مقدمه:
سید حسن نصرالله، دبیرکل حزب‌الله لبنان، شخصیتی کاریزماتیک و رهبری محبوب در بین شیعیان لبنان و بسیاری از مسلمانان جهان بود. او نمادی از مقاومت در برابر اسرائیل و دفاع از حقوق مردم فلسطین و لبنان به شمار می‌رفت.خبر شهادت ایشان، موجی از اندوه و تأثر را در سراسر جهان اسلام برانگیخت. در ابتدا، به دلیل ادامه جنگ و شرایط خاص آن زمان، پیکر ایشان به صورت موقت در مکانی امن به خاک سپرده شد.
اما پس از پایان جنگ و برقراری آرامش، مراسم با شکوه و رسمی برای تشییع پیکر این شهید بزرگوار در خال برگزار است، تا یاد و خاطره ایشان گرامی داشته شود و مردم بتوانند با حضور در این مراسم، ارادت خود را به ایشان نشان دهند.
یقینا این مراسم تشییع پیکر ایشان، نه تنها یک مراسم مذهبی، بلکه به صحنه‌ای برای نمایش وحدت، همدلی و حمایت از آرمان‌های مقاومت تبدیل خواهد شد.
با توجه به اهمیت این رویداد، پرداختن به ابعاد مختلف آن، از جمله خاکسپاری موقت و مراسم رسمی، در این مقاله، به بررسی این موضوع می‌پردازیم و تلاش می‌کنیم تا ابعاد مختلف آن را روشن کنیم.
تشییع سید حسن نصرالله: از خاکسپاری موقت تا مراسم رسمی
فضیلت و مراتب تشییع جنازه
تشییع جنازه، مستحب مؤکد و داراى اجر و ثواب فراوانى است. این استحباب تشییع در موردى است که دفن جنازه نیاز به نقل دارد بیشتر تاکید شده است.[۱]براى تشییع جنازه از جهت مقدار فضل و کمال سه مرتبه برشمردهاند: کمترین مرتبه آن، تشییع تا مصلی و اقامه نماز بر میت. مرتبه متوسط، تشییع تا کنار قبر و توقّف تا پس از دفن و کاملترین و با فضیلتترین مرتبه آن توقّف بعد از دفن، استغفار و طلب ثبات قدم میت بر اعتقاد حق، هنگام سؤال دو فرشته از او است.[۲]
برخى در اینکه مرتبه اوّل، کمترین حدّ تشییع باشد- بهگونهاى که به کمتر از آن تشییع تحقّق نیابد- اشکال کرده‌اند. [۳] تشییع جنازه مؤمن از جمله موارد جواز خروج معتکف از مسجد است و این عمل، اعتکاف را باطل نمىکند. [4]
در اهمیت تشیع جنازه و اهمیت آن حتی خروج معتکف از مسجد برای تشییع جنازه، در صورتی که ضروری و کوتاه باشد و به قصد شرکت در مراسم و دعا برای میت باشد، جایز است.
شباهت تدفین سید حسن نصرالله و مصدق و شریعتی
در تاریخ معاصر دفن یا نگهداری جنازه دو شخصیت مشهور ایرانی هم در ابتدا موقت بوده اما از یکی 57 سال و از دیگری 47 سال می‌گذرد و همچنان در همان مکان‌هایی هستند که قرار بوده موقت باشند ولی عملا دایمی است.از آن دو یکی دکتر محمد مصدق رجل برجسته سیاسی معاصر و نخست وزیر دولت ملی در سال های 1330 تا 1332 است که وصیت کرده بود در گورستان و به تعبیر امروزی آرامستان ابن‌بابویه در کنار شهیدان 30 تیر 1331 دفن شود .
اما در لحظات آخر احتمالا به خاطر موافقت نکردن شاه این کار انجام نشد و پیکر او در همان اتاق ناهارخوری عمارت احمد‌آباد به صورت موقت دفن یا نگاه داشته شد تا بعدتر منتقل شود اما بعد از سقوط سلطنت هم این اتفاق نیفتاد و همچنان نیز در آن مکان است و احتمالا بحث انتقال به کلی منتفی شده است.
مورد دیگر دفن موقت دکتر علی شریعتی در جوار زیبنیه دمشق است و جالب این که آن پیکر مومیایی هم شده که گویا در شرع با نیت چند سال و به قصد انتقال و نه جاودانه سازی مجاز است و قرار بوده به زادگاه شریعتی یا حسینیه ارشاد منتقل شود ولی این اتفاق هم نیفتاده است.
مهم‌ترین تفاوت مورد سید حسن نصرالله با دو فقره یاد شده دراین است که مکان تدفین یا نگاه‌داری موقت و اصلی مصدق و شریعتی معلوم است ولی پیکر دبیر کل شهید و شهیر حزب‌الله در تدفین موقت کاملا نامعلوم بوده است.
در اهمیت تشیع شهید مقاومت سید حسن نصرالله
تشییع پیکر شهید مقاومت، به ویژه شخصیتی مانند سید حسن نصرالله، از ابعاد گوناگونی حائز اهمیت است.1- از جنبه مذهبی و معنوی، این مراسم تکریم و تجلیلی است از مقام والای شهید، که در اسلام جایگاه رفیعی دارد و به عنوان بهترین بندگان خدا شناخته می‌شوند. تشییع جنازه شهید، فرصتی است برای یادآوری فداکاری‌ها و ایثارگری‌های او و تجدید عهد با آرمان‌هایش.
