هر وقت به دوره قبل از خلقت بشر در سیاره خود فکر می‌کنیم، دایناسورها اولین چیزی است که به ذهنمان خطور می‌کند. کلمه "دایناسور" به معنای واقعی کلمه به معنای "مارمولک‌های وحشتناک" است، و نیازی به گفتن نیست که این موجودات بزرگ‌ترین موجودات شناخته شده، که اکنون منقرض شده‌اند، هستند که تاکنون بر زمین سکونت داشته‌اند. امروزه به نظر می‌رسد به لطف تعداد زیادی فسیل دایناسور که در بسیاری از نقاط جهان یافت شده است، درباره آنها چیزهای زیادی را می‌دانیم. تاکنون بسیاری از گونه‌های دایناسورهای خشکی زی، آبزی و مرغی توسط محققان مورد مطالعه قرار گرفته‌اند. با این حال، هنوز چیزهای بیشتری ناشناخته باقی مانده است.
در این مقاله، در مورد جنس‌های مختلف ساروپود (ترجمه تحت اللفظی: مارمولک پا)، گروهی از دایناسورهای گیاهخوار با بدن‌های بسیار غول پیکر و گردن‌های بلند صحبت خواهیم کرد.
ساروپودها: یک بررسی اجمالی
* ساروپودها گروهی از بزرگ‌ترین دایناسورها هستند که تاکنون وجود داشته‌اند. جدا از جثه عظیم آنها، آنها همچنین به گردن و دم‌های بلند (غالباً بی تناسب خود) و پاهای محکم و ستون مانند شناخته شده‌اند.* این دایناسورهای گردن دراز روی چهار پا قدم می‌زدند و نسبت به اندازه بدنشان دارای سرهای بسیار کوچکی بودند. بقایای فسیلی ساروپودها تقریباً در همه قاره‌های جهان از جمله قطب جنوب یافت شده است.
* دامنه جغرافیایی وسیع و متنوعی که این دایناسورها پوشش می‌دادند، تصوری خوب در مورد سازگاری و توانایی آنها برای زنده ماندن در تقریباً هر نوع آب و هوا ایجاد می‌کند.
* فهمیده شده است که این دایناسورهای گردن دراز برای اولین بار در دوره تریاس، حدود 250 تا 200 میلیون سال پیش ظاهر شده‌اند.
* یافته‌های باستان شناسی به ما می‌گوید که آنها نه تنها از نظر جغرافیایی گسترده بودند، بلکه در دوره اخیر ژوراسیک، یعنی حدود 150 میلیون سال پیش، تکامل یافته‌اند.
* آنها حتی دورتر تا اواخر کرتاسه، حدود 100 تا 67 میلیون سال پیش، گسترش و تکامل یافتند.
* به هر حال، به گفته محققان، کل گروه ساروپودها در خلال حادثه انقراض کرتاسه - پالئوژن که حدود 66 میلیون سال پیش اتفاق افتاد و در طی آن اکثر گونه‌های دایناسورهای غیر پرنده منقرض شدند، کاملاً از چهره زمین محو شدند.
جنس‌های عمده این دایناسورها
* تاکنون، تعداد نسبتاً کمی از فسیل‌های ساروپود یافت شده است. با این حال، از یافته‌های محدودی که در اختیار ما هست، از جنس‌های مشخص و متمایزی از این دایناسورهای گردن دراز آگاه شده‌ایم.* مهم‌ترین و مشهورترین از میان آنهاBrachiosaurus ، Diplodocus و Apatosaurus است. شایان ذکر است که گونه Brachiosaurus جزو سنگین‌ترین دایناسورها بود که بر روی زمین وجود داشته‌اند.
* یکی از واقعیت‌های اصلی در مورد گونه‌های Diplodocus این بود که از لحاظ ظاهری لاغرتر از سایر گونه‌های ساروپود بودند. از طرف دیگر، در بین گونه‌های آپاتوسوروس برخی از بلندترین دایناسورها بودند که سیاره ما را در می‌نوردیدند.
* ما همچنین ازTitanosaurs ، یک گروه ساروپود متنوع که تعداد زیادی از گونه‌ها با پوست زره پوش را شامل می‌شود، آگاهی داریم.
