كانسارها (5)

خاک رس آتشخوار

بیشترخاک رس آتشخوار ، از کائولینیت تشکیل شده است، کائولین در آن به خوبی متبلور می شود ونظم مطلوبی درشبکه آن وجود دارد. خاک رس آتشخوار ،علاوه بر کائولین حاوی اکسید وهیدروکسیدهای آلومینیوم نیزهست. هر نوع خاکی که دمای بیش از 1500 درجه سانتیگراد را تحمل کند و میزان Al2O3 موجود در آن قابل توجه باشد، به خاک رس آتشخوارمعروف است. خاک رس آتشخوار به انواع شکل پذیر و بی شکل تقسیم می شود. بیشتر در افقهای پایین لایه های زغالدار پیدا می شود. مصرف عمده این خاک در تهیه آجرهای آتشخوار است که به شاموت معروف اند. دیگر مصارف آن درساخت قطعات کوره ها وکاشیهای نسوزاست.

بنتونیت

واژه بنتونیت را نخستین بار در سال 1898 دانشمندی به نام نایت به کار برده است این واژه ازاصطلاح محلی شیلهای بنتون واقع در ایالت وایومینگ امریکا گرفته شده است. مهمترین بخش بنتونیت را کانیهای گروه اسمکتیت تشکیل می دهند. اسکمتیت شامل سریهای دی اکتاهدرال وتری اکتاهدرال است. کانیهای سری دی اکتاهدرال عبارتنداز:
مونتموریونیت ، بیدلیت و ناترونیت . انواع تری اکتاهدرال شامل کانیهای هکتوریت و ساپونیت است.
از خواص مهم کانیهای خانواده اسمکتیت ،جانشین یونی ، خاصیت شکل پذیری ، انبساط وانقباض یونی آنها را می توان نام برد.
موارد مصرف: میزان بنتونیت مصرفیدر آمریکا شامل 26% ریخته گری، 23% گندوله آهن ، 21% جمع آوری فضولات گاو ، 20% حفاری، 8% محیط زیست و 2% موادغذایی و... است.

نحوه تشکیل نبتونیت:

نبتونیت ها به دوطریق گرمابی و رسوبی تشکیل می شوند.

1-ذخایربنتونیت گرمابی

این ذخایر کوچک بوده درشرایط خاص ترکیب محلول گرمابی تشکیل می شوند.خصوصیات محلول برای تشکیل اسمکتیت عبارتند از: 1) سیلس باید بیش از حد اشباع کوارتز باشد، 2) دمای محلول بالا باشد. سنگ مادرمناسب، توفهای داسیتی ، تراکیتی و ریولیتی غنی از K و Ca هستند. این نوع ذخایر در ژاپن ، ایتالیا ویونان گزارش شده است.

2-ذخایربنتونیت رسوبی:

مهمترین ذخایربنتونیتدنیا از نوع رسوبات است. خاکستر آتشفشانهای اسیدی - حد واسط هنگامی که در محیطهای دریاچه ای قلیایی برجای گذاشته می شوند، ضمن واکنش با آب اسمکتیت ودیگر کانیها را می تواند تشکیل دهند. عمده بنتونیتهای رسوبی متعلق به دوران سوم زمین شناسی هستند. اسمکتیت با افزایش دما و فشار به ایلیت تبدیل می شود. سنگهای رسوبی حاوی نبتوتیت درشرایطافزایش عمق (افزایش دما) ابتدا اسمکتیت به اسمکتیت- ایلیت تبدیل می شود. درعمق حدود 3700 متر حدود 80% اسمکتیت را ایلیت تشکیل می دهد. عدم گزارشبنتونیتاز پالئوزوئیک می تواند به علت تبدیل آن به ایلیت باشد.

کانسار مس پورفیری

کانسارهای مس پورفیری به دلیل ذخیره زیاد و ناچیز بودن هزینه های بهره برداری از اهمیت بسیاری زیادی برخوردار هستند. امروزه قسمت اعظم مس دنیا از کانسارهای مس پورفیری به دست می آید. کانسارهای مس پورفیری همراه سنگهای مونزونیتی، دیوریتی و گرانودیوریتی کالک آلکالن کشف می‌شوند. اصطلاح پورفیری از باف پورفیری سنگهای همراه، بافت استوک ورک و پراکنده ذخیره و ابعاد زیاد اخذ شده است.

