تا حالا شنیده‌اید یک نفر جایی نباشد و درواقع باشد؟! تا حالا دیده‌اید یک نفر از دنیا رفته باشد و هنوز برای او عمل خیر ثبت شود؟! مُرده باشی ولی زنده باشی! اگر دل تان می خواهد حتی وقتی نیستید، حضور داشته باشید، این مطلب را از دست ندهید.
خداوند مخلوقاتش را وابسته به هم و کنار هم آفرید. هیچ موجودی نمی تواند ادعا کند از بقیه ی مخلوقات بی نیاز است. انگار پروردگار روند خلقت را با مهربانی عجین کرده است. بعد از خلقت، خداوند حتی احکام و دستورات زندگی و بندگی را هم براساس همین مهربانی بنا گذاشت؛ مثلاً خانواده اولین چرخه ی زیبای مهربانی است. کار کردن پدر و آوردن روزی و تربیت فرزند توسط مادر، از همین دست مهربانی هاست که پروردگار عالم آن ها را باعث کمال می داند؛ حتی لبخند اعضای خانواده به یک دیگر هم محاسبه می شود.
کارهای نیکویی را که باعث کمال ما و اطرافیان مان می شود، صدقه می نامند؛ صدقه به معنای چیزی است که در راه خدا می دهیم؛ ساده تر این که هرگاه انسانی در حق موجود دیگری حرکتی انجام دهد تا به تداوم زندگی و آرامش روحی اش کمک کند، صدقه داده است. با یک حساب سرانگشتی، اطراف ما پُر از صدقه هایی است که فقط باید زرنگ باشیم و شکارشان کنیم.
گاهی این صدقه ها مادّی هستند و گاهی معنوی. زرنگ ترین انسان ها کسانی هستند که صدقه های ماندگارتر و جاودانه تر را شکار می کنند؛ از همان هایی که وقتی نیستی هستند و آدم را زنده نگه می دارند. از همه ی زرنگ ها، باهوش تر آن کسی است که این مهربانی و بخشندگی را همگانی می کند و خودش را به اندازه ی همه ی آدم هایی که از آن نعمت استفاده می کنند تکثیر می کند؛ آن قدر زیاد می شود که حالا حالاها دفتر زندگی اش باز باشد و ورق بخورد؛ حالا این بخشندگی می تواند از کاشتن یک درخت، کندن یک چاه آب یا حتی گذاشتن یک منبع آب سر راه عابران باشد تا ساختن مدرسه و بیمارستان و... . همین که بیاییم مال یا هنر یا حتی فکر و ذهن مان را به دیگران ببخشیم، ما هم خیّر شده ایم. اگر اصل مال را نگه داریم و منفعتش را ببخشیم، وقف کرده ایم؛ یعنی از زمان وقف مال یا فکر یا هنرمان همه ی آنچه را به دست می آوریم ببخشیم؛ آن وقت می شویم زرنگ ترین زرنگ ها؛ چون مادامی که آن درخت، آن زمین، آن کتاب یا آن مدرسه هست، دفتر زندگی ما هم باز است و نفس می کشیم.
پس مصداق بالاتر صدقه، وقف است. وقف در لغت به معنی حبس کردن یا متوقف کردن مال است؛ یعنی نگه داشتن اصل ملک و استفاده از سود و منفعت آن برای امرخیر. وقف، ارتباط تنگاتنگ و نزدیکی با منفعت عمومی دارد؛ زیرا تا زمانی که آن مال هست، جمعی از آن استفاده می کنند؛ مثلاً در ساده ترین حالت اگر درختی کاشته شود، تا آن درخت هست، هم مردم از سایه اش بهره می برند و هم نیازمندان از منفعت محصولش بهره خواهند برد؛ البته به نحوی که وقف کننده گفته و در تمام این مدت، واقفش در حال پرداخت صدقه است. وقف می تواند محل مصرف های متعددی داشته باشد؛ مثل نشر علم و دانش، معارف اسلامی و مبانی دینی، احداث مساجد، تکایا، کتابخانه، مدرسه و بیمارستان.
