دیدگاه اهل سنت در مورد عزاداری
ابن تیمیه درباره نوحه سرایی می گوید:«نوحه سرایی بر مردان و زنان حرام است. و این فتوای پیشوایان معروف اهل سنت است. در صحیح مسلم و صحیح بخاری از پیامبر (ص) نقل شده است که: «زنانی که نوحه سرایی می کنند، چنانچه قبل از مرگ توبه نکنند، در قیامت مبتلا به مرض پیسی شده و بدن آنها با جامه ای از قیر پوشانده می شود». در سنن نقل شده است که رسول خدا (ص) زنان نوحه خوان و زنانی را که نوحه آنان را گوش می کنند نفرین کرده است. در صحیح مسلم و صحیح بخاری از پیامبر (ص) چنین نقل شده است: از ما نیست کسی که گونه های خویش را مجروح کرده، گریبان پاره کرده و آنچه را در زمان جاهلیت می خواندند، بخواند. و کسانی که آنان را از این کارها نهی نکنند، در گناه آنان شریک اند؛ به خصوص نوحه سرایی زنان در کنار قبرها، زیرا این کار معصیت است و خدا و رسولش از آن ناراحت هستند.»
(مجموع الفتاوی، ج 24، ص 382)
دیدگاه شیعیان در مورد عزاداری
شیعیان کارهایی را که در زمان عزاداری انجام می شود در دو دسته قرار می دهند:1. کارهای ناپسندی که همه مسلمانان آن را حرام می دانند. مانند خراشیدن صورت، سیلی زدن به صورت، کندن مو و... . تمام علمای شیعه همانند علمای اهل سنت انجام این کارها را حرام می دانند.
2. کارهایی که برخی از علمای شیعه و اهل سنت آن را حرام و بعضی دیگر جایز می دانند. مانند نوحه سرایی، طعام دادن به دیگران و برپایی مراسم فاتحه و موعظه.
در ادامه حکم شرعی همه این موارد را به صورت جداگانه بررسی می کنیم؛
نوحه سرایی از دیدگاه شیعه و سنی
طبق نظر اکثر علمای اهل سنت نوحه سرایی در عزاداری ها توسط زنان و مردان حرام است.(فتح العزیز، ج 5، ص 259)
طبق نظر اکثر فقهای شیعه این عمل جایز می باشد.
(المعتبر، ج 1، ص 344)
اما برخی از علمای شیعه از جمله شیخ طوسی و ابن حمزه نیز این کار را حرام می دانند.
(المبسوط، ج 1، ص 189)
دلایل اهل سنت درباره نوحه سرایی و پاسخ شیعیان
استدلال هایی که آنها برای حرام دانستن نوحه سرایی به آن تکیه می کنند به این شرح است:1. روایاتی که نوحه سرایی را موجب عذاب شدن میت می داند:
روایت عبدالله بن عمر از پیامبر (ص): «میت بر اثر نوحه سرایی در قبرش عذای می شود.»
(مسند أحمد، ج 1، ص 50)
پاسخ شیعیان: این روایت قابل استدلال نیست و مفهوم آن با آیات قرآن منافات دارد. در قرآن عقاب و ثواب هر کس و عذاب شدنش را نتیجه عمل خود فرد می داند اما در این روایت نوحه خواندن دیگران را عامل عذاب میت معرفی کرده است.
2. روایاتی که نوحه سرایی را از اعمال زمان جاهلیت می داند:
پیامبر (ص) فرمود: «سه چیز از کارهای دوران جاهلیت است و مسلمانان ترک نکرده اند؛ نوحه سرایی، طلب باران از ستارگان و نکوهش دیگران.»
(صحیح ابن حبّان 7: 410، موارد الظمآن: 189)
پاسخ شیعیان: این روایت از لحاظ متنی هیچ استقامت و استحکامی ندارد و در کتاب های مختلف به اشکال متفاوتی نقل شده است. ضمن این که در این روایت، نوحه سرایی در کنار چند موضوع دیگر آمده که از دوران جاهلیت باقی مانده است اما از انجام آن ها نهی نشده است بنابراین دلیلی بر حرمت آن عمل نیست. اگر هم چنین باشد منظور نوحه سرایی به سبک و سیاقی است که در زمان جاهلیت مرسوم بوده است نه هر نوع نوحه سرایی.
ایشان همچنین در خطبه ای فرمودند: «نوحه سرایی از کارهای دوران جاهلیت است.»
