سر و صدا: استانداردسازی در زمینه صدا در کلاس از اصول اساسی برای ایجاد محیط آرام و دلپذیر برای اماکن آموزشی است. بچهها باید در فضایی درس بخوانند که سر و صدای خیابان، کارخانه ها و هواپیما و مانع تمرکز آنها نشود. بنابراین رعایت اصول اکوستیک در ساخت کلاسهای درس، تأسیس مدارس در مکانهایی به دور از هیاهوی شهری و رعایت قواعدی نظیر ساخت مدارس به دور از ریل قطار، فرودگاه، کارخانه ها و... باید در دستور کار قرار گیرد. ضمن اینکه بحث نزدیک نبودن مدارس به اتوبان ها و خیابانهای پرتردد و رعایت قوانین مربوط به حفظ امنیت مدارس از اصول اساسی است که باید مورد توجه قرار گیرد.
میزگرد: یکی از ویژگیهای اساسی کلاسهای نابغه‌ها، ایجاد انعطاف پذیری و چینش صندلی ها به شکل میزگرد است. در کلاس نابغه‌ها، تمرکز قدرت در نقطه ای به نام معلم وجود ندارد و لازم است سیستم سنتی که سکویی بلند برای نشستن معلم در نظر گرفته می شود، حذف شده و به جای آن بچهها به همراه معلم دور یک میز گرد نشسته و با هم به گپ و گفت بپردازند. در این روش دایره ای، معلم‌ها از امتیازات و حقوق برابری با دانش آموزان برخوردار بوده و هر کس می تواند به راحتی با معلم خود بحث و تبادل نظر کند. تجربه نشان داده در کلاسهای دایره ای بچهها ترس و استرس کمتری داشته و راحت تر ذهنیات و اندیشه‌های خود را در کلاس مطرح می کنند. یکی دیگر از ویژگی های مهم در کلاسهای درس استفاده از صندلی‌های راحت و دسته دار است به طوری که هر فرد بر روی آن احساس آرامش و لذت می کند. هم اکنون محققان تأکید دارند برای کلاس های درس، صندلی‌هایی طراحی شود که بچهها بتوانند حتی در مواقع خستگی روی آن لم دهند. استراحت، تغییر وضعیت هر فرد از حالت هوشیار به نیمه هوشیار و یا خوابیدن موضوع بسیار مهمی است، که باید به آن توجه کرد. یکی از پیشنهاداتی که مدرسه سازان و معماران و طراحان باید به آن توجه کنند این است که اتاق هایی برای چرت یا استراحت در کنار اتاق درس ایجاد کنند. نقش تمدن ساز است و در طول تاریخ بشری هر جا که آب وجود داشته، آبادانی، توسعه و پیشرفت پدید آمده است و هر جا که کم آبی وجود داشته، خشکسالی، فقر و توسعه نیافتگی حاکم بوده است. اتاق هایی که بچهها طاق باز دراز کشیده و احساس آرامش صددرصدی کنند. حتی بهتر است در اتاق های چرت، صندلی های ماساژ، اتاق یوگا، حتی سونا و استخر قرار داده تا اگر فردی احساس درد یا خستگی در یکی از اعضا بدن خود می کند، بتواند با استفاده از این صندلی به حالت عادی و آرامش برگردد.
