محیطهای آلوده
محیط جغرافیایی و محل سکونت، در گرایش افراد به اعتیاد، نقش به سزایی دارد؛ برای مثال، زندگی در شهرهای مرزی که انتقال مواد مخدر در آن به راحتی صورت می گیرد، به مراتب سخت تر از شهرهای غیرمرزی است. اغلب افرادِ معتاد، در مناطق حاشیه ای و مناطق قدیمی، که کوچه های پر پیچ و خم و خانه های مخروبه دارد، زندگی می کنند. این محیطهای آلوده، عامل مهمی در ارتکاب به جرم و اعتیاد هستند. در این گونه مناطق، که اغلب فقیرنشین هستند، امکانات رفاهی کمتری وجود دارد و جوانان برای گذران اوقات فراغت خود، به سمت اعتیاد کشیده می شوند، از سوی دیگر، نیروی انتظامی بر این مکان ها نظارت کمتری دارد. هم چنین اغلب روستاییان و مهاجران خارجی، در محله های قدیمی، شلوغ و مخروبه ها اسکان می یابند و چون این افراد، اغلب شغلی ندارند و میان مردم شناخته شده نیستند، به راحتی می توانند به توزیع مواد مخدر و در نهایت، مصرف آن روی آورند.در آیات الهی از تأثیر محیط در انسان به گونه های مختلف، سخن به میان آمده است، چنان که قرآن کریم درباره اثر محیط زیست می فرماید:
وَالْبَلَدُ الطَّیبُ یخْرُجُ نَباتُهُ بِإِذْنِ رَبِّهِ وَ الَّذی خَبُثَ لا یخْرُجُ إِلَّا نَکداً؛[1] سرزمین پاکیزه، گیاهش به فرمان پروردگار می روید، اما سرزمین های بدطینت و شوره زار، جز گیاه ناچیز و بی ارزش، از آن نمی روید.
آیه مزبور این نکته را بیان می فرماید همان گونه که طبیعت و سرزمین پاک در رشد و پرورش بهینه گیاهان نقش مهمی دارد، در رشد و تکامل انسان نیز مؤثر است و همان گونه که از زمین های شوره زار، جز گیاهان بی ارزش نمی روید، محیط آلوده نیز تأثیر منفی و آثار زیان باری بر تربیت انسان دارد؛ از این روست که بسیاری از معتادان، دلیل اعتیاد خود را تنها محیط آلوده معرفی کرده و آن را عامل سقوط خود می دانند.[2]
محافل آلوده، منشأ فساد و انحراف های گوناگون، و از قوی ترین عواملِ سقوط است. حضور در مجالس هوسرانی، عیش و رقص و فساد و خوش گذرانی، نقش مهمی در گرایش فرد به اعتیاد دارد و تعارفات افیونی که معمولًا در این گونه مجالس آغاز می شود، سرانجام به اعتیاد منجر می شود.
افرادی که با معتادان زندگی می کنند، ترس از معتاد شدن و زشتی آن برایشان از بین رفته است، و عادی شدن مصرف مواد در خانواده، موجب سهولت گرایش دیگر اعضا به مصرف مواد مخدر می شود. اگر پدر و مادر در خانواده معتاد باشند، اعتیاد آنها از سویی، کنترل و تسلط آنها را بر فرزندان کاهش می دهد و از سوی دیگر، عامل انتقال این عادت به فرزندان می گردد. البته گاهی اوقات برخی فرزندان به دلیل انزجار از رفتار پدر و مادر و عبرت گرفتن از آنها، از این صفت دوری می جویند، اما چنین والدینی در گرایش به اعتیاد فرزندان شان نقش مؤثری دارند. نتایج تحقیقات نشان می دهد، بسیاری از معتادان، در خانواده، افراد معتاد، مانند پدر، مادر، پدربزرگ و.. . داشته اند.
دوستان منحرف و معتاد
برخی انسان های بی اراده وقتی تصور می کنند دوستان شان با مصرف مواد مخدر، نگرانی ها و گرفتاری های روحی خود را از بین می برند و در ظاهر، حالت آرامش موقتی به دست می آورند، از روی کنجکاوی ترغیب می شوند تا با چند بار مصرف، حالتی مانند آنان به دست آورند، غافل از این که همین گرایش موقت، زمینه اعتیاد را فراهم می کند. از سوی دیگر، شخص معتاد به خوبی می تواند دوستش را اغفال کند، به ویژه این که افراد در دوران جوانی، بیش از هر زمان دیگر، تحت تأثیر گروه هم سالان قرار می گیرند.
دست رسی آسان به بودن مواد مخدر
فراوانی مصرف مواد مخدر و تهیه آسان آن، افراد معتاد و توزیع کنندگان را برمی انگیزاند و این امر، تأثیر بسیاری در معتاد کردن افراد زودباور دارد. اساساً یکی از بارزترین و در عین حال، ساده ترین زمینه های وجود اعتیاد در جوامع مختلف، در دست رس بودن مواد مخدر است. متأسفانه در جلوگیری از مواد مخدر و ایجاد محدودیت های لازم برای این امر، اقدام هایی هم صورت گرفته است؛ این در حالی است که مسئولان مربوط باید با اتخاذ سیاست های راهبردی، از ورود مواد مخدر به کشور جلوگیری کنند و فضا و زمینه های گرایش به مواد مخدر را از بین ببرند.
سیگار
سیگار، زمینه ساز و مقدمه اعتیاد است. سیگار کشیدن، مقدمه ای است بر دیگر اشکال اعتیاد، و اعتیاد به مواد مخدر، مقدمه ای است بر بزهکاری و ناهنجاری نوجوانان و جوانان.[3] بدون شک، سیگار در نوجوانان، اغلب دریچه ورود به اعتیاد است، تا آن جا که 90 درصد معتادان به مواد مخدر، پیشتر سیگاری بوده اند.[4] سیگاری شدن می تواند ورودی به مرداب آلودگی های دیگر و مسئله ساز باشد.[5]پی نوشت ها:
[1] اعراف، آیه 58.
[2] مجله محیطشناسى، ش 3، ص 47- 52 ..
[3] ناصر مکارمشیرازى، سیگار پدیده مرگبار عصر ما، ص 25.
[4] «بر اساس آمار بهدستآمده از معتادان دستگیرشده، بیش از 90 درصد آنان پیش از آن که معتاد شوند، سیگارى بودهاند»؛ روزنامه ابرار، 17 تیر 1382،www .abrarnews .com .
[5] روزنامه اطلاعات، 9 مرداد 1382.www .ettelaat .com .
منبع: حوزه نت