اقامه نماز بر پیکر شهید، به ویژه شخصیتی مانند سید حسن نصرالله که عمر خود را در راه خدا و خدمت به اسلام گذرانده است، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. حضور در مراسم و دعا برای میت، به ویژه پس از دفن او، از جمله سنت‌های حسنه است که نشان از توجه به آخرت و یادآوری مرگ دارد و می‌تواند باعث تذکر و عبرت برای حاضران شود.
2- از جنبه اجتماعی و سیاسی، تشییع جنازه شهید، به ویژه شخصیتی مانند سید حسن نصرالله، می‌تواند به نمایش وحدت و همدلی میان مردم و گروه‌های مختلف منجر شود. حضور گسترده مردم در مراسم، نشان از حمایت آنها از آرمان‌های شهید و ادامه راه اوست. این مراسم می‌تواند به تقویت روحیه مقاومت و پایداری در برابر دشمنان کمک کند.
یادآوری فداکاری‌های شهیدان، به ویژه سید حسن نصرالله که عمر خود را در راه مبارزه با اسرائیل و دفاع از لبنان گذرانده است، می‌تواند انگیزه و اراده مردم را برای ادامه راه مقاومت افزایش دهد.. حضور پرشور مردم در مراسم تشییع جنازه، می‌تواند پیامی روشن به دشمنان باشد مبنی بر اینکه راه شهیدان ادامه دارد و مقاومت همچنان پابرجاست.
3- از جنبه فرهنگی و تاریخی، تشییع جنازه شهید، به ویژه شخصیتی مانند سید حسن نصرالله، می‌تواند به حفظ یاد و خاطره او در تاریخ کمک کند. حضور مردم در مراسم و نقل خاطرات و وصایای شهید، باعث می‌شود که نام و یاد او همواره زنده بماند و الهام‌بخش نسل‌های آینده باشد.
مراسم تشییع جنازه، فرصتی است برای انتقال ارزش‌های ایثار، فداکاری، مقاومت و ایمان به نسل‌های جوان. حضور جوانان در این مراسم و آشنایی با زندگی و آرمان‌های شهیدان، می‌تواند در تربیت آنها و شکل‌دهی هویت آنها مؤثر باشد.
در مجموع، تشییع جنازه شهید مقاومت، به ویژه شخصیتی مانند سید حسن نصرالله، از جنبه‌های مختلف مذهبی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و تاریخی حائز اهمیت است و می‌تواند تأثیرات عمیقی بر جامعه داشته باشد.
صراحت زنده بودن شهداء در قرآن
در دو آیه از قرآن کریم به صراحت زنده بودن شهداء مطرح شده است:آیه اول: «وَ لَا تَقُولُواْ لِمَن یُقْتَلُ فىِ سَبِیلِ اللَّهِ أَمْوَاتُ بَلْ أَحْیَاءٌ وَ لَکِن لَّا تَشْعُرُون»[5] و به کسى که در راه خدا کشته شده مرده مگویید بلکه اینان زنده هایى هستند ولى شما درک نمى کنید.
آیه : «وَ لَا تحَسَبنَ الَّذِینَ قُتِلُواْ فىِ سَبِیلِ اللَّهِ أَمْوَاتَا بَلْ أَحْیَاءٌ عِندَ رَبِّهِمْ یُرْزَقُون» [6] البته نپندارید که شهیدان راه خدا مرده اند بلکه زنده به حیات ابدى شدند و در نزد خدا متنعم خواهند بود.
آنچه در این زمینه قطعی می باشد این است که مراد زنده بودن جسم شهداء نیست زیرا همه می دانیم که جسم آنها مانند جسم دیگران متلاشی و از بین می رود . و اما در اینکه مراد از حیات و زنده بودن شهداء چیست، اقوال متعددی وجود دارد:
جند نکته:
1- حیات برزخی و آگاهی از دنیا:
شهدا، به ویژه شهدای والا مقام، از مرتبه بالاتری از حیات برزخی برخوردارند و از احوال اهل دنیا آگاهند. با تعمیم این مفهوم، می‌توان گفت که سید حسن نصرالله نیز به عنوان یک شهید مقاومت، از این قاعده مستثنی نیست و روح ایشان در عالم برزخ از وضعیت دنیا و جبهه مقاومت آگاه است.
2- مقام والای شهدا
همه شهدا در یک مرتبه نیستند و با توجه به مجاهدت‌ها و اخلاص، درجات مختلفی دارند. با توجه به جایگاه ویژه سید حسن نصرالله در رهبری مقاومت و اخلاص بالای ایشان، می‌توان نتیجه گرفت که ایشان نیز از مقام والایی در عالم برزخ برخوردارند.
2- شهدای مقاومت و تشویق به جهاد
یادآوری حیات برزخی شهدا، به منظور تشویق مؤمنین به جهاد و تسلی خاطر خانواده شهدا است. با توجه به نقش سید حسن نصرالله در تقویت روحیه مقاومت و تشویق جوانان به جهاد، می‌توان گفت که یاد و خاطره ایشان و حیات برزخی‌شان نیز می‌تواند در همین راستا مورد توجه قرار گیرد.
1- جایگاه علما و شهدا
برتری مقام علما نسبت به شهدای معمولی به این معناست که سید حسن نصرالله علاوه بر مقام شهادت، از علم و فقاهت نیز برخوردار بودند، می‌توان گفت که ایشان از جایگاه بسیار والایی در عالم برزخ و آخرت برخوردارند.
