سوره حج
نام سوره
حجتعداد آیات
78
تعداد کلمات
1282
تعداد حروف
5315
ترتیب نزول
103
محل نزول
مدینه منورهمعانی نام سوره
به دلیل اهمیت موضوع حج. این سوره را به این نام میشناسند. (25 تا 37).ویژگی های سوره
فرمان اعلان عمومی حج و داستان حضرت ابراهیم (ع) و فرمان خداوند به او در جهت پاکسازی و آماده سازی بیت خدا برای مناسک حج.موضوعات مطرح شده
زلزله وحشت انگیز روز قیامت – مسائل معاد – خلقت انسان - مجادله کفار – داستان حضرت ابراهیم (ع) - مسائل هجرت دفاع و جهاد – حاکمیت مطلق خدا – تشریع قاعده (لاحرج) در اسلام.فضیلت قرائت و خواص سوره حج
از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم نقل شده: هر کس سوره حج را قرائت کند مانند آن است که حج و عمره ای به جا آورده و به تعداد کسانی که در گذشته و آینده، حج و عمره گزارده اند، ثواب به او داده خواهد شد.از جمله آثار و برکات این سوره روزی شدن حج و زیارت حرمین شریفین است.
امام صادق علیه السلام فرموده است: هر کس هر سه روز، یک بار سوره حج را تلاوت نماید، در همان سال به زیارت خانه خدا نایل خواهد شدو اگر در سفر حج از دنیا برود، وارد بهشت خواهد شد. راوی می گوید به امام عرض کردم: اگر فرد، مخالف ما و عقاید ما باشد نیز همین فضیلت را دارد؟ امام فرمود: در بعضی از عذاب ها به او تخفیف داده می شود.
آثار و برکات تلاوت سوره حج
1. در برخورد با ستمگران
اگر سوره حج را بنویسند و پس از شستن از ان آب بر جایگاه سلطان و حاکم ستمگری بپاشند، حکومت او به اذن خدا از بین خواهد رفت. مرحوم کفعمی نیز در کتابش آورده است: اگر آب حاصل از شستن نوشته سوره حج را بر جایگاه والی یا قاضی بیدادگری بریزند، قدرتش از او گرفته می شود.2. اطلاع از نتیجه کار
جهت اطلاع از عواقب کارها 201 بار این آیه را بخواند و بخوابد: الم تعلم ان الله یعلم...(تا) علی الله یسیرشأن نزول و محتوای سوره حج
مجادله نا آگاهانه مردم درباره خدا
آیه 3: وَمِنَ النَّاسِ مَن یجَادِلُ فِی اللَّهِ بِغَیرِ عِلْمٍ وَیتَّبِعُ کُلَّ شَیطَانٍ مَّرِیدٍو برخى از مردم در باره خدا بدون هیچ علمى مجادله مى کنند و از هر شیطان سرکشى پیروى مینمایند.
پرستندگان یک بعدی
آیه 11: وَمِنَ النَّاسِ مَن یعْبُدُ اللَّهَ عَلَى حَرْفٍ فَإِنْ أَصَابَهُ خَیرٌ اطْمَأَنَّ بِهِ وَإِنْ أَصَابَتْهُ فِتْنَةٌ انقَلَبَ عَلَى وَجْهِهِ خَسِرَ الدُّنْیا وَالْآخِرَةَ ذَلِکَ هُوَ الْخُسْرَانُ الْمُبِینُو از میان مردم کسى است که خدا را فقط بر یک حال - و بدون عمل - مى پرستد پس اگر خیرى به او برسد بدان اطمینان یابد و چون بلایى بدو رسد روى برتابد در دنیا و آخرت زیان دیده است این است همان زیان آشکار.
ادیان ایمان آورده
آیه 17: إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَالَّذِینَ هَادُوا وَالصَّابِئِینَ وَالنَّصَارَى وَالْمَجُوسَ وَالَّذِینَ أَشْرَکُوا إِنَّ اللَّهَ یفْصِلُ بَینَهُمْ یوْمَ الْقِیامَةِ إِنَّ اللَّهَ عَلَى کُلِّ شَیءٍ شَهِیدٌکسانى که ایمان آوردند و کسانى که یهودى شدند و صابئىها و مسیحیان و زرتشتیان و کسانى که شرک ورزیدند البته خدا روز قیامت میانشان داورى خواهد کرد زیرا خدا بر هر چیزى گواه است.