* جدای از این‌ها، حدود 15 زیر گروه مختلف از ساراپودها وجود دارد که تاکنون مشخص شده‌اند، که هرکدام دارای ویژگی‌های منحصر به فردی هستند. با این حال، ظاهر اساسی همه گونه‌ها کم و بیش مشابه باقی ماند.
خصوصیات عمومی
* متمایزترین ویژگی ساروپودها طول بدن آنها بود. بلندترین ساروپود کشف شده تا به امروز، Amphicoelias fragillimus است که از بالای سر تا نوک دم، بدنی به طول 190 فوت داشت. تاکنون بسیاری از گونه‌های دایناسورهای خشکی زی، آبزی و مرغی توسط محققان مورد مطالعه قرار گرفته‌اند. ما نمی‌توانیم طول عظیم آن را تصور کنیم، به ویژه با توجه به این که طولانی ترین حیوان خشکی که در حال حاضر روی کره زمین وجود دارد، پایتون است، که مشخص شده است که اندازه آن طولی بیش از 29 فوت دارد.* ویژگی مهم بعدی ساروپودها ارتفاع آنها به ویژه با توجه به گردن‌های بلند آنها است. بلندترین ساروپود کشف شده تا به امروز، Sauroposeidon proteles است که احتمالاً دارای حداکثر ارتفاع 60 فوت است. بلندترین حیوان موجود امروز زرافه است، که قد آن حدود 16 تا 18 فوت است.
* ما همچنین از بقایای فسیلی می‌دانیم که برخی از ساروپودها به نحوی باور نکردنی سنگین بودند. در حقیقت، آنها جزو سنگین‌ترین موجوداتی هستند که تاکنون در زمین وجود داشته‌اند. یکی از ساروپودها، معروف به Bruhathkayosaurus matleyi ، احتمالاً سنگین ترین موجودی بوده که تاکنون سیاره ما را با وزن کلی در حدود 175 تا 220 تن طی کرده است. سنگین‌ترین حیوان خشکی که امروزه روی کره زمین وجود دارد، فیل ساوانا است که وزن آن بیش از 10 تن نیست.
* تمام ساروپودها چهار پا بودند و اندام‌های آنها مخصوص تحمل وزن‌های سنگین ساخته شده بود. همان طور که قبلاً ذکر شد، ساروپودها دارای پاهای محکم و بسیار ضخیمی بودند که انگشتان آن بین سه تا پنج (بسته به نوع آن) تا به اضافه پنجه‌های بیرونی است.
* تعدادی از تورفتگی‌ها و حفره‌های توخالی در مهره‌های آنها، که در بسیاری از فسیل‌ها دیده شده است، کاملاً واضح نشان می‌دهد که ساروپودها برای تسهیل در تنفس، دارای سیستم کیسه‌های هوایی بودند.
* برخی از این ساروپودهای گردن بلند، همچنین زره پوش داشتند که به عنوان مکانیسم دفاعی آنها عمل می‌کرد. به عنوان مثال،Shunosaurus دارای یک ساختار تیغی چماقی شکل در دم خود بود، در حالی که Saltasaurus یک ساختار برجسته و استخوانی داشت که بدن او را پوشانده بود.
* دندان همه این دایناسورهای گیاهخوار بزرگ بود، نه تنها به دلیل اندازه، بلکه به دلیل نوع و کمیت غذایی که هر روز مصرف می‌کردند. اما نکته جالب‌تر، سرعت جایگزینی دندان است. طبق مطالعات، در نیجرزوروس، جایگزینی دندان هر 14 روز یکبار انجام می‌شد، در حالی که در دیپلمودوک هر 35 روز یکبار انجام می‌شد.
* از گردن‌های بلند ساروپودها برای تغذیه از مواد گیاهی موجود در ارتفاع استفاده می‌شد، به عنوان مثال روی درختان بلند. در ابتدا اعتقاد بر این بود که ساروپود ها گردن‌های بسیار انعطاف پذیری داشتند و می‌توانستند سر خود را بچرخانند تا از شاخه‌های درختان تغذیه کنند. با این حال، تحقیقات اخیر به ما می‌گوید که چنین نبوده است. در عوض، گفته شده است که گردن‌های ساروپودها بسیار بلند و در عین حال سفت و دقیقاً شبیه به شترمرغ‌ها بوده است.
منبع: Sucheta Pradhan - AnimalSake
