علّامه مجلسى اعلى اللَّه مقامه از کتاب تاریخ قم نقل کرده است که حضرت صادق علیه السّلام فرمودند:
راستى که براى خدا حرمى است و آن مکّه است و براى رسول خدا حرمى است و آن مدینه است و براى امیرالمؤمنین حرمى است و آن کوفه است و براى ما حرمى است و آن شهر قم است و به زودى زنى از اولاد من به نام فاطمه در آن سرزمین دفن مى شود، پس هرکس او را زیارت کند، بهشت بر او واجب خواهد شد.
امام صادق علیه السّلام این را فرمود در حالى که هنوز مادر موسى بن جعفر علیه السّلام به آن حضرت حمل بر نداشته بود.
اهمیّت مقام این بانوى مکرّمه و عنایت خاصّى که روى زیارت آن حضرت است از این روایت به خوبى ظاهرمى شود،زیرا:
اوّلاً زمانى امام صادق علیه السّلام از این مکرّمه و زیارت او سخن مى گوید که هنوز انعقاد نطفه پدر بزرگوار او نشده، چه رسد به خود او.
و ثانیاً از دفن فاطمه معصومه علیهاالسّلام در قم اطّلاع مى دهند و ظاهراً به همین لحاظ قم را حرم امامان قلمداد مى کند در حالى که شهرهاى متعدد داریم که مدفن امامزادگان والامقام و بلکه مدفن امامان است، ولى این وجهه و عنوان را پیدانکرده اند که حرم امامان باشند.
و ثالثاً وعده صریح و قطعى بهشت به زائران قبر حضرت فاطمه معصومه سلام اللَّه علیها داده است.
و این روایت به سند دیگرى نیز آمده و در آنجا عبارت چنین است که: حضرت صادق علیه السّلام مى فرمایند: زیارت فاطمه معصومه سلام اللَّه علیها معادل و هم طراز بهشت است.
ابن قولویه متوفّاى سال 367 ه'ق که خود استاد شیخ مفید اعلى اللَّه مقامه بوده نقل کرده است که سعدبن سعد گفته: من از حضرت اباالحسن، امام رضا علیه السّلام راجع به زیارت فاطمه سلام اللَّه علیها، دختر حضرت موسى بن جعفر علیه السّلام پرسش کردم. حضرت فرمودند هرکس او را زیارت کند، بهشت از براى اوست.
و نیز از ابن الرّضا، حضرت جواد علیه السّلام نقل کرده که فرمودند: کسى که قبر عمّه ام را در قم زیارت کند، بهشت از براى اوست.
از تعبیر عَمَّتى که در روایت حضرت جوادالائمه علیه السّلام آمده به ذهن تداعى مى شود که امام جواد علیهالسّلام به داشتن چنین عمّه محترمه اى افتخار مى کند و از اینرو به جاى ذکر نام آن مکرّمه، عنوان عاطفى و زیباى عمّه من را به کار م ىبرد.
علّامه مجلسى رضوان اللَّه علیه مى گویند: در بعضى از کتب و روایات دیدم که على بن ابراهیم از پدرش از سعد نقل کرده که حضرت على بن موسى الرضا علیه السّلام فرمودند: یا سَعْدُ عِنْدَکُمْ لَنا قَبْرٌ؛ براى ما در نزد شما قبرى است. عرضکردم: جانم فدایت، منظورتان قبر فاطمه بنت موسى علیهم االسّلام است؟ فرموند:
آرى، منظورم همان است، کسى که او را با شناخت حق و مقامش زیارت کند، بهشت از براى اوست.
در عبارت این روایت لطایفى است: طبق این روایت، حضرت امام رضا علیه السّلام ابتداءً به سعد که قمى بوده فرموده اند: براى ما در نزد شما قبرى است. عبارت چنانست که گویى این قبر مال همه امامان و براى خاندان عصمت و طهارت است و همگى بدان توجّه و عنایت دارند.
در این روایت نیز وعده بهشت در مقابل زیارت حضرت معصومه سلام اللَّه علیها داده شده است.
در خصوص این روایت براى فاطمه معصومه سلام اللَّه علیها قید شده است که: عارِفاً بِحَقِّها؛ اگر با معرفت مقام والا و شناخت عالى نسبت به آن بانوى مکرّمه وى را زیارت کند، بهشت از براى اوست.
