تنبیه در نظام تربیتی اسلام
اسلام برای هر جرم و خطا تنبیه و مجازات درخور آن را ارائه می کند؛ آن هم در صورتی که عوامل دیگر تربیتی - همانند رفق و مدارا و نرمی که با طبیعت و روحیات کودک هماهنگ است - مؤثر نیفتد
شنبه، 9 آذر 1398
تخمین زمان مطالعه:
موارد بیشتر برای شما
البته باید به این نکته توجه داشت که در موارد خاصی، به ضرورت استفاده از تنبیه در نظام تربیتی اسلام تصریح شده است و این معنا هم از آیات متعددی که رسالت حضرت رسول را منحصر به تبشیر و انذار می داند بر می آید، و هم از آیات و روایاتی که حدود الهی و تعزیرات اسلامی را تبیین می کند. اما اسلام برای هر جرم و خطا تنبیه و مجازات درخور آن را ارائه می کند؛ آن هم در صورتی که عوامل دیگر تربیتی - همانند رفق و مدارا و نرمی که با طبیعت و روحیات کودک هماهنگ است - مؤثر نیفتد. در این صورت، مربی و ولی کودک ناگزیر از تنبیه و مجازات بدنی است که در تربیت دینی و اخلاقی کودک از نظر اسلام، به مثابه یک روش احتیاطی و استثنایی تلقی می شود. ثانیا از آنجا که فرزندان و متربیان نزد انسان مسلمان امانت اند و او در برابر آنان مسئولیت دارد، در حالی که تأمین نیازهای جسمی کودکی لازم است، تأدیب او از آن واجب تر می باشد. پرورش قوای فکری، عقلانی، روحی، عاطفی و مذهبی کودکان از وظایف مهم است و تحصیل فضایل اخلاقی، مانند صداقت، پاکدامنی، امانت داری، مراعات نظافت، طهارت و خلاصه آنچه به انسانیت انسان مربوط است ضرورت دارد، که تحقق آنها گاهی نیازمند روشها و مراتبی از تأدیب و تنبیه غیربدنی است. وانگهی همان گونه که انسان در اجرای تکالیف دینی و اجتماعی نسبت به خودش مسئولیت دارد، در برابر خانواده اش نیز از لحاظ حفظ و نگهداری آنان از عذاب آخرت مسئول است. خداوند در قرآن کریم می فرماید: یا أیها الذین آمنوا وا أنکم وأفلیکم تارا وقودها الناس والحجارة علیها ملائکة غلاظ شداد کا یغضون الله ما أمرهم ویفعلون ما یؤمرون رسیدن انسان به مقامات عالی و درجات والای معنوی و الهی و حتی تکامل و رشد در جنبه های اخلاقی و اجتماعی به مربی و مؤدب نیاز دارد و کودک تمام لحظات حیات، ملازم والدین و مربی خویش است. بنابراین، برای تحقق آنها همیشه و در تمام حالات نمی توان از رفق، شفقت و محبت استفاده کرد. گاهی نیز لازم است از تنبیهات بدنی استفاده کرد که حتی ممکن است گاهی استفاده از آن نه تنها مجاز، بلکه مستحب باشد.
تنبیه به مثابه روش تربیتی: در نظر روانشناسان مشهور است که تنبیه در ابتدا روش مطلوبی در تربیت نیست؛ زیرا عوارضی بر آن مترتب است. اما غالب دانشمندان اسلامی و مربیان تعلیم و تربیت در شرایط خاصی، از تنبیه به مثابه یک روش تربیتی نام می برند؛ زیرا وقتی از این روش برای حل مشکل و اصلاح رفتار استفاده میشود که راه حل های دیگر مؤثر نبوده است. باید به این نکته توجه کرد که تأدیب و تنبیه روش تربیتی اولی نیست تا در تمام حالات و موقعیت ها از آن استفاده گردد و از آن نتیجه مطلوب گرفته شود. تنبیه یک روش تربیتی ثانوی است که از لحاظ دینی و ارزشی، از همه روشهای اصلاح رفتار کودک متأخر است؛ یعنی اگر تمام روشهای ممکن و متناسب در موقعیت های گوناگون برای تغییر و اصلاح رفتار کودک به کار گرفته شد و نتیجه مطلوب از آن به دست نیامد، در آن صورت می توان از روش تنبیه استفاده کرد. این مطلب را می توان، هم از آثار روان شناسان و مربیان دریافت و هم از روایات اسلامی به دست آورد.
نکته مهم در این بحث آن است که تنبیه آخرین راه درمان و اصلاح رفتار تلقی شده و هدف از تنبیه، در واقع، اصلاح رفتار و تربیت کودک است. بنابراین، استفاده از این روش باید به گونهای باشد که اصلاح کننده و در تربیت متربی مؤثر باشد.