کانسارهای مس پورفیری در کمربندهای تکتونیکی زون فرورانش حاشیه قاره ها و جزایر قوسیکشف شده اند. اکثر ذخایر کشف شده متعلق به دوران سوم و دوم بوده است که در کمربندهای تکتونیکی حاشیه اقیانوس آرام واقع شده اند. از جمله این ذخایر می توان کانسارهای شیلی، پرو، مکزیک، آمریکا، کانادا، فیلیپین، زلاندنو و گینه جدید را نام برد.

انواع کانسارهای مس پورفیری بر اساس موقعیت تکتونیکی

کانسارهای مس پورفیری را بر اساس موقعیت تکتونیکی و سنگها همراه آن به دو گروه کانسارهای مس پورفیری نوع مونزونیتی و کانسارهای مس پورفیری نوع دیوریتی تقسیم می کنند.

کانسارهای مس پورفیری نوع مونزونیتی

کانسارهای مس پورفیری نوع مونزونیتی همراه با سنگهای مونزونیتی و گرانودیوریتی کالک آلکالن واقع در کمربندهای تکتونیکی زون فرورانش حاشیه قاره ها کشف شده اند. توده های نفوذی نیمه عمیق اکثرا تشکیل استوک و گاهی دایک و به ندرت تشکیل باتولیت می دهند. اکثرا چند استوک در یکدیگر نفوذ می نمایند. ماگمای کالک آلکالن که از ذوب بخشی اقیانوسی منطقه زون فرورانش به وجود می آید، ضمن بالا آمدن به دلیل آغشتگی با سنگهای مسیر، تغییراتی در ترکیب شیمیایی آن رخ می دهد. به همین دلیل مقدار سیلیس، عناصر آلکالی و مولیبدن کانسارهای مس پورفیری واقع در حاشیه قاره ها بیش از جزایر قوسی است و به عکس، مقدار طلای کانسارهای جزایر قوسی بیشتر می‌باشد.

زونهای آلتراسیون

ماگمای کالک آلکالن ضمن بالا آمدن، در دمای خاصی شروع به تبلور می کند و همزمان با آن تفریق ماگمایی شروع می‌شود. محلولهای ماگمایی غنی از کاتیونهای سدیم، پتاسیم و کمپلکس های کلرورمسیف سرب و روی در بخش فوقانی سیستم متمرکز می‌شوند. محلولهای ماگمایی موجب تغییرات شیمیایی و کانی شناسی در سنگهای منطقه می‌شود که به آن آلتراسیون گویند. حرارت توده های نفوذی موجب به چرخش در آمدن آبهای زیرزمینی می شود که خود باعث آلتره شدن سنگهای منطقه ی گردد. زونهای آلتراسیون که در مرکز سیستم واقع اند تحت تاثیر آبهای ماگمایی قرار می گیرند در حالیکه زونهای خارجی تحت تاثیر آبهای سطحی به وجود می آِند. گسترش و شدت زونهای آلتراسیون بستگی به حجم محلولهای ماگمایی، ساختمان های اولیه و ثانویه و ترکیب شیمیایی منطقه دارد. چهار زون آلتراسیون پتاسیک، پروپلیتیک، آرژیلیک و سرسیت در سیستم های مونزونیتی یافت می شوند.