وقف علاوه بر رفع مشکلات و نیاز دیگر هم نوعان، سبب خودسازی در واقف یا همان وقف کننده خواهد شد. همین که او از مالش می گذرد، یعنی حرص و دنیاپرستی را در خود ریشه کن نموده و قناعت و نوع دوستی پیشه کرده است و دلش خواسته با این کار تعداد بیش تری از مالش بهره ببرند. این کار نوعی دعوت به مهربانی است. ممکن است دیگران هم با دیدن این کار تشویق به وقف شوند.
وقف در اسلام و در سیره ی ائمه علیهم السلام مورد توجه بوده است و آن ها همواره از بزرگ ترین واقفان عصر خود بوده اند. امیرالمؤمنین علی علیه السلام از واقفان بزرگ زمان خود بودند. ایشان با دست خود چاه آب حفر می کردند و منافع آن را وقف امور خیر و نیازمندان می نمودند. بسیاری از آن چاه ها هنوز آب دارند و مورد استفاده هستند. مسئله ی وقف در کتب آسمانی دیگر ادیان هم توصیه شده است.
در بسیاری از موزه های مردم شناسی ایران، وقف نامه های متعددی ثبت شده است که در آن کسی درآمد آب یا زمین زراعی یا ملکش را برای کار خاصی وقف کرده است. این وقف نامه ها در شهرهایی که در مسیر شهر مشهد هستند بیش تر به خدمت رسانی به زائران امام رضا علیه السلام پرداخته است ؛ مثلاً فردی درآمد ملک زراعی اش را وقف ساخت کاروان سرایی برای زائران امام رضا علیه السلام و خدمت رسانی به مسافران درراه مانده کرده است. بسیاری از این موقوفه ها هنوز بعد از سال ها، برقرار هستند.
بیایید خودمان را برای دویست، سیصد و حتی هزار ساله شدن آماده کنیم. کافی است از آنچه داریم وقف کنیم؛ بزرگ و کوچک ندارد، این جا اصلاً اندازه مهم نیست.
خداوند مخلوقاتش را وابسته به هم و کنار هم آفرید. هیچ موجودی نمی تواند ادعا کند از بقیه ی مخلوقات بی نیاز است. انگار پروردگار روند خلقت را با مهربانی عجین کرده است. بعد از خلقت، خداوند حتی احکام و دستورات زندگی و بندگی را هم براساس همین مهربانی بنا گذاشت؛ مثلاً خانواده اولین چرخه ی زیبای مهربانی است. کار کردن پدر و آوردن روزی و تربیت فرزند توسط مادر، از همین دست مهربانی هاست که پروردگار عالم آن ها را باعث کمال می داند؛ حتی لبخند اعضای خانواده به یک دیگر هم محاسبه می شود.
کارهای نیکویی را که باعث کمال ما و اطرافیان مان می شود، صدقه می نامند؛ صدقه به معنای چیزی است که در راه خدا می دهیم؛ ساده تر این که هرگاه انسانی در حق موجود دیگری حرکتی انجام دهد تا به تداوم زندگی و آرامش روحی اش کمک کند، صدقه داده است. با یک حساب سرانگشتی، اطراف ما پُر از صدقه هایی است که فقط باید زرنگ باشیم و شکارشان کنیم.