تنبیه در روایات: روایاتی را که در باب تنبیه آمده می توان از سه جنبه بررسی کرد: اول. روایاتی که اذیت دیگران را نکوهش و تحریم کرده است. تنبیه کودک نیز در واقع نوعی اذیت و اضرار به غیر محسوب می شود. بنابراین، استفاده از این روش جایز و صحیح نیست. برای نمونه:
1. النبی محمد صلی الله علیه و آله وسلم : من آذى مؤمنا فقد آذانی ومن آذانی فقد آذى الله عز وجل ومن آذى الله فهو ملعون فی التوراة والانجیل والزبور والفرقان: «هر کس مؤمنی را اذیت کند مرا اذیت کرده است و هر کس مرا اذیت کند در حقیقت خدا را اذیت کرده است و هر که خدا را اذیت کند، طبق حکم تورات و انجیل و زبور و قرآن ملعون است»؛
٢. الامام الصادق علیه السلام : قال الله تعالى عز وجل: لیأذن بحرب می من آذى عبدى المؤمن؛ خداوند متعال فرموده است، هر کس بندۂ مؤمن مرا اذیت کند به من اعلان جنگ داده است»؛
٣. الامام الصادق علیه السلام : قال رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم : ان أعتى الناس على الله عز وجل من قتل غیر قاتله ومن ضرب من لم یضربه؛ «رسول خدا فرمود سرکش ترین مردم در برابر خدای متعال کسی است که غیرقاتل خود را بکشد و کسی را بزند که او را نزده است».
منبع: مجموعه مقالات تربیتی، عبد الرضا ضرابی، انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، چاپ اول، قم، ۱۳۸۸
مقالات مرتبط
تعلیم دین به خردسالان
تشویق کودکان به کشف مطلب
تربیت به روش تنبیه یا تشویق
تبشیر در نظام تربیتی پیامبران (علیهم السلام)
ارسال نظر
با تشکر، نظر شما پس از بررسی و تایید در سایت قرار خواهد گرفت.
متاسفانه در برقراری ارتباط خطایی رخ داده. لطفاً دوباره تلاش کنید.
تازه های مقالات
معرفی خوشمزه ترین غذاهای محلی هرمزگان
چگونه ماهی تازه را پاک کنیم؟
نحوه کاشت و نگهداری از کاج مطبق: آبیاری، نور، خاک، تکثیر و...
نحوه کاشت و نگهداری از گل موسی در گهواره: آبیاری، نور، خاک، تکثیر و...
نحوه کاشت و نگهداری از گل ربوتیا: آبیاری، نور، خاک، تکثیر و...
نحوه کاشت و نگهداری از گل سنبل: آبیاری، نور، خاک، تکثیر و...
نحوه کاشت و نگهداری از ختمی چینی گلسرخی (خیری): آبیاری، نور، خاک، تکثیر و...
نحوه کاشت و نگهداری از گل نیلوفر: آبیاری، نور، خاک، تکثیر و...
نحوه کاشت و نگهداری از گل سرخس بوستون: آبیاری، نور، خاک، تکثیر و...
نحوه کاشت و نگهداری از گل مریم: آبیاری، نور، خاک، تکثیر و...
بیشترین بازدید هفته
نحوه خواندن نماز امام صادق(ع) برای گرفتن حاجت
آیا استحمام در زمان آبله مرغان خطرناک است؟
محل تولد امام زمان (ع)
نحوه خواندن نماز والدین
زنگ اشغال برای برخی تماس گیرندگان
طریقه خواندن نماز شکسته و نیت آن
سمبل پرندگان و معانی آنها
اقدامات مهم و اورژانسی پس از چنگ زدن گربه
نماز استغاثه امام زمان (عج) را چگونه بخوانیم؟
لیست کاملی از خدایان و الهههای یونانی
موارد بیشتر برای شما
پاس گل استثنایی طارمی با پشت پا
رای گیری الکترونیکی چگونه انجام میشود؟
لحظه پیدا شدن یسنا از دریچه دوربین کایت هلالاحمر
برترین گلهای الکلاسیکو با حضور ستارگان قدیمی
اسرائیل عامل تنش است، دنبال محکومیت ایران هستید؟!
فرایند خشک کردن و بسته بندی پرتقال
ترفند پخت نیمرو...!
نماهنگ | حقانیت مرگ بر رژیم صهیونیستی
نخستین گام برای ممنوعیت حمایت از فلسطین در آمریکا
نماهنگ | شما به این دانشآموزتان نگاه ملی بدهید
چنان غرق در ذلتید که مجبورید اقدام ایران را نمایشی توصیف کنید!
نباید فراموش کنیم که نمیتوانیم هم اشغالگر باشیم و هم اخلاق مدار
خواص نقره در اسلام با توجه به روایت ها و برکات الهی
مرثیهسرایی میثم مطیعی در روز شهادت امام صادق(ع)
ملاقات وزرای خارجه ایران و مصر در گامبیا