کانسارهای مس پورفیری نوع دیوریتی

کانسارهای مس پورفیری نوع دیوریتی در کمربندهای زون فرورانش جزایر قوسی همراه با سنگهای دیوریتی-تونالیتی کالک آلکالن کشف میشوند. اکثر ذخایر شف شده ر حاشیه غربی اقیانوس آرام واقع شده اند. وجود اختلاف ر ترکیب شیمیایی محلول ماگمایی نوع مونزونیتی و محلول ماگمایی نوع دیوریتی موجب تغییراتی در زونهای آلتراسیون، عیار و مواد جانبی ذخیره می‌شود. در نوع دیوریتی، مقدار منیزیم، آهن و کلسیم محلول افزایش یافته ولی مقدار سیلیس، پتاسیم و سولفور کاهشی یابد. به دلیل پایین بودن مقدار سولفیدها، زون کوارتز- سریسیت- پیریت در نوع دیوریتی تشکیل نمی‌شود. در سیستم نوع دیوریتی فقط دو زون پتاسیک و پروپلیتیک یافت می شوند و ذخیره در زون پتاسیک و پروپلیتیک قرار دارد. محلول جانبی این کانسارها، طلا است در صورتیکه در نوع مونزونیتی محصول جانبی- مولیبدن است. عیار مس در نوع دیوریتی کمتر است.

کانسار سنگ آهن سنگان

این کانسار در 250 کیلومتری جنوب شرقی مشهد و 18 کيلومتري شمال شرقی روستای سنگان از توابع شهرستان خواف قرار دارد .نحوه قرارگیری کانسار در رشته کوههای با روند شمال غربی - جنوب شرقی بوده و شکل ذخیره عدسی مانند می باشد .این ذخایر در ارتباط با ماگماتیسم دوره ترشیری ( بویژه الیگومیوسن ) بوده و دو نظریه جهت خاستگاه آن عنوان شده است .
1- پیدایش از راه متاسوماتیسم : که در این حالت شکل گیری منیتیت را بصورت متاسومایسم بین توده گرانیتی منطقه با آهکهای مزوزوئیک موجود در ناحیه عنوان کرده اند .
2- پیدایش از راه ولکانیسم : که در این نظریه سنگ آهن با ترکیب گوتیت و منیتیت را وابسته به زون اسکارنی و مجموعه ولکانوسدیمنتهای پروتوزوئیک پسین می دانند .
در این معدن کانسارهای آهن را به دو تيپ I و II تقسيم کرده اند و میانگین عیار تیپ I را 53% و تیپ II را کمی بیش از 33% عنوان کرده اند .

کانسارهای فلزی و اثرات زیست محیطی استخراج و فرآوری آنها

1-کانسار های آهن (Fe):

اثرات زیست محیطی کانسار های آهن (هماتیت ،سیدریت ،گوتیت ،مگنتیت ،شامونیت):در گذشته فلز آهن بعنوان یک عنصر آلوده کننده محیط زیست به شمار نمی آمد،اما مطالعات اخیر نشان می دهد که وجود آهن اضافی در خون انسان باعث ایجاد رسوباتی می شود که رگ های خونی را مسدود می کند .و همچنین بر عکس در اثر کمبود آهن در بدن انسان بیماری کم خونی ایجاد می شود .

۲- کانسار های مس(Cu) :

اثرات زیست محیطی کانسار های(کالکوپریت ،بورنیت ،مولبیدنیت ،اسفالریت ،گالن):جابجایی مواد در زمین در هنگام برداشت ذخایرمس از بزرگترین جابجایی ها در زمین است.وجود کانی های مس در آب لوله کشی از رشد باکتریها جلوگیری می کند اما وجود مس به مقدار بالا باعث ایجاد بیماری هایی از قبیل :کم خونی تغییرات در استخوانها،افزایش کلسترول و سبز رنگ شدن موها در بدن و نیز گاهی منجر به مرگ می شود.نگرانی اصلی در مورد استخراج مس بیشتر در رابطه با انتشار گاز ((SO۲ و فلزات تبخیر شونده کمیابی نظیر(As،Cd، (Hgاست که از کارخانه های تولید مس خارج می شود .

۳-کانسارهای منگنز(Mn) :

اثرات زیست محیطی کانسار های منگنز(پیرولوزیت ،منگانیت، هاوسمانیت ،رودوکروسیت ،سیلوملان ،براونیت) :اگر انسان در معرض منگنز اضافی قرار بگیرد، ممکن است دچار مشکلات عصبی و مشکلات تنفسی شود.این مشکلات در بسیاری از معادن منگنز مشاهده می شود. منگنز احتمالا از را تنفس غبار غنی از آن وارد بدن انسان می شود .