کلاسهای کره‌ای: یکی از شگفتیهای عصر جدید تحول و ایجاد جذابیت در محیط است. با توجه به اینکه عصر جدید دارای فضاها و عناصر فراوانی برای ایجاد لذت است، در این خصوص مدارس نباید فراموش شوند. لذا لازم است در مدرسه فضاهایی ایجاد کرد که بچهها احساس تفاوت کنند. مثلا گفته میشود کلاس‌هایی به شکل کره مانند ساخته شود و در درسهایی مثل جغرافیا که آنها باید با کره زمین آشنا شوند، کودکان بتوانند روی کره راه بروند. یا مدل کلاسها را به صورت بدن انسان، بدن پلنگ یا یک ابر کامپیوتر بزرگ ساخته که هر کودک بتواند در داخل بدن انسان یا پلنگ و یا کامپیوتر راه رفته و اجزا و ابعاد آنها را شناسایی کند. این کار یعنی تقویت مشاهده، لمس و ادراک کودک برای آنچه که قرار است، بیاموزد. علاوه بر این لازم است در مدارس اتاق های سرگرمی، بازی، تفریح های دسته جمعی ایجاد کرد. ایجاد فضاهای مناسب برای ورزش، تشکیل کلاس های یوگا، بخشی از اقداماتی است که در این فضا، لذت و تفاوت را ایجاد می کند.
مدارس بدون دیوار : یکی از بهترین نوع مدارس از لحاظ فیزیکی، مدارسی است که به وسیله دیوار از فضاهای بیرون خود جدا نشود. در این شیوه مدرسه سازی دیوار و محدوده مدرسه توسط شمشاد، گل و گیاه مشخص و تفکیک می شود. البته در مدارس بدون دیوار صرفا نبودن دیوار، ملاک نیست بلکه روش تدریس و شیوه‌های آموزشی مبتنی بر ایجاد جذابیت، لذت و همراه کردن تفریح با آموزش است. همانطور که اشاره شد در دنیایی که در زمینه فراغت، مصرف انبوه توصیه میشود و هر فرد می تواند هزاران کانال تلویزیونی را رصد کند، ایجاد یک شیوه آموزشی جذاب ضروری است. شیوه ای که حیرت را در بچهها پدید آورد. در این شیوه آموزشی مهارت معلم‌ها و مجموعه نظام آموزشی است که بچهها را می تواند سر کلاس ها میخکوب کند. در مدارس بدون دیوار، بچهها آنقدر دچار لذت و سرخوشی میشوند که در ساعات پایان درس دوست ندارند با پدر و مادر و یا سرویسها به خانه بازگردند. گاهی بچهها اشک می ریزند و می خواهند در مدرسه بمانند و پدر و مادرها مجبور می شوند بچهها را به زور از مدارس به خانه ببرند. در این مدارس، خلاقیت با بازی، لذت و آموزش همراه است و بچهها با روحیه ای شاد و پر نشاط به خانه می روند (2009 ,Bulter).
آب، فواره، استخر، دریا: آب در هر مکانی میتواند زندگی انسان را دگرگون کند. نقش آب، نقش تمدن ساز است و در طول تاریخ بشری هر جا که آب وجود داشته، آبادانی، توسعه و پیشرفت پدید آمده است و هر جا که کم آبی وجود داشته، خشکسالی، فقر و توسعه نیافتگی حاکم بوده است. اما نقش آب خارج از این موضوعی که اشاره شد، در ایجاد آرامش، در کنترل استرسها، تقویت احساسات و ادراک انسان بسیار مؤثر است. توصیه میشود در مدارس موارد زیر رعایت گردد: الف: ایجاد فواره ها در حیاط مدارس و تشکیل کلاس ها و جلساتی در کنار فواره ها با نگاه عمیق به حرکت آب. ب: اگر در مدرسه استخر وجود داشته باشد که وجود آن بسیار مفید و سودمند است، اما اگر این امکان وجود نداشت معلم‌ها به همراه بچهها تجربه بازی و درس در استخر را در دستور کار خود قرار دهند و حتی از امروز تشکیل کلاس در استخر توصیه می شود. برنامه کلاس می تواند به این صورت باشد. - بچهها تمرکز کنند، سکوت، چشمها بسته، چشمها باز، شیرجه و استخر (۱۰ دقیقه بازی و شنا)
منبع: جامعه‌شناسی نخبه‌پروری، مهرداد ناظری، چاپ دوم، نشر علم، تهران 1396