1- خاکسپاری موقت به چه معناست
گاهی اوقات به دلایل خاص و شرایط خاص مانند: جنگ، زلزله، نبود امکانات، نیاز به بررسی‌های پزشکی قانونی یا عدم امکان تدفین فوری، پیکر به صورت موقت در جایی نگهداری می‌شود. یکی از معانی این نگهداری موقت همان دفن موقت میت است تاشرایط لازم برای دفن و مراسم واقعی فراهم شود.
دلایل خاکسپاری موقت سید حسن نصرالله
1-آمادگی برای مراسم تشییع باشکوهخاکسپاری موقت به منظور فراهم کردن مقدمات و هماهنگی‌های لازم برای برگزاری مراسم تشییع رسمی و باشکوه انجام شده است.
2- مسائل امنیتی
به دلیل مسائل امنیتی و جلوگیری از هرگونه خطر احتمالی، پیکر مقدس به صورت موقت در مکان امنی دفن شده باشد.
2- چرا تشییع پیکر سیدحسن نصرالله در ایران انجام نشد؟
به این دلیل که در مسائل فقهی و شرعی لزوم تسریع در تدفین پیکر پس از خاکسپاری موقت، بسیار تاکید شده است.پس تسریع در تدفین پیکر پس از خاکسپاری موقت یک دستور شرعی و اخلاقی است.از طرفی کسی یکبار به صورت موثت تدفین شده است، جهت حفظ حرمت میت قاعدتا باید مراسم رسمی سریع انجام شود.
دلایل تسریع در تدفین هر میتی:
1- حفظ حرمت میتجسد پس از مرگ دچار تغییرات می‌شود و احتمالاً بوی نامطبوعی ایجاد می‌کند. تسریع در تدفین به حفظ حرمت میت و جلوگیری از بی‌احترامی به او کمک می‌کند.
یشترین مهربانى خدا به بنده، آن وقتى است که در گورش نهاده شود. [7]
2- جلوگیری از انتشار بیماری‌ها:
در صورت وجود بیماری‌های واگیردار، تسریع در تدفین می‌تواند به جلوگیری از انتشار بیماری‌ها کمک کند.
امام على علیه السلام: رسول خدا صلی الله علیه و آله به ما دستور داد مردگانمان را در میان مردمانى صالح به خاک بسپاریم، زیرا مردگان نیز همچون زندگان از همسایه بد رنج مى برند. [8]
امام رضا علیه السلام: علت این که دستور داده شده است مرده را به خاک بسپارند، این است که مردم متلاشى شدن پیکر او و منظره زشت و تغییر بویش را مشاهده نکنند و زندگان از بوى او و آفت و فسادى که به پیکرش مى رسد، آزار نبینند و براى این که از چشم دوستان و دشمنان پنهان بماند و دشمنش شاد و دوستش اندوهگین نشود. [9]
پیامبر خدا صلی الله علیه و آله: چون مؤمن بمیرد، گورها از مرگ او زیبا و روشن مى شوند و هیچ قطعه اى از خاک گورستان نیست، مگر این که آرزو مى کند او در آنجا دفن شود و هرگاه کافر بمیرد گورها از مرگ او تاریک مى شوند و هیچ قطعه اى از خاک گورستان نیست، مگر این که از تدفین او در خود به خدا پناه مى برد. [10]
3- آسودگی خاطر خانواده:
خانواده متوفی معمولاً پس از مرگ عزیزان خود دچار اندوه و ناراحتی زیادی می‌شوند. تسریع در تدفین می‌تواند به آنها کمک کند تا زودتر به آرامش برسند و مراحل سوگواری را آغاز کنند.
4- اجرای سنت‌های مذهبی:
در بسیاری از ادیان و فرهنگ‌ها، تدفین سریع پیکر متوفی یک سنت مهم است و به اجرای صحیح مراسم مذهبی کمک می‌کند.
امانت گذاری جنازه و خاکسپاری موقت
منظور از به امانت گذاشتن جنازه، دفن موقت آن در مکانی است تا بعداً به مکان مقدس مورد نظر منتقل شود. این موضوع با خاکسپاری موقت پیکر سید حسن نصرالله همخوانی دارد و نشان می دهد که ممکن است پیکر ایشان به دلایلی به طور موقت در مکانی دفن شده باشد تا در زمان مناسب به مکان اصلی منتقل شود.شرایط انتقال جنازه به اماکن مقدسه:
انتقال جنازه به اماکن مقدسه مانند کربلا و نجف، در صورتی که شرایط مهیا نباشد یا راه بسته باشد، با خاکسپاری موقت توجیه می شود.این مورد نیز می تواند یکی از دلایل خاکسپاری موقت پیکر سید حسن نصرالله باشد تا پس از فراهم شدن شرایط، پیکر ایشان به مکان مقدس مورد نظر منتقل شود. که ظاهرا بعد از اینکه جنگ به اتمام رسید حزب الله به این نتیجه رسیدند به جهت عظمت این شهید عزیز در همان لبنان مراسمی در شان همین شهید برگذار نمایند.