۴- کانسارهای کرومیوم (Cr) :

اثرات زیست محیطی کانسار های کرومیوم (کرومیت(FeCr۲O۴) ،کرومیت):تا کنون هیچ شاهدی مبنی بر اینکه کروم سه ظرفیتی باعث ایجاد بیماری در کارگران معدن و مردم عادی واقع در محدوده این معادن هستند،مشاهده نشده است .اما ترکیبات کروم شش ظرفیتی سرطانزاست و بروی بافت بدن انسانها اثرات مخربی دارد و استنشاق آنها در دراز مدت می تواند باعث ایجاد سرطان شود .

۵- کانسارهای نیکل (Ni) :

اثرات زیست محیطی کانسار های نیکل ( پنتلاندیت ،کالکوپریت ،پیروتیت ،گارنیریت) :نیکل در غلظت های کم زیانبار نیست اما در حین عملیات فرآوری و تشویه که کارگران معادن در معرض سولفید،اکسید،سولفات نیکل قرار می گیرند خطر ابتلا به سرطانهای بینی و ریه افزایش می یابد .

۶- کانسارهای کبالت(Co) :

اثرات زیست محیطی کانسار های کبالت (کبالتیت ،لینائیت ،کارولیت ،اسکوترودیت، پنتلاندیت ،سافلوریت،پیروتیت) :ورود مقدار زیادی از کبالت به داخل بدن می تواند باعث ایجاد بیماری برونشیت حاد شود.در اثر تماس این محلول های حاوی این عنصر با پوست دست بیماری های پوستی بوجود می آید .موسسه بین المللی تحقیقات سرطان این عنصر را سرطانزای احتمالی معرفی کرده است .

۷- کانسارهای مولیبدن (Mo):

اثرات زیست محیطی کانسار های مولیبدن (مولیبدنیت ):تا کنون هیچگونه مسمومیتی حاصل از معدنکاری و فرآوری مولیبدن گزارش نشده است اما مولیبدن می تواند باعث کاهش رشد در پستانداران شود .

۸- کانسارهای وانادیوم(V) :

اثرات زیست محیطی کانسار های وانادیوم (وانادی یت،کارنوتیت):فرآوری بعضی از کانسنگهای وانادیوم به بیماری های ناشی از غبار مثل برونشیت و بعضی از انواع سرطان های خون منجر می شود .لیکن سوخت های فسیلی صد برابر مقداری که در ذوب فلز یا منابع طبیعی وانادیوم وارد اتمسفر میکند،اتمسفر را آلوده می کند.

۹- کانسار های سرب-روی(Pb+Zn) :

اثرات زیست محیطی کانسار های سرب-روی(گالن ،اسفالریت ،تتراهدریت) :معدنکاری و فرآوری سرب-روی آلوده کننده های تاریخی مهمی به شمار می آیند.اثرات فیزیولوژیکی که شناخته شده تر هستند به ترتیب با افزایش مقادیر سرب عبارتند از :
سرگیجه،کم خونی،از دست دادن حس جهت یابی،اغماء و مرگ است . سرب از طریق جایگزینی آهن باعث کم خونی و از طریق جمع شدن در استخوانها باعث کم شدن کلسیم در بدن می شود.سرب با توجه به این خصوصیات منفی عامل ایجاد سرطان نمی باشد.اگرچه معدنکاری سرب و روی دارای خطراتی است اما خطر عمده سرب بیشتر مربوط به جذب در محصولاتی نظیر بنزین و رنگ است که مصرف گسترده ای در جامعه دارند. فلز روی نیز می تواند باعث کاهش رشد در انسانها می شود .

۱۰- کانسار های قلع(Sn) :

اثرات زیست محیطی کانسار های قلع (کاستریت) :قلع از نظر زیست محیطی عنصر مشکل سازی به حساب نمی آید لیکن شرط بروز عوارض منفی قلع ورود مقادیر زیادی از راه تنفس و یا دهان به بدن می باشد .غبار کاستریت نوعی سرطان خوش خیم به نام استانوسیس تولید می کند .