اطعام مستمندان
آیه 28: لِیشْهَدُوا مَنَافِعَ لَهُمْ وَیذْکُرُوا اسْمَ اللَّهِ فِی أَیامٍ مَّعْلُومَاتٍ عَلَى مَا رَزَقَهُم مِّن بَهِیمَةِ الْأَنْعَامِ فَکُلُوا مِنْهَا وَأَطْعِمُوا الْبَائِسَ الْفَقِیرَتا شاهد منافع خویش باشند و نام خدا را در روزهاى معلومى بر دامهاى زبانبستهاى که روزى آنان کرده است ببرند پس از آنها بخورید و به درمانده مستمند بخورانید.
صبر، نماز و زکات
آیه 35: الَّذِینَ إِذَا ذُکِرَ اللَّهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ وَالصَّابِرِینَ عَلَى مَا أَصَابَهُمْ وَالْمُقِیمِی الصَّلَاةِ وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ ینفِقُونَهمانان که چون - نام - خدا یاد شود دلهایشان خشیتیابد و - آنان که - بر هر چه برسرشان آید صبر پیشهگانند و برپا دارندگان نمازند و از آنچه روزیشان دادهایم انفاق مى کنند.
جهاد و مقاومت
آیات 39 و 40: أُذِنَ لِلَّذِینَ یقَاتَلُونَ بِأَنَّهُمْ ظُلِمُوا وَإِنَّ اللَّهَ عَلَى نَصْرِهِمْ لَقَدِیرٌ / الَّذِینَ أُخْرِجُوا مِن دِیارِهِمْ بِغَیرِ حَقٍّ إِلَّا أَن یقُولُوا رَبُّنَا اللَّهُ وَلَوْلَا دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُم بِبَعْضٍ لَّهُدِّمَتْ صَوَامِعُ وَبِیعٌ وَصَلَوَاتٌ وَمَسَاجِدُ یذْکَرُ فِیهَا اسْمُ اللَّهِ کَثِیرًا وَلَینصُرَنَّ اللَّهُ مَن ینصُرُهُ إِنَّ اللَّهَ لَقَوِی عَزِیزٌبه کسانى که جنگ بر آنان تحمیل شده رخصت - جهاد - داده شده است چرا که مورد ظلم قرار گرفتهاند و البته خدا بر پیروزى آنان سخت تواناست / همان کسانى که بناحق از خانههایشان بیرون رانده شدند - آنها گناهى نداشتند - جز اینکه مىگفتند پروردگار ما خداست و اگر خدا بعضى از مردم را با بعض دیگر دفع نمىکرد صومعهها و کلیساها و کنیسهها و مساجدى که نام خدا در آنها بسیار برده مى شود سخت ویران مىشد و قطعا خدا به کسى که - دین - او را یارى مىکند یارى مى دهد چرا که خدا سخت نیرومند شکست ناپذیر است.
روز قیامت همچون هزار سال
آیه 47: وَیسْتَعْجِلُونَکَ بِالْعَذَابِ وَلَن یخْلِفَ اللَّهُ وَعْدَهُ وَإِنَّ یوْمًا عِندَ رَبِّکَ کَأَلْفِ سَنَةٍ مِّمَّا تَعُدُّونَو از تو با شتاب تقاضاى عذاب مىکنند با آنکه هرگز خدا وعدهاش را خلاف نمى کند و در حقیقتیک روز - از قیامت - نزد پروردگارت مانند هزار سال است از آنچه مىشمرید.
تفاوت مناسک امت ها و قضاوت در قیامت
آیات 67 تا 69: لِکُلِّ أُمَّةٍ جَعَلْنَا مَنسَکًا هُمْ نَاسِکُوهُ فَلَا ینَازِعُنَّکَ فِی الْأَمْرِ وَادْعُ إِلَى رَبِّکَ إِنَّکَ لَعَلَى هُدًى مُّسْتَقِیمٍ / وَإِن جَادَلُوکَ فَقُلِ اللَّهُ أَعْلَمُ بِمَا تَعْمَلُونَ / اللَّهُ یحْکُمُ بَینَکُمْ یوْمَ الْقِیامَةِ فِیمَا کُنتُمْ فِیهِ تَخْتَلِفُونَبراى هر امتى مناسکى قرار دادیم که آنها بدان عمل مىکنند پس نباید در این امر با تو به ستیزه برخیزند به راه پروردگارت دعوت کن زیرا تو بر راهى راست قرار دارى / و اگر با تو مجادله کردند بگو خدا به آنچه مىکنید داناتر است / خدا روز قیامت در مورد آنچه با یکدیگر در آن اختلاف مىکردید داورى خواهد کرد.