گاهی این صدقه ها مادّی هستند و گاهی معنوی. زرنگ ترین انسان ها کسانی هستند که صدقه های ماندگارتر و جاودانه تر را شکار می کنند؛ از همان هایی که وقتی نیستی هستند و آدم را زنده نگه می دارند. از همه ی زرنگ ها، باهوش تر آن کسی است که این مهربانی و بخشندگی را همگانی می کند و خودش را به اندازه ی همه ی آدم هایی که از آن نعمت استفاده می کنند تکثیر می کند؛ آن قدر زیاد می شود که حالا حالاها دفتر زندگی اش باز باشد و ورق بخورد؛ حالا این بخشندگی می تواند از کاشتن یک درخت، کندن یک چاه آب یا حتی گذاشتن یک منبع آب سر راه عابران باشد تا ساختن مدرسه و بیمارستان و... . همین که بیاییم مال یا هنر یا حتی فکر و ذهن مان را به دیگران ببخشیم، ما هم خیّر شده ایم. اگر اصل مال را نگه داریم و منفعتش را ببخشیم، وقف کرده ایم؛ یعنی از زمان وقف مال یا فکر یا هنرمان همه ی آنچه را به دست می آوریم ببخشیم؛ آن وقت می شویم زرنگ ترین زرنگ ها؛ چون مادامی که آن درخت، آن زمین، آن کتاب یا آن مدرسه هست، دفتر زندگی ما هم باز است و نفس می کشیم.
پس مصداق بالاتر صدقه، وقف است. وقف در لغت به معنی حبس کردن یا متوقف کردن مال است؛ یعنی نگه داشتن اصل ملک و استفاده از سود و منفعت آن برای امرخیر. وقف، ارتباط تنگاتنگ و نزدیکی با منفعت عمومی دارد؛ زیرا تا زمانی که آن مال هست، جمعی از آن استفاده می کنند؛ مثلاً در ساده ترین حالت اگر درختی کاشته شود، تا آن درخت هست، هم مردم از سایه اش بهره می برند و هم نیازمندان از منفعت محصولش بهره خواهند برد؛ البته به نحوی که وقف کننده گفته و در تمام این مدت، واقفش در حال پرداخت صدقه است. وقف می تواند محل مصرف های متعددی داشته باشد؛ مثل نشر علم و دانش، معارف اسلامی و مبانی دینی، احداث مساجد، تکایا، کتابخانه، مدرسه و بیمارستان.
وقف علاوه بر رفع مشکلات و نیاز دیگر هم نوعان، سبب خودسازی در واقف یا همان وقف کننده خواهد شد. همین که او از مالش می گذرد، یعنی حرص و دنیاپرستی را در خود ریشه کن نموده و قناعت و نوع دوستی پیشه کرده است و دلش خواسته با این کار تعداد بیش تری از مالش بهره ببرند. این کار نوعی دعوت به مهربانی است. ممکن است دیگران هم با دیدن این کار تشویق به وقف شوند.
وقف در اسلام و در سیره ی ائمه علیهم السلام مورد توجه بوده است و آن ها همواره از بزرگ ترین واقفان عصر خود بوده اند. امیرالمؤمنین علی علیه السلام از واقفان بزرگ زمان خود بودند. ایشان با دست خود چاه آب حفر می کردند و منافع آن را وقف امور خیر و نیازمندان می نمودند. بسیاری از آن چاه ها هنوز آب دارند و مورد استفاده هستند. مسئله ی وقف در کتب آسمانی دیگر ادیان هم توصیه شده است.
در بسیاری از موزه های مردم شناسی ایران، وقف نامه های متعددی ثبت شده است که در آن کسی درآمد آب یا زمین زراعی یا ملکش را برای کار خاصی وقف کرده است. این وقف نامه ها در شهرهایی که در مسیر شهر مشهد هستند بیش تر به خدمت رسانی به زائران امام رضا علیه السلام پرداخته است ؛ مثلاً فردی درآمد ملک زراعی اش را وقف ساخت کاروان سرایی برای زائران امام رضا علیه السلام و خدمت رسانی به مسافران درراه مانده کرده است. بسیاری از این موقوفه ها هنوز بعد از سال ها، برقرار هستند.
بیایید خودمان را برای دویست، سیصد و حتی هزار ساله شدن آماده کنیم. کافی است از آنچه داریم وقف کنیم؛ بزرگ و کوچک ندارد، این جا اصلاً اندازه مهم نیست.
نویسنده: سمیه عالمی