۱۱- کانسار های جیوه (Hg) :

اثرات زیست محیطی کانسار های(سینابر،شواتزیت) :با توجه به اینکه معدن جیوه زیر زمینی است یکی از عمده مشکلات معادن این عنصر تهویه است.چون حلالیت جیوه در خون بیش از حلالیت در آب است بنابراین ورود جیوه به داخل بدن به آسانی صورت می گیرد و بیشترین اثر را بر دستگاه عصبی می گذارد.

کانسار ارغش

موقعیت جغرافیایی:
ناحیه معدنی ارغش-چشمه زرد به وسعت ۲۵ کیلومتر مربع در نیمه شمالی استان خراسان و در ۴۵ کیلومتری جنوب غرب شهرستان نیشابور واقع شده است و دارای مختصات جغرافیائی "۴۸ ´۴۹ °۳۵ الی "۴۳´۵۲ °۳۵ شمالی و "۴۷´۳۴ °۵۸ الی "۵ ´۳۸ °۵۸ شرقی می‌باشد. راه دسترسی به منطقه از دو طریق امکان پذیر می‌باشد: ۱- جاده فرعی کلاته حسن آباد که از کیلومتر ۳۴ جاده آسفالته نیشابور- کاشمر منشعب گردیده و پس ازطی ۸ کیلومتر جاده شوسه به کلاته حسن آباد و از آنجا پس از طی ۵ کیلومتر به روستای متروکه چشمه زرد می‌رسد. ۲- جاده فرعی روستای ارغش که از کیلومتر ۴۴ جاده کاشمر منشعب شده و پس از طی ۴ کیلومتر به روستای ارغش می‌رسد. آب و هوا و ریخت شناسی: این ناحیه جزء مناطق خشک تا نیمه خشک با پوشش گیاهی ضعیف و نزولات جوی پایین و دارای رودخانه های فصلی از جمله چشمه زرد و کال ماروس است. حداکثر دما حدود ۴۰ تا ۴۲ درجه و حداقل آن ۵ تا ۱۰ درجه زیر صفر است. منطقه دارای شیب توپوگرافی ملایم و شبکه آبراهه های دندریتی است. روند عمومی ارتفاعات منطقه موازی با روند افیولیتهای سبزوار(شمال غرب- جنوب شرق) و نوار آتشفشانی حاشیه آن است.

زمین شناسی:

منطقه مورد مطالعه در تقسیمات زمین شناسی ایران در زون ایران مرکزی و در واحد ژئوتکنیکی سبزوار قرار دارد. بخشی از زون سبزوار را افیولیتهای نابرجای کرتاسه و بخشی دیگر را نوار آتشفشانی بعد از کرتاسه تشکیل می‌دهد که به موازات مجموعه افیولیتی کشیده شده اند. منطقه ارغش نیز جزئی از این نوار آتشفشانی به شمار می‌رود. علاوه بر سنگهای آتشفشانی تعدادی توده های نفوذی نیز بطور پراکنده در داخل این واحد تزریق شده اند. واحدهای زمین شناسی در محدوده کانسار و مناطق مجاور شامل واحدهای ائوسن، میوسن، پلیوسن و کواترنری است.
کانی زایی طلا احتمالا ناشی از جایگزینی سیالات دارای عناصر کانی ساز حاصل از پیشرفت فرآیند تفریق ماگمایی در شکستگی ها و تشکیل رگه های سیلیسی طلادار و کلسیت می‌باشد.
در ناحیه معدنی ارغش گسلهای متعددی مشاهده می‌شوند که عمدتاً دارای دو روند اصلی تقریباً شرقی_غربی(NWW-SEE) و شمال شرقی _جنوب غربی(NE-SW) هستند. این روند از روند گسلهای درونه در جنوب منطقه ارغش با روند شرقی- غربی و تکنار با روند شمالی جنوبی تبعیت می کنند. گسلهای فرعی در منطقه ارغش دارای روندهای شمال غرب _جنوب شرق می باشند. رگه های سیلیس، کلسیت و آنتیموان در امتداد گسلها در این منطقه هستند. بنابراین شکل گیری رگه های موجود در ارتباط نزدیک با فعالیت گسلها بوده است. ارغش بخشی از نوار آتشفشانی حاشیه کمپلکس افیولیتی سبزوار است. تشکیل این سنگها در ارتباط با جایگزینی و حرکات تکتونیکی افیولیت های سبزوار می‌باشد.
در این منطقه نفوذ توده های گرانیتوئیدی به درون سنگهای آتشفشانی ائوسن و سیالات ماگمائی و گرمابی حاصل از آن باعث دگرسانی در سنگهای گرانیتوئیدی و سنگهای میزبان گشته است. به دلیل اثر عواملی همچون حجم محلولهای گرمابی و ماگمائی، میزان ساختمانهای اولیه و ثانویه مفید، واکنش پذ یری سنگها، درجه حرارت و فشار، شدت و گسترش آلتراسیون در مناطق مختلف متفاوت است. بر اساس مطالعات پتروگرافی و شواهد صحرائی، آلتراسیونهای سریسیتی، آرژلیتی، سیلیسی، پروپیلیتی و نیز سرپانتینی و کلریتی شدن در منطقه قابل مشاهده است. همچنین به دلیل وجود درزه و شکستگی های فراوان، سیالات هیدروترمالی حاصل از تفریق ماگمایی که غنی از مواد معدنی بوده اند، به درون شکستگی های مذکور تزریق شده و ضمن تشکیل رگه های سیلیسی و کلسیتی طلادار باعث دگرسانی در سنگهای میزبان نیز شده اند.

