جنبشهای اجتماعی یکی از ویژگی های آشکار دنیای مدرن است و تاریخ دولتهای مدرن با تأثیرات جنبش های اجتماعی در هم تنیده شده است. یکی از شاخص های مهم عصر جدید جهانی شدن)، ایجاد و گسترش فن آوریهای نوین ارتباطی و اطلاعاتی است که در بسیاری از مسائل؛ از جمله شکل گیری، هویت سازی و جهانی شدن جنبش های اجتماعی تأثیرگذار می باشد. با این تفاسیر، پژوهش حاضر به دنبال پاسخ به این سؤال است که فضای مجازی چگونه باعث جهانی شدن و شکل گیری و ساخت هویت واحد در جنبش های اجتماعی می شود؟ حاصل تحقیق حاکی از این است که فضای مجازی اینترنت و به ویژه شبکههای اجتماعی مجازی) با تسهیل ارتباطات فراملی و همچنین به علت دارا بودن ویژگی هایی چون سرعت انتشار بالا، شبکه سازی، سازماندهی و هویت سازی، ایجاد ائتلاف میان گروهها و عمومی کردن و جهانی کردن موضوعات خاص؛ باعث آگاهی از مشکلات جهانی و به تبع آن ایجاد هدف، حس و هویت مشترک و همدلی میان طرفداران جنبش های اجتماعی در سراسر جهان می شود و در نهایت به افزایش قدرت جنبش های اجتماعی و جهانی شدن آنها کمک می کند. برای پاسخ به سؤال مقاله از روش توصیفی - تحلیلی بهره گرفته میشود.
با ملاحظه حجم و گستره رسانههای دیداری و شنیداری، در عرصه خصوصی و عمومی می توان ادعا کرد ما در جامعهای انباشته از رسانه ها زندگی می کنیم. ابعاد این گستره و میزان اثرگذاری آن را می توان در لباسی که می پوشیم، شیوه طراحی منازل و نوع فیلم با خبری که پی می گیریم مشاهده کرد. هر یک از این کنش ها نوعی خود بیانگری هویتی در عصر یا موقعیت پسامدرن است. مقاله حاضر تلاشی است در جهت یافتن رابطه ای میان هویتها و کارکرد رسانه ها در وضعیت کنونی که از آن به عنوان عصر مجازی یاد می کنند. آدمی از دیرباز دو نیاز اصلی را همواره با خود به همراه داشته است: نیاز به آرامش و نیاز به تشخص یا کیستی! در مواجهه با عصر کهن در دوران مدرن هویت به اساس زندگی فردی و جماعتها مبدل می شود. در حالی که در موقعیت پسامدرن این امر به دلیل ماهیت مجازی و رسانه ای شدت دوچندان می یابد؛ این وضعیت نه تنها ما را در مسیر فرایندهای فرامرزی قرار داده است، بلکه از آن مهم تر خصلت تجاری و مصرفی آن زمینه ساز نگرانی از تهدید به بافت و ساخت هویت شده است. امروزه نگرانی زیادی از فرایند رسانه ای شدن هویت که به شکل بریکولاژ و سازه های ناهمگون رخ نموده است مطرح می شود.
پرسش اصلی ما این است که چگونه رسانه ها که پیش از این نقش ایجابی در خلق و تمرکز هویت داشته اند اکنون خود به چالش جدی در زمینه هویت مبدل شده اند. در پاسخ به این پرسش بر چند پاسخ فرضی تأکید می شود: عامل اول نقش رسانه ها در ایجاد شکاف اطلاعاتی است که با قرینه سازی از شکاف طبقاتی می توان اثرات آن را در جوامع نشان داد. فرض دوم این که رسانه ها می توانند با خلق و ابداع ایدئولوژی مصرفی سبب شکنندگی هویت شوند. و فرض سوم این که پیشرفت تکنولوژیک رسانه ای با تنوع پذیری و افزایش دسترسی برای عده ای خاص می تواند شکاف هویتی را دامن بزند. این مقاله از روش توصیفی تحلیلی استفاده کرده و رهیافت انتقادی دارد.
منبع: فضای مجازی و هویت، دکتر شقایق حیدری، انتشارات تمدن ایرانی، چاپ دوم، تهران، 1394
