ملاقات با امام زمان (علیه السلام) ودیگر اولیای الهی، نیاز به سنخیت با آنان دارد و به دست آوردن سنخیت با اولیای الهی، نیاز به تحقق دو بعد (معرفت و عمل) دارد. اگر کسی خود را به اولیای الهی شبیه نمود، به لقای آنان نیز واصل خواهد شد.

نوریان مر نوریان را طالبند
ناریان مر ناریان را جاذبند

ناگفته نماند که ما مکلف به ارتباط به معنای ملاقات و دیدار امام زمان (علیه السلام) نیستیم.آن چه وظیفه ی ماست، تشبّه به آن بزرگواران و پیمودن راه آنان است. ما باید در همه حال، سرباز آماده ی آن حضرت بوده، همواره در خدمت او باشیم.این مسئله را آیه ی 200 سوره ی آل عمران چنین بیان می کند: «ای کسانی که ایمان آورده اید! صبر کنید و یکدیگر را به صبر وادارید و مرابطه نمایید و تقوا و خدا ترسی را پیشه سازید؛ باشد که رستگار شوید».

امام باقر (علیه السلام) در تفسیر این آیه می فرماید:«صبر کنید بر ادای فرایض(یعنی در انجام تکالیف الهی، استقامت داشته باشید) و در برابر دشمنان، پایداری کنید و با امامتان (که انتظارش را می کشید)، مرابطه نمایید».1

رابطه با امام زمان

رابطه ما با امام زمان، یعنی خود را به رشته ی ولایت او بستن و بر خدمت و پیروی و یاری او گردن نهادن. این، یکی از ارکان ایمان است که آدمی خود را به امام خویش مربوط سازد و از او جدا نشود. هم چنین باید کار هایی انجام داد که آن حضرت و پیروانش انجام می دهند.

در قرآن درباره ی حضرت مهدی و اصحاب وی چنین آمده است:«کسانی که اگر در زمین به آنان توانایی دهیم نماز را به پا داشته و زکات(به مستحق) بخشیده و به معروف، امر نموده و از منکر، نهی کنند».2

امام باقر (علیه السلام) در تفسیر این آیه می فرماید:«این آیه برای آل محمد است؛ یعنی، مهدی (علیه السلام) و اصحاب او». 3 اگر ما هم می خواهیم از اصحاب و یاران آن حضرت باشیم، باید به امور مذکور اهتمام ورزیم.

وظیفه منتظران

خوب است بدانیم که امام زمان (علیه السلام)، شدیداً به شیعیان خود عشق می ورزد؛ بلکه علاقه ی آن حضرت به شیعیان و دوستانش خیلی بیشتر از علاقه ای است که ما نسبت به آن حضرت داریم . وی همواره برای شیعیان خود دعا می کند. از آن حضرت، چنین نقل شده است:«ما هرگز در رعایت احوال شما کوتاهی نمی کنیم و شما را از یاد نمی بریم».4

آن چه بر ما بایسته است، جلب رضایت آن بزرگوار است. پیوستگی با او، یعنی مطیع او بودن. آن چه در روایات زیاد سفارش شده، انتظار فرج است. ما باید ارتباط معنوی خود را با امام زمان (علیه السلام) ، با عمل به دستورات آن حضرت و انتظار فرج ، به معنای واقعی ثابت و مستدام نگه داریم. از این رو، بسیار به جاست که خصوصیات منتظر واقعی حضرت مهدی (علیه السلام) را بدانیم و سپس آن را در خود عملی کنیم.

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: « برترین عبادات، انتظار ظهور و فرج است».5

وظیفه ی منتظر امام زمان (علیه السلام)، این است که مانند منتظر واقعی زندگی کند. وقتی انسان حقیقتاً منتظر کسی باشد، تمام رفتار و اعمالش، نشان از منتظر بودن او دارد. به عنوان مثال، اگر منتظر مهمان باشد، حتماً خانه را تمیز و مرتب و وسایل پذیرایی را آماده می‌کند و با لباس مرتب و چهره‌ای شاداب، در انتظار می‌ماند. چنین کسی، می‌تواند ادعا کند که منتظر میهمان است؛ اما کسی که نه خانه را مرتب کرده، نه وسایل پذیرایی را آماده کرده، نه لباس مرتب وتمیزی پوشیده و نه اصلاً به فکر میهمان است، اگر ادعا کند که در انتظار میهمان بوده، همه بر گزافه گویی او خواهند خندید!