فعالیتهای اکتشافی انجام شده:

در قالب طرح اکتشاف طلا در این منطقه تحقیقاتی همچون اکتشافات ژئوشیمیائی، مطالعات ژئوفیزیکی، حفر گمانه، تهیه نقشه های توپوگرافی و زمین شناسی در مقیاس های ۱:۵۰۰۰، ۱:۲۰۰۰و ۱:۵۰۰ و نیز طراحی و حفر ترانشه صورت گرفته است. این کانسار حاصل اکتشافات ژئوشیمیایی ۲۶ ورقه ۱:۱۰۰۰۰۰ زون تکتونیکی متالوژنیکی سمنان – تربت حیدریه می‌باشد. پس از انجام مراحل اکتشافات معدنی مقدماتی در مناطق امیدبخش، فعالیتهای اکتشافی تفصیلی درسال ۱۳۷۶ بر روی این منطقه متمرکز گردید که منجر به اکتشاف ۵ محدوده طلا دار و یک محدوده آنتیموان گردید. برای تمامی کانسارهای مذکور تعدادی ترانشه طراحی و حفر گردید و نمونه های برداشت شده جهت آنالیز طلا به آزمایشگاه شرکت توسعه علوم زمین ارسال شد. در سال ۱۳۷۹ بیشتر فعالیتهای اکتشافی روی کانسار شماره ۳ متمرکز شد. فعالیت های صورت گرفته در کانسار شماره ۳ ارغش شامل حفر ۴۰ ترانشه به فاصله ۱۵ الی ۲۰ متر و برداشت ۶۹۲ نمونه و نیز حفر ۱۴ گمانه در یک شبکه ۵۰×۴۰ متری به میزان ۹۵/۱۳۳۵ متر و برداشت ۳۱۸ نمونه بوده است. با راه اندازی سنگ شکن و ساخت حوضچه های استحصال در آنومالی چشمه زرد حدود ۵ کیلوگرم طلا در مرحله نیمه صنعتی استحصال گردیده است. پیش بینی می شود مراحل اکتشاف تفصیلی برای تعیین ذخیره کانسار رگه ای ارغش در سال ۱۳۸۱ به اتمام برسد و این کانسار آماده واگذاری برای بهره برداری باشد. همچنین پیش بینی می شود در ۴ محدوده آنومالی با عیار متوسط ۴ گرم در تن، ذخیره زون اکسیده طلا حدود ۳ تن و زون سولفوره حدود ۶۰ تن باشد(که با روش لیچینگ و با بازیافت ۷۵ درصد استحصال می‌شود).
کل کانسارهای موجود در این منطقه یک کانسار طلا محسوب می شوند زیرا محتوی سایر عناصر با توجه به نتایج ۱۰۰ نمونه (Hg,Sb,As,Cu,Au) آنالیز شده پایین می باشد. میانگین عیار طلا در کانسارهای مختلف کمتر از ۵ ppm است(حداکثر عیار ۳/۱۷ ppm می باشد). عیار نقره اکثر نمونه ها کمتر از ۲/۰ ppm می باشد و بالاترین مقدار آن ۳/۱ ppm است. عیار آرسنیک از ۱۹ تا ۱۳۳۵۲ ppm می باشد و حداکثر آن کمتر از ۱۰۰۰ppm است. آنتیموان عیاری برابر با ۱/۰ ppm دارد و بالاترین مقدار آن ۱۳/۰ ppm است. علت پایین بودن مقادیر sb,Cu,Au وHg شاید به خاطر شست وشو(leaching) باشد.
اکثر طلاهای یافت شده به صورت دانه ای(ذره ای) درون لیمونیت و سیدریت دیده شده اند.
کانسارهای طلای این محدوده جزء نهشته های حرارتی ساب ولکانیک hypabysal محسوب می شوند که اکثراً در حاشیه فعال قاره ها یا جزایر قوسی تشکیل شده اند.
عملکرد گسل ها باعث جابجایی سیالات طلا تجمع کانه ها شده است.
اسلیت سبز _خاکستری، سبز_زرد و آرکوزهای دگرگون شده خاکستری تیره، سبز_خاکستری و آندزیت بازالت بالشی را منبعی برای طلا می دانند.

