مواد و روش: روش این تحقیق توصیفی از نوع همبستگی بوده و جامعه آماری شامل کلیه دانش آموزان دبیرستان دخترانه و پسرانه شهرستان قائمشهر، بوده است که از این جامعه تعداد ۲۰۰ نفر (۱۰۰ دختر، ۱۰۰ پسر) با روش نمونه گیری تصادفی خوشهای چند مرحله ای، به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند. ابزار پژوهش شامل پرسشنامه سبکهای هویت برزونسکی و پرسشنامه اعتیاد به اینترنت بانگی بوده است، که از روایی و پایایی قابل قبولی برخوردار هستند.
نتایج: یافته‌های حاصل از این پژوهش نشان دادند که: ۱-بین سبکهای هویت اطلاعاتی و اعتیاد به فضای مجازی رابطه مثبت و معنی دار و بین سبک هویت سردرگم و اعتیاد به فضای مجازی رابطه منفی و معنی دار وجود دارد. ۲- سبک هویت اطلاعاتی و سبک هویت سردر گم، و اعتیاد به فضای مجازی در بین دانش آموزان سال دوم و سوم دبیرستان، متفاوت است. ۳- سبک هویت سردر گم در بین دختران و پسران دارای تفاوت معنی داری می باشد و در مابقی زیر مقیاس ها، در بین دختران و پسران تفاوت وجود دارد اما این تفاوت معنی دار نمی باشد.
جهان هویتها، هیچ گاه به طور دائم به دور از آماج دگرگونی‌ها نبوده است و همواره دروازه ورودی هویت ها بر روی همگان باز بوده است. «جهان هویت»ها بی شباهت به فارماکون افلاطون» نیست. زیرا از یکسو، همواره در معرض شبیخون «پاد گفتمان»ها، «پاد هویت»ها و «پاد معناها » یا غریبه ها و غیریت ها قرار دارند، و از همین رو همواره در ثبات نسبی یا سیلان تدریجی بسر می برند. و از سوی دیگر جهان هویت ها خود را با «بیم و هراس» از حضور همان «پاد»ها باز می شناسند و باز می آفرینند. گویی که بی نبود پادها بودی نیست. البته این هم پیوندی خود و دیگری که از یکسو حکایت از دوستی های دیرینه دارد، از سوی دیگر حاکی از تعارض و چالش می باشد. در این میان فضاهای مجازی از جمله موقعیت ها و مکان هایی می باشند، که می توانند در این فرآیند توأمان دوستی و چالش به معرکه آیند. با توجه به گفته فوق، پرسش اساسی این است که در بستری چون فضاهای مجازی که فقط «متن»ها هستند که سخن می گویند، بازتولید، بازنمایی و استیلای هویتها در چه فرآیندی شکل می گیرد؟ فرضیه این گونه مطرح می شود که: «هویت ها در فضاهای مجازی با «دگریابی» یا «غیریت یابی» و استراتژی «برهانهای متقن» یا «حاشیه نگاری بر متن ها» اقدام به بازنمایی و بازتولید و هژمونی خود می کنند. این نوشتار از روش تفسیری پست مدرن بهره می برد.هدف و جهت گیری زندگی بدان استناد می کند. سبک های هویت شامل سازو کارهایی است که اطلاعات و تجارب مرتبط با خود را کدگذاری، پردازش، سازماندهی و مرور می کند و حداقل در سه سطح اطلاعاتی، هنجاری و سردرگم / اجتنابی به کار می رود. اهمیت افتراق استفاده غیر طبیعی و طبیعی از اینترنت در خور توجه است، اگرچه در برخی موارد جدا ساختن این دو از هم دشوار است. در جوامع امروزی کامپیوتر و اینترنت فراگیر شده اند، در بسیاری از زمینه های زندگی افراد به صورت کاملا سالم و مفید ممکن است ساعت ها از اینترنت و کامپیوتر استفاده کنند. اما در فرد معتاد به اینترنت، استفاده از کامپیوتر موجب مشغولیت ذهنی بیمار گونه فرد و صرف زمان غیرطبیعی برای آن می گردد. در این پژوهش سعی بر این است که رابطه اعتیاد به اینترنت با سبک های هویت، احساس تنهایی و ترس از صمیمیت مورد بررسی قرار گیرد.