تشییع جنازه از جهت مقدار فضل و کمال
برخى فقها براى تشییع جنازه از جهت مقدار فضل و کمال سه مرتبه برشمردهاند: کمترین مرتبه آن، تشییع تا مصلی و اقامه نماز بر میت. مرتبه متوسط، تشییع تا کنار قبر و توقّف تا پس از دفن و کاملترین و با فضیلتترین مرتبه آن توقّف بعد از دفن، استغفار و طلب ثبات قدم میت بر اعتقاد حق، هنگام سؤال دو فرشته از او است.[11]برخى در اینکه مرتبه اوّل، کمترین حدّ تشییع باشد- بهگونهاى که به کمتر از آن تشییع تحقّق نیابد- اشکال کرده‌اند. [12]
جواز و کراهت انتقال جنازه
انتقال جنازه از محل فوت به شهر دیگر جایز است اما کراهت دارد، مگر اینکه به اماکن مقدسه باشد که نه تنها کراهت ندارد بلکه فضیلت هم دارد.این موضوع نشان می دهد که اگر هدف از خاکسپاری موقت، انتقال پیکر به مکان مقدس باشد، نه تنها اشکالی ندارد بلکه فضیلت نیز دارد. البته باید توجه داشت که انتقال جنازه نباید باعث هتک حرمت میت شود.
لذا از آنجا که این اسطوره انقلابی جهانی است، قاعدتا نه اینکه باعث بی حرمتی نیست، بلکه با استقبال هزاران نفر به صورت رسمی تشیع می شود.
لزوم دفن میت به نحو متعارف:
در احادیث، حکمت دفن، اموری چون رعایت حرمت جنازه، آشکار نشدن فساد جسد برای مردم، پیشگیری از آزردگی مردم به سبب انتشار بوی و جلوگیری از ملامت دشمنان و اندوه دوستان بیان شده است.[13]قابیل بعد از قتل هابیل نمی‌دانست با جسدش چه کار کند؛ ازاین‌رو به فرمان خدا دو کلاغ با هم درگیر شدند و یکی دیگری را کشت و با منقارش گودالی کَند و او را دفن کرد.[14]
دفن میت به نحو متعارف و در داخل زمین واجب است و امانت گذاشتن جنازه به توهم اینکه نبش قبر نیست، عملی غیر مجاز است. این مورد نشان می دهد که خاکسپاری موقت پیکر سید حسن نصرالله نیز باید با رعایت موازین شرعی و به نحو متعارف اما به صورت موقت انجام شده است، که در آینده به طور رسمی به خاک سپرده شود.
پس خاکسپاری موقت پیکر سید حسن نصرالله می تواند با دلایل مختلفی از جمله آماده سازی برای مراسم رسمی، مسائل امنیتی، بررسی های پزشکی قانونی و یا انتقال پیکر به مکان مقدس انجام شده باشد. در هر صورت، باید توجه داشت که این عمل باید با رعایت موازین شرعی و حفظ حرمت میت انجام شود.
نمایش قدرت و جاودانگی حزب الله
در قرآن به جاودانگی حزب الله، دربهشت اشاره شده است دیل این موضوع که هرگز دوستی با دشمنان خدا و رسول صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم با داشتن ایمان قابل جمع نیست :لا تجد قومـا یؤمنون بالله و الیوم الاخر... و یدخلهم جنـت... خــلدین فیها... اولـئک حزب الله... «قومی را نیابی که به خدا و روز بازپسینایمان داشته باشند (و) کسانی را که با خدا و رسولش مخالفت کرده‌اند هر چند پدرانشان یا پسرانشان یا برادرانشان یا عشیره آنان باشند دوست بدارند در دل اینهاست که (خدا) ایمان را نوشته و آنها را با روحی از جانب خود تایید کرده است و آنان را به بهشتهایی که از زیر (درختان) آن جویهایی روان است در می‌آورد همیشه در آنجا ماندگارند خدا از ایشان خشنود و آنها از او خشنودند اینانند حزب خدا آری حزب خداست که رستگارانند.» [15]
1- برای حزب الله هرگز دوستی با دشمنان خدا و رسول صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم با داشتن ایمان قابل جمع نیست ، در این آیه شریفه یافتن قومی با چنین صفتی را نفی نموده، می‌فرماید: چنین مؤمنینی نخواهی یافت.
و این کنایه است از اینکه ایمان راستین به خدا و روز جزا با چنین صفاتی نمی‌سازد آن کس که واقعا به خدا و رسول و روز جزا ایمان دارد، ممکن نیست با دشمنان خدا دوستی کند، هر چند که همه قسم سبب و انگیزه دوستی در آنان وجود داشته باشد، مثل اینکه پدرش یا پسرش یا برادرش باشد، و یا قرابتی دیگر داشته باشد، برای اینکه این چنین دوستی با ایمان به خدا منافات دارد.
پس روشن گردید که جمله" و لو کانوا آباءهم... " [16] به مطلق اسباب مودت اشاره دارد. و اگر تنها مودت ناشی از قرابت را ذکر کرد، به خاطر آن است که مودت خویشاوندی قوی‌ترین محبت، و هم با ثبات‌ترین آن است و زوالش از دل به آسانی صورت نمی‌گیرد.
" اولئک کتب فی قلوبهم الایمان"[17] کلمه" اولئک" اشاره به مردمی است که به خاطر ایمانی که به خدا و روز جزا دارند با دشمنان خدا هر چند پدر و یا پسر یا برادرشان باشد دوستی نمی‌کنند. و" کتابت" به معنای اثبات غیر قابل زوال است. و ضمیر در" کتب" به خدای تعالی برمی گردد. و این آیه تصریح و نص در این است که چنین کسانی مؤمنین حقیقی هستند.
حضور پرشور مردم در این مراسم، نشان دهنده حمایت آنها از حزب الله و سید حسن نصرالله است و می تواند به تقویت روحیه مقاومت در برابر دشمنان کمک کند.برای تشییع پیکر این شهدا قطعا هیچ کس شایسته‌تر از لبنانی‌ها و مقاومت لبنان نیستند.