مثلی درباره ناتوانی مدعیان
آیه 73: یا أَیهَا النَّاسُ ضُرِبَ مَثَلٌ فَاسْتَمِعُوا لَهُ إِنَّ الَّذِینَ تَدْعُونَ مِن دُونِ اللَّهِ لَن یخْلُقُوا ذُبَابًا وَلَوِ اجْتَمَعُوا لَهُ وَإِن یسْلُبْهُمُ الذُّبَابُ شَیئًا لَّا یسْتَنقِذُوهُ مِنْهُ ضَعُفَ الطَّالِبُ وَالْمَطْلُوبُاى مردم مثلى زده شد پس بدان گوش فرا دهید کسانى را که جز خدا مىخوانید هرگز - حتى - مگسى نمىآفرینند هر چند براى - آفریدن - آن اجتماع کنند و اگر آن مگس چیزى از آنان برباید نمىتوانند آن را بازپس گیرند طالب و مطلوب هر دو ناتوانند.
این سوره که به خاطر بخشى از آیاتش که پیرامون حج سخن مىگوید به نام سوره حج نامیده شده است از سورههائى است که در میان مفسران و نویسندگان تاریخ قرآن در مکى یا مدنى بودنش گفتگو است، اما با توجه به برداشتى که از سورههاى مکى و مدنى و به تعبیر دیگر جو مدینه و مکه و نیازمندیهاى مسلمانان و چگونگى تعلیمات پیامبر صلى الله علیه وآله وسلّم نسبت به آنها در این دو منطقه داریم آیات این سوره از جهاتى شبیه سورههاى مدنى است، چرا که دستور حج آنهم با ذکر قسمتى از جزئیات آن، و همچنین دستور جهاد، تناسب با وضع مسلمانان در مدینه دارد، هر چند تاکید آیات این سوره روى مساله مبدء و معاد بى تناسب به سورههاى مکى نیست.
نویسنده تاریخ القرآن بر اساس تاریخ فهرست ابن ندیم و نظم الدرر مى گوید: این سوره صد و ششمین سورهاى است که بر پیامبر صلى الله علیه و آله و سلّم نازل شده و بر حسب ترتیب، بعد از سوره نور و قبل از سوره منافقین است. به هر حال در مجموع، مدنى بودن سوره قوىتر به نظر میرسد.
از نظر محتوا مطالب این سوره را به چند بخش مىتوان تقسیم کرد:
1. آیات فراوانى که در زمینه معاد و دلائل منطقى آن، و انذار مردم غافل از صحنههاى قیامت، و مانند آن است که از آغاز این سوره شروع مىشود و بخش مهمى از آن را در بر مىگیرد.2. بخش قابل ملاحظهاى نیز از مبارزه با شرک و مشرکان، سخن مىگوید و با توجه دادن به آیات پروردگار در عالم هستى انسانها را متوجه عظمت آفریدگار مىسازد.
3. بخشى از این سوره نیز مردم را به بررسى سرنوشت عبرتانگیز گذشتگان و عذابهاى دردناک الهى که بر آنها نازل شد دعوت کرده، از جمله سرنوشت قوم نوح و عاد و ثمود، و قوم ابراهیم و لوط، و قوم شعیب و موسى را یادآور مىشود.
4. بخش دیگرى از آن پیرامون مساله حج و سابقه تاریخى آن از زمان ابراهیم علیه السلام و سپس مساله قربانى و طواف و مانند آن است.
5. بخشى از آن هم پیرامون مبارزه در برابر ظالمان و پیکار با دشمنان مهاجم، است.
6. و سرانجام قسمتى از آن پند و اندرزهائى است در زمینههاى مختلف زندگى و تشویق به نماز و زکات و امر به معروف و نهى از منکر و توکل و توجه به خداوند.
منبع: سایت رواق الحجاج
.jpg "معرفی خوشنویسان معروف قرآن کریم")