(مسند الشهاب، ج 1، ص 66)
3. روایاتی که در مورد نوحه سرایی زنان است:
ابوسعید خدری گفته است: «خداوند زنان نوحه خوان و کسانی را که صدای آنان را گوش می کنند نفرین کرده است.»
(مسند أحمد، ج 3، ص 65)
پیامبر (ص) فرمود: «زن نوحه خوان در صورتی که پیش از مرگ اش توبه نکند، در روز قیامت در حالتی برانگیخته می شود که به بدنش جامه ای از قیر پوشانده شده و مبتلا به مرض پیسی است.»
(صحیح مسلم، ج 3، ص 45)
ام عطیه می گوید: «زمانی که خواستیم با پیامبر (ص) بیعت کنیم، آن حضرت از ما تعهد گرفت که نوحه سرایی نکنیم.»
(صحیح البخاری، ج 2، ص 86)
پاسخ شیعیان: اولا که روایات این بخش را اگر فرض کنیم که سند قوی دارند فقط در مورد زنان نوحه خوان است و به همین دلیل نمی توان نوحه خوانی را حرام مطلق دانست و مردها را هم از آن نهی کرد. ضمن این که روایات این بخش سندهای ضعیفی دارند.
در مقابل برخی از علمای اهل سنت از جمله برخی از فقهای مالکیه نوحه سرایی را جایز می دانند.
(عمده القاری، ج 19، ص 232)
این نکته را باید در نظر داشت که نوحه سرایی همراه با کارهای نامشروع از جمله خواندن نوحه با غنا، استفاده از کلمات باطل و دروغ، خراشیدن صورت و... طبق نظر همه علمای شیعه حرام است.
چرا شیعیان نوحه خوانی را مجاز می دانند؟
1. هیچ آیه و روایتی مبنی بر ممنوعیت نوحه سرایی وجود ندارد و روایاتی که فقهای اهل سنت به آن استدلال می کنند مخدوش است.2. نقل شده است که برخی از صحابه از جمله واثله بن اسقع و ابووائل به نوحه سرایی گوش می کردند و می گریستند.
(الشرح الکبیر ابن قدامه، ج 2، ص 43)
3. حضرت زهرا (س) بعد از رحلت پیامبر (ص) نوحه سرایی می کرده است.
(المغنی ابن قدامه، ج 2، ص 411)
4. ابوبکر در زمان رحلت پیامبر (ص) کناز جسد ایشان نشست و گفت: «ای پیامبر خدا، ای خلیل خدا، ای صفی خدا».
(تیسیر العزیر الحمید، ص 456)
بعضی از دانشمندان اهل سنت تصریح دارند که نوحه سرایی حضرت زهرا (س) و ابوبکر دلیل روشنی است بر این که اگر نوحه سرایی از نوع مرسوم در دوران جاهلیت نباشد (همراه با دروغ و سیلی زدن و...) جایز است.
(عمده القاری، ج 18، ص 75)
نتیجه گیری کلی در مورد نوحه سرایی
با توجه به مطالبی که ذکر شد می توان نتیجه گرفت که نوحه سرایی باید توسط اندیشمندان مذهب های مختلف بررسی شود و هر مقلدی بر اساس نظر مرجع تقلید خودش عمل کند.
طعام دادن در عزاداری ها
طبق نظر تمام علمای شیعی طعام دادن در عزاداری اموات استحباب ندارد و بسیاری از آن ها این عمل را مکروه می دانند. طبق گفته امام صادق (ع) «غذا خوردن نزد اهل مصیبت از کارهای دوران اهلیت است». نظر علمای اهل سنت نیز همین است.البته طعام دادن به صاحبان عزا و اهل مصیبت تا سه روز مستحب است و پیامبر (ص) بعد از این که جعفر بن ابی طالب کشته شد به حضرت زهرا (س) دستور داد تا سه روز برای اسما بنت عمیس غذا ببرد.
(وسائل الشیعه، ج 2، ص 888- 889)
برگزاری مراسم فاتحه
تسلیت گفتن و دلداری دادن به اهل مصیبت و دعا برای میت با حضور در خانه و مکان عزاداری از جمله سنت های رسول خدا (ص) می باشد که شیعیان این سنت را در طول تاریخ پاس داشته اند. روایت های فراوانی در مورد استحباب برگزاری مراسم عزا در بین کتابهای فقهی شیعیان وجود دارد.منبع: سایت ستاره