شرایط برای حزب الله به گونه‌ای است که نیاز به اعاده بازیابی دارد. این اعاده و بازیابی حزب الله که الان مورد طمع دشمن واقع شده است و دشمن درصدد است تا برنامه‌ها و طراحی‌هایی را علیه حزب الله انجام دهد که یک بخشی از آن را در همین ممانعت و مانع تراشی برای برگزاری مراسم تشییع توسط خود دولت لبنان می‌بینیم.
هر چقدر که این مراسم را حزب الله باشکوه‌تر و پرجمعیت‌تر برگزار کند، عملا وزن و قدرت حزب الله را در داخل به خصوص در غلبه بر چالش‌های بعد از سید و بعد از آتش بس افزایش می‌دهد.
نمایش قدرت و جاودانگی حزب الله نشان دهنده شأن و جایگاه سید مقاومت است که این تعداد شخصیت در این مراسم شرکت خواهند می کند. و از طرف دیگر اعتبارو جاودانگی حزب الله را می‌رساند که اگرچه بخشی از آن مرهون و مدیون سید حسن نصرالله بود، اما این اعتبار باقی خواهد ماند و انشاءالله شأن و جایگاه و وزن حزب الله با این حضور ادامه پیدا خواهد کرد.
حزب الله نیروی مقاومتی است که در بحران متولد شده، در بحران چهل ساله رشد کرده و در بحران به امروز رسیده است، لذا نیروی مقاومتی که دایما در درون بحران زندگی کرده و حتی یک روز آرامش را به خود ندیده بار اولش نیست که با چالش مواجه می شود،
درست است که چهره‌های اصلی خود همانند سیدحسن نصرالله و سید هاشم صفی الدین را ندارد. این امر چالش حزب الله را تشدید می‌کند، اما لزوما به معنای تصور خام دشمنان مبنی بر نابودی حزب الله نیست، و
زیرا حزب الله در بطن جامعه لبنان و آمیخته با تار و پود و بافت مردم و شیعیان لبنان زندگی می‌کند و از آن جامعه تغذیه می‌شود و به همان جامعه خدمت می کند، لذا حزب الله یک نیروی مقاومتی است که صرفا ساختار شبهه نظامی ندارد، بلکه کاملا اجتماعی شده است و در تار و پود جامعه شیعیان لبنان ساخته شده است و حذف و نابودی حزب الله تصور خام دشمنان است.
قطعا دشمن درصدد این کار خواهد بود و می‌تواند شاید برای دوره کوتاهی حزب الله را تضعیف کند، اما به دلیل آنکه ماهیت حزب الله بحران خیز است و تجربه‌های اینچنینی کم ندارد، حذف شدنی نیست. حالا ممکن است برای دوره ای به تعبیر حضرت آقا در دوره‌ای عقب نشینی تاکتیکی انجام دهد، اما این امر به معنای شکست یا حذف آن نیست.
در واقع این حضور به تعبیری به رخ کشیدن وزن سیاسی و اعتبار و مشروعیت حزب الله در چشم افکار عمومی داخل لبنان و بیرون و رسانه‌ها خواهد و نوعی قدرت نمایی است آن هم در شرایطی که دشمنان حزب الله در داخل لبنان و در منطقه نمی‌خواهند این اتفاق رخ دهد.
حزب الله خالد در بهشت
وَأُدْخِلَ الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ جَنَّاتٍ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِینَ فِیهَا بِإِذْنِ رَبِّهِمْ تَحِیَّتُهُمْ فِیهَا سَلَامٌ: [18]و کسانی را که ایمان آوردند و کارهای شایسته انجام دادند، به بهشت هایی درآورند، که از زیرِ [درختانِ] آن نهرها جاری است، در آنجا به اجازه پروردگارشان جاودانه اند، و در آنجا درود [خدا و فرشتگان] بر آنان، سلام است." و یدخلهم جنات تجری من تحتها الانهار خالدین فیها"- این جمله وعده جمیلی است که به مؤمنین واقعی داده، و در آن اوصاف حیات طیبه آخرت ایشان را ذکر نموده است.جَزَاؤُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ جَنَّاتُ عَدْنٍ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِینَ فِیهَا أَبَدًا ۖ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَرَضُوا عَنْهُ ۚ ذَٰلِکَ لِمَنْ خَشِیَ رَبَّهُ[19]
و کسانی را که ایمان آوردند و کارهای شایسته انجام دادند، به بهشت هایی درآورند، که از زیرِ [درختانِ] آن نهرها جاری است، در آنجا به اجازه پروردگارشان جاودانه اند، و در آنجا درود [خدا و فرشتگان] بر آنان، سلام است.
این جمله (رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَرَضُوا عَنْهُ) [20] استینافی و ابتدایی است، می‌خواهد جمله قبلی را تعلیل نموده، بفرماید: به این علت خدا ایشان را به چنان بهشتی که گفته شد در می‌آورد که از ایشان راضی بوده است، و رضایت خدا عبارت است از رحمت او که مخصوص افرادی است که در ایمانشان به خدا خالص باشند. ایشان هم از خدا راضیند، برای اینکه با رسیدن به آن زندگی طیب و آن بهشت، شادمان و خرسند می‌گردند.
" اولئک حزب الله الا ان حزب الله هم المفلحون"- این جمله تشریف و بزرگداشتی است از همان افراد مخلص، می‌فرماید: اینها که دارای ایمانی خالصند حزب خدای تعالایند، هم چنان که آن منافقین که در ظاهر اظهار اسلام می‌کنند، و در باطن کفار و دشمنان خدا را دوست می‌دارند،حزب شیطانند، اینها رستگارند هم چنان که آنها زیانکارند.