روش: در این پژوهش با استفاده از روش توصیفی - تحلیلی از نوع همبستگی، ۳۰۰ نفر از دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی ارومیه به شیوه نمونه گیری خوشه ای انتخاب شدند برای جمع آوری داده های پژوهش از آزمون اعتیاد به اینترنت به عنوان ابزار غربالگری اولیه و سه پرسشنامه سبکهای هویت، مقیاس احساس تنهایی، پرسشنامه ترس از صمیمیت استفاده شد. داده های بدست آمده با استفاده از نرم افزار 20-SPSS و روش های آمار توصیفی، آزمون t تجزیه و تحلیل شدند.
بین دو گروه افراد معتاد به اینترنت و گروه افراد بهنجار نشان داد؛ بدین معنا که گروه معتاد به اینترنت در سبک هویتی سردر گم، احساس تنهایی و ترس از صمیمیت نمرات بالاتری را به دست آوردند.
نتیجه گیری: پیشگیری از بروز رفتارهای پرخطر در مراحل اولیه و زودرس، توجه به وضعیت بهداشت روانی دانشجویان، توجه جدی به مشاوره دانشجویان و برنامه ریزی مناسب در راستای تشخیص و مداخله به موقع، از عوامل مؤثر در حفظ سلامت، کاهش رفتارهای پرخطر از قبیل اعتیاد به اینترنت و ارتقای سطح علمی آنان به شمار می رود.
مطابق نظریه روانی - اجتماعی اریکسون هویت همانند یک چهارچوب مرجع عمل می کند که فرد به منظور تعبیر و تفسیر تجارب شخصی و گفت و گو درباره معنا، هدف و جهت گیری زندگی بدان استناد می کند. سبک های هویت شامل سازو کارهایی است که اطلاعات و تجارب مرتبط با خود را کدگذاری، پردازش، سازماندهی و مرور می کند و حداقل در سه سطح اطلاعاتی، هنجاری و سردرگم / اجتنابی به کار می رود. سبکهای تعهد براساس میزان تعهد و کاوشگری افراد قابل تمایز هستند. تعهد، یک چهارچوب ارجاعی از ارزش ها و باورهاست که ممکن است خود - ساخته با تجویز شده از سوی دیگران باشد به عبارت دیگر، تعهد درجاتی از سرمایه گذاری شخصی است که یک فرد نسبت به شغل یا اعتقادات خود ابراز می کند. مطالعه حاضر به بررسی نقش سبکهای هویت در استفاده مشکل آفرین از شبکه‌های اجتماعی مجازی اختصاص یافته است.
افراد شرکت کننده در این مطالعه شامل ۱۳۲ دانشجوی در حال تحصیل (۷۳ مرد، ۵۷ زن، ۲ نامشخص، در دامنه سنی ۱۸ تا ۴۰ سال) در دانشگاه آزاد اسلامی واحد امارات عضو سایت های شبکه‌های اجتماعی (فیس بوک) بودند. به منظور بررسی سهم سبکهای هویت در استفاده مشکل آفرین از شبکه‌های اجتماعی از پرسشنامه جمعیت شناختی، مقیاس استفاده مشکل آفرین از اینترنت (یو، ۲۰۱۱) و پرسشنامه سبک های هویت (برزونسکی، ۱۹۹۷) استفاده شد. داده ها با استفاده از آزمونهای آماری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج نشان داد هویت متعهد رابطه منفی با استفاده افراطی از شبکه‌های اجتماعی دارد به طوری که به گونه منفی پیش بینی کننده بخشی از واریانس زیر مقیاس ترجیح تعاملات اجتماعی آنلاین، زیر - مقیاس پیامدهای منفی و زیر - مقیاس فقدان خود - نظم دهی در چارچوب استفاده از شبکه‌های اجتماعی مجازی بود. نتایج به دست آمده همسو با تبیین های نظری است که دلالت بر نقش تعهدات فردی در به - زیستی روانشناختی و ارتقای شخصی دارد و رفتار فرد را در موقعیت هایی که وسوسه میشود به شکل دیگری رفتار کند ثبات می بخشد.
منبع: فضای مجازی و هویت، دکتر شقایق حیدری، انتشارات تمدن ایرانی، چاپ دوم، تهران، 1394