لاف عشق و گله از یار، زهی لاف خلاف
عشق بازان ، چنین مستحق هجرانند

بنابراین، انتظار قبل از آن که از ادعای انسان فهمیده شود، از رفتار و کردار او فهمیده می‌شود. نمی‌توان هر کسی را که ادعای دوستی و ولایت امام زمان را دارد، در شمار دوستان و منتظران او قلمداد نمود! آری، « مُشک آن است که خود ببوید؛ نه آن که عطار بگوید».

روشن است که منتظر واقعی امام زمان (علیه السلام)، باید رفتارش به گونه‌ای باشد که هر لحظه منتظر ظهور امام زمان (علیه السلام) باشد؛ یعنی در هر لحظه که این خبر را به او بدهند، خوشحال شود و آماده ی یاری از آن حضرت باشد و با مال و جان خویش جهاد کند و خود را در راه آن حضرت فدا نماید . منتظر واقعی، اهل گناه و دل بستگی به دنیا نیست؛ زیرا چنین کسی نمی‌تواند از وابستگی ها و آلودگی ها دست بردارد و آماده ی خدمت در جهت اهداف مقدس امام زمان (علیه السلام) باشد.

با توجه به نکات ذکر شده، می توان بعضی از وظایف منتظران امام زمان (علیه السلام) را چنین ذکر کرد:

1. معرفت

اولین شرط انتظار، معرفت است ؛ تا انسان میهمان خود را نشناسد و از خصوصیات خوب او مطلع نباشد، منتظر او نخواهد شد. تنها هنگامی انسان در انتظار کسی می نشیند که او را خوب بشناسد، اما اگر انسان کسی را نشناسد و بداند که آن شخص خواهد آمد، برایش اهمیتی نخواهد داشت و منتظر او نخواهد ماند. در مورد انتظار امام زمان (علیه السلام) هم چنین است. کسانی که آن حضرت را نمی‌شناسند (مانند کفار و یا اهل ادیان دیگر) ، هرگز انتظار او را نمی‌کشند؛ اما کسانی که او را می‌شناسند و ارزش و مقام او را می‌دانند، منتظر او می‌مانند.

کسانی که امام زمان را نمی شناسند – اگر چه به ظاهر مسلمان باشند – چنان که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: « هر کس بمیرد و امام زمانش را نشناسد، به مرگ جاهلیت از دنیا رفته است».6 بنابراین، اولین شرط انتظار، ایجاد معرفت در مورد امام زمان (علیه السلام) است و طبیعی است که هر مقدار معرفت انسان نسبت به آن حضرت بیشتر باشد، ارزش او را بیشتر درک کرده، به عظمت او بیش از پیش، پی خواهد برد و بیشتر تشنه وجود آن حضرت خواهد شد؛ در حالی که افراد جاهل و ناآگاه به ارزش آن حضرت، هرگز احساس تشنگی و عطش نسبت به وجود مقدس وی، نخواهد داشت و بدین جهت، از زمره ی منتظران بیرون هستند!

وصل خورشید، به شب پره ی اعمی نرسد
که در این آینه، صاحب نظران حیرانند

شناخت امام زمان (علیه السلام) دو گونه است :

1. شناخت تاریخی وجود آن حضرت؛ مانند این که او امام دوازدهم است و تاریخ ولادتش در چه سالی است و مانند آن.

2. شناخت مقام نورانیت آن حضرت؛ این شناخت، کار هر کسی نیست و ظرفیت و لیاقت زیادی می‌خواهد و در حقیقت، اصحاب خاص امام زمان (علیه السلام) ، کسانی اند که آن حضرت را به مقام نورانیت شناخته اند.

برای آگاهی از مقام عظیم امامت، خواندن زیارت جامعه ی کبیره و تأمل در معانی عمیق آن، توصیه می‌شود.

هم چنین خواندن کتاب های معتبری که در مورد امام زمان (علیه السلام) نوشته شده است، می‌تواند انسان را تا حدی با مقام و عظمت آن حضرت ، آشنا سازد.