نمایی از حوضچه های استحصال طلا در کارخانه
محدوده مورد اکتشاف به وسعت حدود ۳ کیلومتر مربع در ۵/۲ کیلومتری جنوب شرق منطقه چشمه زرد قرار دارد. مختصات این محدوده به قرار زیر است:
محدوده اکتشافی تحت تاثیر دو سیستم آبراهه ای قرار گرفته است. سیستم اول از غرب به شرق از به هم پیوستن دو شبکه حوضه آبگیر بوجود آمده است که پس از خروج از محدوده به سمت شمال شرق منحرف میشود. سیستم دوم نیز با همین روند غرب به شرق پس از به هم پیوستن در مرکز محدوده اکتشاف به سمت شمال منحرف و آبراه بزرگی را به وجود آورده که از کنار دهکده متروکه چشمه زرد عبور می کند.
مرتفع ترین نقطه منطقه قله کوه پلنگ کش به ارتفاع ۱۵۸۶ متر می باشد که در شمال غرب محدوده اکتشاف می باشد. منطقه مذکور از نقطه نظر پوشش گیاهی از نوع بیابانی و خشک بوده و فاقد پوشش گیاهی دایم می باشد.
سنگهای موجود در منطقه متعلق به واحدهای رسوبی ولکانیکی ائوسن زیرین تا بالایی میباشند. واحدهای سنگی که با فعالیتهای آتشفشانی بوجود آمده اند عبارتند از: واحد Ea محتوی برشهای آندزیتی بنفش رنگ _تراکی آندزیت_ریوداسیت
و داسیت های آلتره که بخش وسیعی از غرب و شرق محدوده اکتشافی را پوشانیده است. کانیهای اصلی این واحد بیشتر پلاژیوکلاز _ارتوکلاز _کوارتز و کانی های فرعی آپاتیت _ زیرکن و کانیهای مشتق شده در اثر پدیدهای آلتراسیون مثل آرژریت_ کلریت _ سریسیت و آهن میباشد. شدت آلتراسیون در پاره ای نقاط اندیسهایی از کائولن را بوجود آورده است.
درجه اکسیداسیون کانسارها بالاست زیرا شامل لیمونیت،سیدریت،کوارتز کلسدونی،کائولینیت،مونت موریونیت،کلسیت،ژیپس،آلونیت(نزدیک سطح)می باشد.شدت اکسیداسیون در این محدوده قوی تر از آنومالی AuIII است زیرا توپوگرافی این محدوده ملایم است. تمام رخنمونهای کانسارهای این منطقه در زون اکسیداسیون قرار دارند.چنین پیش بینی می شود که عمق اکسیداسیون در حدود ۱۳۶۰ متر باشد، با توجه به عمق زون اکسیداسیون که ۱۳۷۰ متر است ، بنابراین ضخامت کانسارهای اکسید شده در حدود ۱۲ الی ۵/۴۷ متر است.