ارزش‌های مرتبط با شهادت و مقاومت
پس در "وَأُدْخِلَ الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ جَنَّاتٍ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِینَ فِیهَا بِإِذْنِ رَبِّهِمْ ۖ تَحِیَّتُهُمْ فِیهَا سَلَامٌ" را می‌توان به عنوان وعده‌ای برای پاداش الهی به شهدای مقاومت، از جمله سید حسن نصرالله، در نظر گرفت. این آیه بیان می‌کند که کسانی که ایمان آورده و کارهای شایسته انجام داده‌اند، به بهشتهایی داخل می‌شوند که از زیر درختان آن نهرها جاری است و در آنجا جاودانه خواهند بود.و همچنین، آیه "جَزَاؤُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ جَنَّاتُ عَدْنٍ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِینَ فِیهَا أَبَدًا ۖ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَرَضُوا عَنْهُ ۚ ذَٰلِکَ لِمَنْ خَشِیَ رَبَّهُ" را می‌توان به عنوان تأکیدی بر رضایت خداوند از شهدای مقاومت و مقام بالای آنها در نزد خداوند دانست. این آیه بیان می‌کند که پاداش مؤمنان، بهشت‌های عدن است که از زیر درختان آن نهرها جاری است و در آنجا جاودانه خواهند بود و خداوند از آنها راضی است و آنها نیز از او راضی هستند.
در مورد آیه "أُولَٰئِکَ حِزْبُ اللَّهِ ۚ أَلَا إِنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْمُفْلِحُونَ"، می‌توان آن را به عنوان تأکیدی بر تعلق شهدای مقاومت به حزب خدا و رستگاری آنها در آخرت در نظر گرفت. این آیه بیان می‌کند که مؤمنان واقعی، حزب خدا هستند و حزب خدا، رستگار است.
بنابراین، می‌توان از این آیات برای بیان برخی از مفاهیم و ارزش‌های مرتبط با شهادت و مقاومت در مراسم تشییع سید حسن نصرالله استفاده کرد. اما باید توجه داشت که تفسیر و تأویل آیات قرآن، نیازمند دانش و تخصص کافی است و نباید به صورت خودسرانه و بدون توجه به آیات انجام شود.
سید حسن نصرالله در امتداد امام حسین(ع)
"مشارکت حسینی": این اصطلاح به شرکت در مراسم عزاداری و بزرگداشت امام حسین (ع) و یارانش در واقعه کربلا اشاره دارد. این مشارکت، نمادی از تجدید بیعت با آرمان‌های امام حسین (ع) و ادامه راه ایشان در مبارزه با ظلم و ستم است.سید حسن نصرالله نیز به عنوان یک رهبر مقاومت که همواره در مسیر دین و حق حرکت کرده است، مورد احترام و علاقه بسیاری از مردم است. شرکت در تشییع پیکر ایشان، می‌تواند به نوعی تجدید بیعت با آرمان‌های ایشان در مبارزه با دشمنان اسلام و دفاع از مظلومان باشد.
حضرت زینب علیها السلام خطاب می کند که یا یزید! «یا یزید! کد کیدک و اسع سعیک ناصب جهدک فو الله لا تمحوا ذکرنا و لا تمیت وحینا» [21]. به تو می گویم: هر حقه ای که می خواهی بزن و هر کاری که می توانی انجام بده اما یقین داشته باش که اگر می خواهی نام ما را در دنیا محو کنی، نام ما محو شدنی نیست، آن که محو و نابود می شود تو هستی.
این جمله "و الله لا تمحوا آثارنا": به معنای این است که دشمنان نمی‌توانند آثار و یاد و خاطره ما را از بین ببرند. این جمله در مورد سید حسن نصرالله نیز صدق می‌کند. حضور میلیونی مردم در تشییع پیکر ایشان، نشان می‌دهد که یاد و خاطره ایشان همواره زنده است و راهشان ادامه دارد.
اهمیت رهبری بر اساس کتاب آسمانی و اجرای عدالت اشاره شده است. سید حسن نصرالله نیز به عنوان یک رهبر دینی و سیاسی، همواره بر این اصول تأکید داشته است. شرکت در تشییع پیکر ایشان، می‌تواند به نوعی تأیید این اصول و حمایت از رهبری عادلانه و دینی باشد.
بنابراین، می‌توان گفت که شرکت در تشییع پیکر سید حسن نصرالله، با توجه به جایگاه ایشان در رهبری مقاومت و ارادت مردم به ایشان، مصداقی از "مشارکت حسینی" و تجدید بیعت با آرمان‌های ایشان در مبارزه با ظلم و دفاع از حق است. خداوند بقای نام و یاد شهیدان را تضمین کرده است. ماندگاری راه رسم شهدای کربلا نیز در همین مسیر است.
روایاتی در مورد مردگان و تشیع جنازه
1- پیامبر اکرم‌صلى الله علیه وآله گاهى به قبرستان آمده و با مردگان سخن مى‌گفتند. * در حدیث مى‌خوانیم که رسول خداصلى الله علیه وآله با دست مبارک خود فاطمه بنت‌اسد مادر حضرت على علیهما السلام را به خاک سپرده و به او تلقین فرمودند. اساساً روایات تلقین به میّت، خود نشانه بقا و درک روح اوست.2- جسد کافرانى که در جنگ بدر هلاک شده بودند، به چاهى انداخته شد و رسول خدا صلى الله علیه وآله بالاى چاه آنها را صدا زد و با ایشان گفتگو کرد، از آن حضرت پرسیدند: مگر آنها مى‌شنوند؟ فرمود: شما از آنها شنواتر نیستید!
