سابقه سوگواری و برپایی عزاداری برای حسین بن علی (ع) به اولین روزهای بعد از عاشورا، در محرم سال ۶۱ هجری می‌رسد.
اولین مراسم سوگواری را حضرت زینب (س) در مسجد کوفه بر امام حسین (ع) برگزار کرد. قبل از آن مراسم سوگواری در کنار اجساد شهدا در کربلا برگزار شده بود.
نکته دیگری که درباره عاشورا باید بدانید این است که روز عاشورا در تاریخ جاهلیت عرب، از روزهای عید رسمی و ملی بوده و در آن روزگار، در چنین روزی روزه می‌گرفتند، روز جشن ملی مفاخره و شادمانی بوده است و در چنین روزی لباس‌های فاخر می پوشیدند و چراغانی و خضاب می‌کردند. از طرف دیگر روز عاشورا روز غلبه موسی بن عمران بر فرعون است، لذا همواره یهودیها روزه می گرفته اند و پیامبر وقتی مدینه مشرف شدند به ایشان خبر دادند که یهودیها امروز روزه اند، زیرا معتقدند که روز غلبه موسی بر فرعون است. از این رو حضرت موسی فرمود به شکرانه این پیروزی روزه بگیرید، پیامبر تا شنید فرمود: "انّا احق باحیاء سنّت اخی موسی". من دستور میدهم روز تاسوعا را هم روزه بگیرید، زیرا مقدمه و طرح پیروزی در آن روز ریخته شده است، ولی اکنون روزه گرفتن مکروه است.
گفته اند علت نام گذاری روز دهم به عاشورا آن است که ده نفر از پیامبران با ده کرامت در این روز مورد تکریم الهی قرار گرفتند.
در روایتی می خوانیم : حضرت موسی بن عمران در مناجات خود عرضه داشت : بار خدایا! چرا امت حضرت محمّد را بر دیگر امت ها برتری دادی ؟ خطاب آمد: به خاطر ده چیز. حضرت موسی عرض کرد: آن ده چیز کدام است تا به بنی اسرائیل بگویم عمل کنند؟ فرمود: نماز، زکات، روزه، حج، جهاد، جمعه، جماعت، قرآن، علم و عاشورا. حضرت موسی عرض کرد: عاشورا چیست ؟ خطاب رسید: عاشورا عبارت است از گریستن یا حالت گریه به خود گرفتن و نوحه و مرثیه خواندن در عزای سبط رسول خدا. ای موسی ! هیچ بنده ای از بندگانم بر حسین و مظلومیت او گریه و ناله نمی کند مگر این که اهل بهشت خواهد بود.
از حدیثی از حضرت رضا (ع) فهمیده می شود کار کردن تنها در روز عاشورا منع شده است، نه تاسوعا؛ وانگهی کار در روز عاشورا حرام نیست؛ مکروه است چون خیر و برکت و یمن ندارد. شاید علت کراهتش این باشد که وقتی امام حسین (ع) با آن عظمتش برای حفظ اسلام و ناموس و شرف و انسانیت، جان خود و فرزندان و بستگان و در یک کلمه همه چیز را در راه خدا داده و با بدن چاک چاک و عریان روی خاک تقتیدهء کربلا افتاده است، شایسته نیست انسان در چنین روزی برای زندگی دنیوی ذخیره ای تهیه نماید، بلکه بسیار به جا است در تکایا و مساجد و مجالس عزا شرکت کرده و برای امام و خاندانش گریه نموده و حالت حزن و اندوه بگیرد.
عاشورا روز دهم ماه محرم است. شهرت این روز نزد شیعیان به دلیل وقایع عاشورای سال ۶۱ هجری قمری است که با گاه‌شماری هجری خورشیدی این روز مطابق است با ۲۱ مهر می باشد.
از برخی اسناد به دست می‌آید نخستین کسی که اقدام به ثبت واقعه کربلا کرد، اصبغ بن نباته مجاشعی است. او کتابی نوشت به نام «مقتل الحسین(ع)». وی از یاران خاص و فداکار امیرمؤمنان علی(ع) به حساب می‌آمد و از شجاعان عرب بود که که با امام تا مرز کشته شدن بیعت کرد.
حسین بن علی روز دوم محرم به کربلا رسید و روز سوم عمر بن سعد با ۴۰۰۰ نفر در کربلا اردو زد. در روز هفتم محرم آب را بر حسین و همراهانش بستند و در نهم محرم، شمر با ۴۰۰۰ نفر و نامهای از طرف عبیدالله بن زیاد وارد کربلا شد، او در این نامه به عمر بن سعد دستور داده بود با حسین بجنگند و او را بکشند و اگر این کار از دوست او برنمی‌آید، فرماندهی را به شمر واگذارد.
روز دهم محرم حسین بن علی با ۳۲ سواره نظام و ۴۰ پیاده و دشمن با ۳۰۰۰۰ نفر در مقابل هم قرار گرفتند، جنگ آغاز شد و امام حسین (ع) و یارانش کشته شدند. پس از جان‌باختن حسین، سپاه عمر بن سعد سر ۷۰ تن از لشکریان حسین را جدا کرد (غیر از حر و علی‌اصغر) و بر بالای نیزه‌ها گذاشت.
خیمه ها غارت و در نهایت آتش زده شد، ساربان شترهای کاروان حسین بن علی (ع) به نام بجدل بن سلیم برای بدست آوردن انگشتر حسین بن علی (ع)، انگشت وی را برید تا انگشتر را بدست آورد و در نهایت سپاه عمر بن سعد اجساد شهدای کربلا را در بیابان رها کرد و این اجساد پس از سه روز توسط قوم بنی اسد دفن شدند.
درباره عاشورا باید گفت که در این روز، یک زن در کاروان امام حسین (ع) به شهادت رسید و آن زن، ام وهب همسر عبدالله بن عمیر کلبی بود .
حبیب بن مظاهر مسن ترین صحابه امام حسین (ع) بود که در روز عاشورا به شهادت رسید. او در هنگام شهادت ۷۵ سال داشت. او در جنگ‌های صفین، نهروان و جمل نیز در رکاب امام علی (ع) شرکت کرده بود.
خردسال‌ترین شهید کربلا حضرت علی اصغر (ع)، فرزند شش ماهه امام حسین(ع) بوده است.
قبر امام حسین (ع) شش گوشه دارد، زیرا در پایین پای آن حضرت، فرزند دلبندش حضرت علی اکبر (ع) را به خاک سپرده‌اند.
منبع: سایت ستاره
