد غذايي بسته بندي شده ، به دليل عدم اطمينان از اطلاعات عرضه شده ، کمتر مي باشد . بنابراين بسياري از خريداران ، مواد غذايي را به صورت غير بسته بندي شده خريداري و سپس در منزل به صورت اوليه بسته بندي مي کنند و تا زمان مصرف در فريزر قرار مي دهند ، به همين دليل ، موارد زير را بايد مدنظر قرار دهند :
1 ـ خروج هوا از بسته ماده غذايي
2 ـ درج تاريخ بسته بندي شدن ماده غذايي بر روي برچسب بسته بندي .
3 ـ درج نوع ماده ي غذايي بسته بندي شده و تعداد مصرف کننده بر روي برچسب بسته بندي .
منبع: دنياي تغذيه شماره ي 87
/س