3- حضرت على علیه السلام به هنگام دفن رسول اللّه‌صلى الله علیه وآله و فاطمه زهراعلیها السلام با آنان گفتگو مى‌کرد. * حضرت على علیه السلام در پایان جنگ جمل جسد کعب‌بن احبار را بلند کرده و با او سخن مى‌گفت. گفتند: مگر مى‌شنود؟ فرمود: بله.(22)
4- در روایات بسیارى آمده است که ارواح مردگان حتّى صداى پاى تشییع کننده‌ها را مى‌شنوند و گاه و بى‌گاه به اهل و خانه خود توجّه و عنایت دارند و از گناه وارثان رنج مى‌برند و از کارهاى نیک آنان خرسند مى‌شوند و در انتظار خیرات آنان هستند.
5- به علاوه در روایات متعدّدى وارد شده که رهبران معصوم ما در قبرستان حاضر مى‌شدند و به اهل قبور سلام کرده و با آنها حرف مى‌زدند و از آنان سؤال مى‌کردند و به ما نیز سفارش مى‌کردند که همان سلام‌ها را در ورود به قبرستان و با اهل قبور داشته باشیم. [23]
مجموع همه آیات و روایات این سخن را تأیید مى‌کند که با مردن و فناى جسم و جسد انسان، روح از بین نمى‌رود و همچنان باقى است و عوارض و آفات جسم، شامل روح نمى‌شود.
البتّه روایات درباره آن بدنى که روح ما به آن ملحق شده و به فعالیّت ادامه مى‌دهد توضیح داده‌اند که در صفحات آینده مطرح خواهیم کرد.
در تشییع جنازه سه مسأله باید مراعات شود: اوّل احترام به کسى که از دنیا رفته است، دوّم تسلیت به بازماندگان و سوّم درس عبرت گرفتن تشییع‌کنندگان.
6- امام باقر علیه السلام فرمود: کسى که همراه جنازه‌اى حرکت کند، هر دعایى به مرده کند، ملائکه همان دعا را در حقّ او مى‌نمایند.(24)
7-امام صادق‌علیه السلام فرمود: هرکس بر مرده‌اى نماز گزارد، خداوند گناهانش را مى‌بخشد و کسى که گوشه جنازه مؤمنى را بگیرد، خداوند ۲۵ گناه کبیره او را مى‌بخشد. [25]
8- در روایات مى‌خوانیم که پیامبر صلى الله علیه وآله هنگام تشییع جنازه، بسیار محزون و متفکّر بود و با خود گفتگو مى‌کرد. [26]
9- حضرت موسى‌علیه السلام از خدا پرسید: پاداش کسى که جنازه‌اى را تشییع مى‌کند چیست؟ خطاب آمد: فرشتگانم را مأمور مى‌کنم که با پرچم‌هایى او را از قبر تا بهشت بدرقه کنند. [27]
10- پیامبرصلى الله علیه وآله فرمود: اوّلین هدیه‌اى مؤمن آن است که گناهان و لغزشهاى او و تمام کسانى که به تشییع جنازه‌اش آمده‌اند، بخشوده مى‌شود. [28]
11- در روایت دیگرى فرمودند: به عیادت بیماران بروید و جنازه‌ها را تشییع کنید، زیرا آخرت را به یاد شما مى‌اندازد. [29]
12-همچنین در حدیث دیگرى از رسول‌خدا صلى الله علیه وآله مى‌خوانیم: خداوند در برابر هر گامى که براى تشییع جنازه برداشته مى‌شود، صد میلیون حسنه و ثواب مى‌دهد و صدمیلیون لغزش را مى‌بخشد.
این همه ثواب به خاطر اثرات سازنده‌اى است که یک تشییع جنازه مى‌تواند داشته باشد. زیرا همراه جنازه بودن، انسان را به فکر خود مى‌اندازد، زنگ بیدار باش است، وسیله کنترل غرائز و هوسهاست، دل کندن از دنیا و مجسّم کردن پایان همه تلاشهاست، نورانیّت است، احترام به شخصیّت مؤمن است، انقلاب درونى است، و به خصوص اگر جنازه شهید باشد که علاوه بر اینها، تجلیل از او تجلیل از مکتب، اسلام، قرآن و هدف او هم هست.
13- در حدیث آمده است که حضرت على علیه السلام هنگام تشییع جنازه‌اى صداى خنده‌اى را شنید، ناراحت شد و فرمود: گویا مرگ براى غیر ماست و آنگاه گلایه‌هایى را بیان داشت تا آنجا که فرمود: من تعجّب مى‌کنم از کسانى که با چشم خود مرگ را مى‌بینند، ولى باز هم غافل و فراموشکارند. [30]
14- امام صادق علیه السلام فرمود: هر گاه جنازه‌اى را تشییع مى‌کنى، فرض کن خودت در آن تابوت هستى و التماس مى‌کنى که خدایا! مرا به دنیا برگردان، و تصوّر کن اکنون خداوند تو را برگردانده است، پس بیاندیش چه باید بکنى. [31]
نتیجه:
1- در اهمیت مراسم تشییع رسمی نمایش وحدت و قدرت بخصوص در مراسم تشییع رسمی سید حسن نصرالله می‌تواند فرصتی برای نمایش وحدت و قدرت حزب‌الله و هواداران آن باشد.2- در اهمیت مراسم تشییع رسمی و گرامیداشت یاد و خاطره رهبر مذهبی لبنان فرصتی است برای گرامیداشت یاد و خاطره سید حسن نصرالله و تجدید بیعت با آرمان‌های او.
