علائم سرما خوردگی معمولا بعد از ۳۱ روز بعد از تماس با ویروس سرما خوردگی بروز می کند و شامل این موارد است: گرفتگی یا آبریزش بینی خارش گلو یا گلو درد سرفه احتقان سردر یا بدن درد آبریزش از چشم تب پائین احساس خستگی مختصر با پیشرفت سرما خوردگی ترشحات بینی میتواند بتدریج غلیظ تر و زرد رنگ و یا سبز رنگ شود.
یکی از مشخصه های قابل توجه افتراق دهنده ی بین سرما خوردگی و سایر بیماری‌های ویروسی این است که در سرما خوردگی معمولا تب بالا وجود نداشته و بر خلاف سایر بیماری‌های ویروسی احساس خستگی شدیدی وجود ندارد. رینو ویروس ها شایع ترین عامل بشمار میروند که شدیدا هم قابل سرایت میباشند. راه ورود ویروس به بدن دهان یا بینی است اما در این بین دستها هم نقش مهمی ایفا میکنند.
ویروس ها بدنبال سرفه، عطسه و یا حتی حرف زدن در هوا پخش میشوند. اما از طریق تماس دستها با اشیائی که قبلا دستهای آلوده به ویروس با آن در تماس بوده (مانند: گوشی تلفن، لیوان، حوله...) نیز قابل انتقال است. بدنبال تماس دست های آلوده با چشم ها؛ دهان یا بینی عفونت سرما خوردگی انتقال میابد.
خردسالان و کودکان در سنین قبل از دبستان بسیار مستعد ابتلا به سرما خوردگی میباشند زیرا هنوز به اکثر ویروس‌های سرماخوردگی مقاومت پیدا نکرده اند. بعلاوه کودکان اکثر اوقات خود را در جمع سایر کودکان میگذرانند و در خصوص شستن دستهای خود و مراقبت دهانی هنگام عطسه و سرفه کمتر توجه دارند. با افزایش سن نسبت به بسیاری از ویروس های سرماخوردگی مقاومت ایجاد میشود و بنابراین شیوع ابتلا به سرما خوردگی بتدریج و با افزایش سن کاهش میابد. در بزرگسالان ضعیف شدن سیستم ایمنی به هر دلیل و یا وجود آلرژی ها میتواند یک عامل زمینه ساز ابتلا به سرما خوردگی به شمار رود.
بروز سرماخوردگی در پائیز و زمستان بیشتر است که علت آن تجمع بیشتر دانش آموزان در کلاس های درس و از طرف دیگر خانه نشینی بیشتر در این فصول است. در مناطقی که فصل زمستان ندارند سرما خوردگی در فصول بارانی شایعتر است.
عوارض سرما خوردگی : عفونت حاد گوش میانی، این عارضه خصوصا در اطفال نسبتا شایع است و بدنبال ارتشاح باکتری یا ویروس از ورای پرده گوش رخ میدهد. علائم بصورت گوش درد، ترشحات سبز یا زرد رنگ از بینی و برگشت تب پس از یک بهبودی نسبی از سرماخوردگی میباشد. ممکن است بیقراری هم وجود داشته باشد. خس خس سینه، در بیماران آسمی سرماخوردگی میتواند باعث ایجاد خس خس سینه شود. سینوزیت و سایر عفونت های ثانویه مثل گلودرد چرکی، سینه پهلو، برونشیت در بزگسالان و خروسک در اطفال. بروز هر کدام از عوارض فوق نیازمند مراجعه به پزشک جهت درمان میباشد.
در واقع هیچ راه درمان قطعی برای سرماخوردگی وجود ندارد و این بیماری باید خود بخود خوب شود. آنتی بیوتیک ها و داروهای مشهور به سرما خوردگی هیچکدام فایده ای نداشته و البته اکثرا دارای عوارضی میباشند. با اینحال در مورد بعضی درمان های معمول نکاتی ذکر میگردد: مسکن ها مانند استامینوفن که برای کاهش درد و تب استفاده میشود البته مصرف زیاد آن میتواند برای کبد عارضه دار باشد. قطره ها و اسپری های ضداحتقان بینی، بزرگسالان از این داروها برای مدت طولانی نباید استفاده کنند زیرا خودشان میتوانند ایجاد احتقان و التهاب مخاط بینی و گرفتگی بینی نمایند و در خصوص اطفال باید گفت که از این داروها اصلا نباید استفاده کرد.
شربت های ضد سرفه، مصرف این شربت ها توسط انجمن پزشکان متخصص ریه در آمریکا به شدت نهی شده است و معتقدند این داروها هیچ تاثیری در درمان علت اصلی سرفه در سرما خوردگی ندارد. انجمن فوق مصرف هرگونه داروی ضد سرماخوردگی و شربت سینه را در اطفال زیر ۱۴ سال مبتلا به سرما خوردگی به شدت نهی کرده است. مرکز کنترل بیماریها در آمریکا تجویز داروهای ضد سرفه و سرما خوردگی را در بچه‌های زیر ۲ سال ممنوع کرده است. سرفه های ایجاد شده بدنبال سرما خوردگی معمولا تحت هر شرایطی ۳۲ هفته طول کشیده و با هیچ داروئی قابل کنترل نمی باشد. اگر بیش از این طول بکشد حتما نیازمند ویزیت پزشک است. ویتامین C و روی، مصرف این ویتامین اثری د رشیوع سرما خوردگی ندارد اما تاثیر کمی در روی کاهش مدت و شدت علائم سرماخوردگی دارد. طبق بعضی از مطالعات مصرف قرص های روی تا حدودی باعث کاهش علائم سرما خوردگی شده است.
بدلیل تنوع و تعدد ویروس‌های ایجاد کننده سرما خوردگی؛ هیچ واکسن موثری علیه سرما خوردگی وجود ندارد. اما انجام بعضی از مراقبت‌ها تا حدودی میتواند مانع از گسترش ویروس‌ها شود: شستن دست ها؛ باید دستها را چندین بار در روز و به طور کامل با آب و صابون شست. شستن و ضد عفونی کردن وسایل خانه مثل وسایل آشپزخانه، حمام؛ و وسایل بازی بچه‌ها.
استفاده از دستمال کاغذی در موقع سرفه و عطسه صورت گرفته و سپس دستمال دور انداخته شده و دستها شسته شود. باید به بچه ها آموزش داد که زمانی که دستمال ندارند؛ هنگام سرفه و عطسه بجای دستها؛ گودی آرنج را بجای دستانشان جلوی دهان خود بگیرند. از ظروفی مانند لیوان و قاشق بصورت مشترک استفاده نشود ۵ از تماس طولانی با افراد سرما خورده اجتناب گردد. دقت لازم در مورد بهداشت مهد کودک‌ها انجام گرفته و از ورود کودکان بیمار به آنجا ممانعت بعمل آید.
منبع: آشپزی و تغذیه کودکان، فاطمه تقدسی‌نیا، صص314-308، نوید حکمت، چاپ دوم، قم، 1396