2. محبت به امام زمان

وظیفه ی دیگری که منتظران آن حضرت دارند، این است که باید دوستی و محبت امام عصر (علیه السلام) را در خود ایجاد کنند و آن را افزایش دهند. بدیهی است تا انسان از میهمان خویش خوشش نیاید و نسبت به او محبت نداشته باشد – هر چند هم که او را بشناسد – نمی‌تواند واقعاً منتظر آمدن او باشد، اگر انسان از میهمانش ، بدش بیاید، چگونه می‌تواند منتظر قدم او باشد و خود را برای پذیرایی از او آماده کند؛ پس تا محبت به امام زمان (علیه السلام) در وجود کسی شکل نگرفته و شعله ور نشده باشد، او نمی‌تواند به وظایف منتظران واقعی عمل کند. محبت به امام زمان (علیه السلام)، وظیفه‌ای است که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نیز به دستور خدا، از ما خواسته است؛ آن جا که در قرآن کریم می‌فرماید: «قُلْ لا أسئَلُکُم عَلیْهِ أجراً إلاَ الموَدَّه فِی الْقُربی».7

3. ایجاد سنخیت با امام زمان

منتظران واقعی، وضعیت روحی ، فکری و عملی خود را به گونه‌ای سامان می‌دهند که سنخیت کاملی با امام زمان (علیه السلام) داشته باشند. آیا می توان منتظر قدوم کسی بود؛ ولی با او مشابهت و سنخیت نداشت؟ آیا می‌توان محبت کسی را داشت، اما با او هیچ سنخیت و مشابهتی نداشت؟ ایجاد سنخیت با امام زمان، از طریق تقویت ایمان، تقوا، فضایل اخلاقی و درجات معنوی، حاصل می‌شود و تنها در این صورت است که می‌توان ادعای محبت به آن حضرت را داشت. در صورتی که انسان رفتارش مطابق میل امام زمان (علیه السلام) باشد، شعله ی محبت او در دلش زبانه خواهد کشید و عشق آن حضرت او را به فریاد خواهد آورد و دوری اش را بر او سخت و ناگوار خواهد ساخت.

طبیعی است که هر قدر سنخیت با ولی عصر (علیه السلام) ، بیشتر باشد، محبت آن حضرت به انسان بیشتر خواهد شد و محبت انسان نیز به آن حضرت افزون تر خواهد گشت. بنابراین؛ منتظر واقعی، باید سعی کند که تمام وظایف دینی و احکام الهی را انجام دهد.

4. ارتباط با منتظران دیگر

منتظر امام زمان (علیه السلام) ، می داند که برنامه ی حضرت، یک برنامه ی جهانی است و باید یاوران زیادی داشته باشد تا حرکتش پیروز شود. بنابراین، به فکر گسترش یاران و منتظران آن حضرت است و با ارتباط با آنهـا، به تقویت روحیــات ایمانی خود و دیگــران خواهد پرداخت تا بر اساس دستور قرآنی « تَعاوَنوا عَلی البرّ والتقوی» .8 به کمک مؤمنان منتظر، خود را آماده ی ظهور حضرت نماید.

5. دعا برای تسریع در ظهور امام زمان

منتظر واقعی، هر لحظه انتظار محبوب را می‌کشد و از خدا می خواهد که هر چه زودتر او را برساند. بنابراین، دعای فراوان برای فرج آن حضرت از وظایف همیشگی منتظران می‌باشد. دعا برای تسریع در فرج امام زمان (علیه السلام)، به وسیله ی آن حضرت نیز توصیه شده است.

6. یاد فراوان حضرت

یاد کردن از محبوب، عادت دیرینه ی منتظران عاشقی است که منتظر محبوب خویش هستند؛ اما نتوانسته‌اند پس از مدت ها انتظار، او را ببینند و حال خود را دست کم با یاد و نام او آرام می‌کنند. به یاد آوردن امام عصر (علیه السلام) و عنایت او به شیعیان با ذکر احادیث، کرامات، مقام و عنایت امام به شیعیان ، وظیفه ی دیگری است که منتظران واقعی ، احساس می‌کنند و بدین طریق، همواره نام و یاد آن حضرت را زنده نگه می‌دارند.

7. دادن صدقه

صدقه برای سلامتی آن عزیز و با هدیه نمودن ثواب هایی به حضرت مهدی (علیه السلام)، موجب قبولی هرچه بیشتر اعمال است.

8. امیدواری

امید به قیام و انقلاب آن امام منتظر (علیه السلام) و امید دادن به دیگران نیز از دیگر وظایف منتظران است.

9. ایجاد آمادگی دائم رزمی برای ظهور حضرت

در روایت آمده است:« هر یک از شما برای قیام قائم (علیه السلام)، باید آماده گردد؛ هر چند با تهیه ی یک تیر باشد».9 از این رو شرکت در بسیج، یکی از وظایف منتظران است .