کانسار1 ارغش:

در موقعیت "۵´۵۰ °۳۵ الی"۳۵ ´۴۴°۳۵ عرض جغرافیایی و "۶/۴۷ ´۳۵ °۵۸ الی"۵۲ ´۳۵ °۵۸ طول جغرافیایی قرار گرفته است.این آنومالی درجنوب-غرب نیشابور و جنوب شرق روستای ارغش در ۴۵ کیلومتری جنوب غرب نیشابور قرار گرفته است.دارای سنگ میزبان گرانودیوریت ،گرانیت،تراکی آندزیت لیمونیتی و آرژیلیتی ،پیروکسن آندزیت بازالت،آهک و کنگلومرا می‌باشد. حداکثر عیار طلا در این زون ۳/۱۸ گرم در تن و مقدار حداقل آن ۰۰۴۴/۰ گرم در تن می باشد.بزرگترین رگه آن دارای روند شمالی-جنوبی و طول ۳۴۰ متر ،ضخامت میانگین ۱ متر و شیب ۶۵ درجه به سمت شمال شرقی می‌باشد.رگه سیلیسی آن دارای روند شمال شرق- جنوب غرب وطول ۱۲۳ متر ،ضخامت میانگین ۱ متر و شیب ۵۵ درجه می‌باشد.
کانسار شماره ۵:
در موقعیت "۳۴´۵۱°۳۵ الی "۵/۶´۵۲ °۳۵عرض جغرافیایی و "۵´۳۵°۵۸ الی"۵۳ ´۳۸ °۵۸ طول جغرافیایی قرار دارد.این ناحیه در جنوب و جنوب غرب نیشابور قرار گرفته است که در ۳۴ کیلومتری آن جاده آسفالته قرار دارد.
واحدهای سنگی آذرین آن شامل تراکی آندزیت پورفیری ،گرانیتی، گرانودیوریتی،کوارتز تراکی آندزیت،پیروکسن آندزیتیک بازالت و سنگ‌های آذرآواری (برش ولکانیکی) و واحدهای رسوبی آن شامل واحد کربناته ائوسن، کنگلومرا، پادگانه های رودخانه ای و ماسه باری می‌باشد.

آلتراسیون درون تراکی آندزیت پورفیری به صورت آرژیلیتی و لیمونیتی و گاهی سیلیسی بر اثر فرآیندهای هیدروترمال بیشتر در کانسار ۵ مشاهده می‌شود.همچنین آلتراسیون در برشهای تشکیل شده در طول نواحی گسله در منطقه ارغش باعث آرژیلیتی و لیمونیتی شدن بر اثر سیالات هیدروترمال در طول نواحی خرد شده گسله می‌باشد.
کانسارهای ۱ و ۵ در شمال گسل امتداد لغز درونه با عملکرد چپ گردو جنوب کمربند چین تراست البرز (کوههای بینالود )واقع شده است.گسل های اصلی و بزرگ مشاهده شده در این نواحی دارای روند تقریبا ً شرقی _غربی و جهت شیبی به سمت شمال _شمال غربی هستند.عملکرد این گسلها موجب رانده شدن واحدهای آذرین بر روی یکدیگر شده است. با توجه به مشخصات رگه های برداشت شده در این دو ناحیه معدنی ملاحظه می شود که روند تمامی این رگه ها تقریبا ً شمالی_ جنوبی با شیبی در حدود ۷۰ تا °۸۰ درجه می‌باشد که نشان می‌دهد رگه های فوق در طول یک سیستم درزه همراه با بازشدگی ته نشست حاصل کرده اند.
کانی های گانگ شامل کوارتز ، کلسیت و به میزان کمتر باریت ، فلوریت ، پیریت و سیلیس به صورت کوارتز و آمیتیست.
از کانسار ۱ ارغش ۶۶ نمونه از ۹ ترانشه برداشت شده است.
ادامه دارد... /س