و طبق این تعبیر، هنگامى بهشت جزا و پاداش زیارت حضرت فاطمه معصومه سلام اللَّه علیها است که زائر، عارف به مقام شامخ و مرتبه رفیع و منیع آن بزرگوار باشد.
بنابراین باید کوشش کرد که قبل از زیارت آن حضرت، شناختى نسبت به او پیدانمود و باید زائر، آشناى به جلالت قدر و منزلت رفیع وى در نزد خداى متعال شود تا به چنین فوز عظیم و مرتبه والایى نایل گردد.
مطلب بسیار مهم و چشمگیرى که در این روایات آمده است و قدر مشترک و جامع بین همه آنهاست، وعده بهشت به زائران قبر شریف حضرت فاطمه معصومه سلام للَّه علیها است. وعده صریح و آشکار به بهشت در مقابل زیارت حضرت معصومه سلام اللَّه علیها در لسان مبارک سه امام معصوم و مفترض الطاعة علیهم السّلام آمده است:
حضرت امام صادق علیه السّلام این وعده را دادند، حضرت امام رضا علیه السّلام نیز تصریح به این وعده فرمودند و بالاخره حضرت جواد علیهالسّلام نیز زائران قبر عمه شان را نوید به بهشت دادند.
بر اساس این روایات شریفه و اخبار عدیده، استحباب زیارت مرقد منوّر حضرت فاطمه معصومه علیه االسّلام جاى اندک تردیدى ندارد و خود مطلبى روشن و واضح است.
زعیم شیعه مرحوم آیت اللَّه العظمى گلپایگانى اعلى اللَّه مقامه نیز در جواب یکى از استفتائاتى که از ایشان شده، بدین موضوع تصریح کردهاند و متن سؤال و جواب این است:
سؤال: آیا مى توان گفت زیارت حضرت معصومه علیهاالسّلام در قم با ادلّه اجتهادى ثابت است، بدین ترتیب آیه وَ مَنْ یُعَظِّمْ شَعائِرَ اللَّهِ... ، حدیث: مَنْ زارَ فاطِمَةُ بِقُمْ فَلَهُ الْجَنَّةُ. اجماع: اتفاق همگى علماى شیعه از گذشته تا کنون. سیره تمامى مردم شیعه از قدیم تا حال؟
جواب: بسم اللَّه الرحمن الرحیم. استحباب زیارت حضرت معصومه سلام اللَّه علیها، از نظر روایات مسلّم است و حاجتى به استدلال به ادلّه مذکور نیست.
مطلبى را در اینجا براى اکمال بحث اضافه مى کنیم و آن این است که مرحوم شیخ صدوق علیه الرّحمة در کتاب ثواب الاعمال و نیز ابن قولویه در کتاب کامل الزّیارات و علّامه مجلسى در بحارالانوار اوّلاً زیارت حضرت معصومه سلام اللَّه علیها را ذکر کرده اند و سپس به نقل روایت زیارت حضرت عبدالعظیم حسنى علیه السّلام پرداخته اند.
و این مراعات تقدیم و تأخیر آن هم در کتابهاى علماى کم نظیر در عالم تشیّع اسرارى را کشف مىکند و خلاصه این ترتیب در ذکر حاکى از آنست که حضرت معصومه سلام اللَّه علیها بر حضرت عبدالعظیم - با تمام جلالت قدرش - تقدّم و ترجیح دارد، با آنکه حضرت عبدالعظیم علاوه بر شرافت امامزاده بودن، محدث نیز بوده است و از جمله راویان معروف اخبار امامان معصوم صلوات اللَّه علیهم اجمعین به شمار مى رود.
آرى، حضرت معصومه سلام اللَّه علیها علاوه بر مقامات معنوى، فرزند بلاواسطه حضرت موسى بن جعفر، امام کاظم علیه السّلام است ولیکن حضرت عبدالعظیم علیهالسّلام با چهار واسطه به امام مجتبى علیه السّلام مى پیوندد. ضمناً حضرت معصومه سلام اللَّه علیها نیز از محدّثین و راویان اخبار به شمار مى رود.
نویسنده: سید محمد ناظم زاده
منبع: مرکز مطالعات شیعه