10. محزون بودن به علت محروم بودن از زیارت آن حضرت

در دعای ندبه آمده است:« عزیر علی ان اری الخلق و لا تری و لا اسمع لک حسیسا و لا نجوی ؛ بر من گران است که خلق را ببینم و تو دیده نشوی و سخن آشکار و پنهان تو را نشنوم».

11. اصلاح جامعه

فرج، یعنی نصرت و پیروزی، و مقصود، پیروزی حکومت عدل علوی بر حکومت‌های کفر و شرک است.

بنابراین، انتظار فرج، یعنی انتظار تحقق یافتن این آرمان بزرگ و جهانی و منتظر حقیقی، کسی است که در حقیقت، خواهان تشکیل چنین حکومتی باشد و این خواسته آن گاه جدی و واقعی است که شخص منتظر، عامل به عدل و گریزان از ستم و تباهی باشد و گرنه، انتظار فرج، در حد یک ادعا و شعار بی محتوا خواهد بود. از این رو، در روایات آمده است که انتظار فرج، خود فرج است؛ زیرا کسی که حقیقتاً منتظر فرج و ظهور حجت خدا و تأسیس حکومت عدل گستر اوست، زندگی خود رابر پایه ی عدل و داد استوار می‌سازد و او انسانی است که حضور و غیبت امام، در نحوه ی رفتار و سیر و سلوکش تفاوتی ندارد و قبل از تشکیل حکومت عدل، او چنین حکومتی را در زندگی خود پایدار ساخته است. بنابراین، انتظار فرج حقیقی، ریشه در معرفت به حق ، عدل، ایمان و عشق به آن دارد و آثار آن نیز در عمل نمایان می‌گرددو چنین حقیقت اصیل و عمیقی، با لفظ و شعار به دست نمی‌آید و با بی تفاوتی و بی اعتنایی نسبت به مقدسات دینی و رسالت های انسانی، در تعارض و تناقض است.

انتظار فرج ، دارای ویژگی ها و معانی زیر است:

الف) معرفت امام معصوم و عادل و پیشوای فضیلت.
ب) ایمان به امامت رهبری الهی و عدالت پیشه.
ج) عشق به عدالت و ارزش های انسانی.
ه) امید به آینده‌ای روشن و نوید بخش.
ک ) تلاش برای برقراری حکومتی عدل پیشه و عدل گستر.
ح) رعایت موازین و قوانین دینی و اخلاقی.
خ) داشتن روحیه تعهد و مسؤولیت پذیری.

این نوع انتظار فرج است که برترین اعمال و بهترین عبادت است و چنین منتظری ، مقامی عالی دارد و چنین کسی، هرگاه در زمان غیبت، از دنیا برود، به منزله ی کسی است که پس از ظهور حضرت حجت (علیه السلام)، زنده و تحت فرمان او در راه خدا جهاد کرده است . 10

یادآوری

درست است که وظیفه ی ما تلاش برای ملاقات با امام زمان (علیه السلام) نیست و حتی بنا بر نظر بعضی از بزرگان، تحقق این مسأله، خیلی بعید و نادر است و اگر هم ممکن باشد، برای افرادی مثل مقدس اردبیلی و علامه حلّی قابل تصور است و نه مؤمنین عادی، ولی بحث ملاقات، نباید با بحث ارتباط اشتباه شود؛ زیرا وظیفه ی ما، ایجاد ارتباط با امام عصر (علیه السلام) است. منتظر امام زمان (علیه السلام)، وقتی موفق به زیارت آن حضرت نمی‌شود، از طریق خواندن دعای ندبه، زیارت آل یاسین، دعای عهد، نماز امام زمان و نیز از طریق رفتن به مسجد جمکران ، ارتباط خود را با آن حضرت حفظ می‌کند و برای گره گشایی مادی و معنوی، از وی، به عنوان واسطه ی فیض الهی درخواست کمک می‌کند و خود را در محضر وی می‌بیند.

نویسنده: علیرضا مستشاری

پی نوشت ها:
1. شیخ مفید، کتاب الغیبه، ص 105.
2. حج، آیه 41.
3. تفسیر قمی ، ج 2، ص 87.
4. بحارالانوار، ج 53، ص 174.
5. فرائد السمطین ، ج 2، ص 334.
6. بحارالانوار ، ج 32، ص 331.
7. شوری ، آیه 23.
8. مائده ، آیه 2.
9. بحارالانوار، ج 52، ص 366 ، ح146.
10. بحارالانوار، ج 52 ص 125، ره توشه راهیان نور،دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.

منبع: مرکز مطالعات شیعه