3-در اهمیت مراسم تشییع رسمی پیامی به دشمنان است پیامی واضح به دشمنان مبنی بر پایبندی حزب‌الله به مقاومت و ادامه راه سید حسن نصرالله باشد.
4-اهمیت مراسم تشییع رسمی می تواند به تقویت روابط بین ایران و لبنان وعراق، فلسطین و یمن و محور مقاومت کمک کند. سید حسن نصرالله دبیرکل حزب الله لبنان، یکی از چهره های برجسته مقاومت در برابر اسرائیل است. تشییع او می تواند به تقویت جایگاه حزب الله در منطقه کمک کند.
5- تشییع سید حسن نصرالله یک رویداد مهم تاریخی است که می تواند تاثیرات عمیقی بر تحولات سیاسی و اجتماعی در لبنان و منطقه داشته باشد.
6- این مراسم نه تنها برای حزب‌الله و هواداران آن، بلکه برای منطقه و جهان نیز حائز اهمیت است. سید حسن نصرالله شخصیتی مورد احترام در بین شیعیان لبنان و جهان است. تشییع او می تواند به افزایش وحدت و انسجام بین شیعیان کمک کند
7- اهمیت مراسم تشییع رسمی اشاره به شهادت سید حسن نصرالله در حمله رژیم صهیونیستی، به طور ضمنی به نقش آمریکا و اسرائیل در این حادثه اشاره دارد. برگزاری مراسم تشییع با حضور گسترده مردم و سخنرانی دبیرکل حزب‌الله، می‌تواند به نوعی نمایش قدرت و مقاومت در برابر این کشورها باشد.
8- اهمیت مراسم تشییع رسمی در حقیقت تاریخ جدیدی در مسیر پیروزی خون بر شمشیر رقم خواهد زد و "الهام‌بخش آزادگان جهان در دهه‌های پیش‌رو خواهد بود"، نشان می‌دهد که این مراسم، فراتر از یک مراسم یادبود، بلکه نمادی از مقاومت و پایداری در برابر دشمنان است
.
9- آمریکا و اسرائیل از حضور ایرانی ها در این مراسم نگرانند، زیرا آن را نشانه ای از افزایش نفوذ ایران در لبنان و حزب الله می دانند.
10- خاکسپاری موقت پیکر ایشان، به دلایل مختلفی از جمله آماده‌سازی مراسم رسمی و مسائل امنیتی انجام شد. مراسم رسمی تشییع، با حضور گسترده مردم و شخصیت‌های برجسته، به صحنه‌ای برای نمایش وحدت و همدلی تبدیل شد و پیامی روشن به دشمنان مبنی بر ادامه راه مقاومت خواهد بود.و یاد و خاطره ایشان را برای همیشه در تاریخ زنده نگاه داشت.
پی نوشت:
۱.جواهر الکلام ج۴، ص۲۶۴-۲۶۳.۲.منتهی المطلب (ق) ج۱، ص۴۴۵.
۳.جواهر الکلام ج۴، ص۲۶۴.
4.جواهر الکلام ج۱۷، ص۱۸۱.
5. بقره /154
6. آیه 169 سوره آل عمران
7. میزان الحکمه، ج۱۲، خاکسپاری، در دسترس در سایت الشیعه، بازیابی: ۲۹ مهر ۱۳۹۲.
8.همان
9.همان
10.همان
11.منتهی المطلب (ق) ج۱، ص۴۴۵.
12.جواهر الکلام ج۴، ص۲۶۴.
13.برای نمونه نگاه کنید به حرعاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۱۴۱.
14.طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۱، ص۱۳۸؛ نگاه کنید به سوره مائده، آیه۳۱.
15.سوره مجادله آیه ۲۲
16. آیه 22 سوره مجادله
17. همان
18. آیه 23 سوره ابراهیم
19. آیه 8 سوره بینه
20. آیه 119 سوره مائده
21. بخش‌هایى از خطبه حضرت زینب (سلام الله علیها) در کوفه
22. بحار، ج۶، ص۲۵۵.
23. مجموعه روایات در تفسیر المیزان، (ج۱، ص ۳۹۶) آمده است.
24. سفینةالبحار، «شیع».
25. سفینةالبحار، «شیع».
26. سفینةالبحار، «شیع».
27. بحار، ج۷، ص۲۰۸.
28. وسائل‌الشیعه، ج۲، ص۸۲۱.
29. نهج‌الفصاحه، کلام۱۹۹۳.
30 بحار، ج۶، ص۱۳۶.
31. وسائل‌الشیعه، ج۲، ص۸۸۳.
منابع:
https://www.mashreghnews.ir/news/1692127https://www.khabaronline.ir/news/2027134
https://drmostafavi.blogfa.com/post/12994
https://www.porseman.com/article/ /2655
https://wiki.ahlolbait.comآیه 23 سوره ابراهیم
https://fa.wikifeqh.irجاودانگی حزب‌الله (قرآن)
https://wiki.ahlolbait.com/آیه 8 سوره بینه
https://fa.wikishia.net/viewتشییع جنازه
https://article.tebyan.net/217859/
https://fa.wikishia.net/viewدفن میت
https://wiki.ahlolbait.com/خاکسپاری
https://fa.wikishia.net/viewدفن میت
https://fa.wikifeqh.irخاکسپاری
https://fa.wikifeqh.ir/تشییع جنازه
https://gharaati.ir
