مقدمه
اساسا حضرت فاطمه زهرا (س) نه یک شخصیت تاریخی که مشمول مرور زمان واقع گردیده، بلکه یک سبک و شیوه زندگی کمال یافته اسلامی و راه منحصر بفردی برای کمال و تعالی بشریت است.گرچه حضرت فاطمه (س) عمر کوتاهی داشتند و در سن ۱۸ سالگی به شهادت رسیدند اما در همین عمر کوتاه آنچنان رفتار، گفتار، سکنات و اقوال نقل شده از ایشان غنی و پرمغز و درس آموز است که یک الگوی کامل و بسیار روشن و پر تلألؤ برای زندگی بشری ست.
1. حضرت زهرا (س) الگوی خانه و خانه داری
یکی دیگر از نکات قابل توجه و مهم در نخستین روز ازدواج زهرای اطهر (س) با حضرت امیر(ع)، تقسیم بندی وظایف زندگی از سوی رسول اکرم (ص) مبنی بر: ای زهرا کارِ خانه با تو و کار بیرون با علی (ع)؛ صدیقه کبری (س) در این خصوص نقل شده است که فرموده اند: به خدا کسی نمی داند از این که پیامبراکرم (ص) وظیفه خانه را به من واگذار کرد چقدر خوشحال شدم. (1)استقبال حضرت زهرا (س) از تقسیم وظایف خانه، الگویی برای همه جوامع انسانی است و این مسأله بیانگر اهمیت حضور زن در حفظ عنصر خانه و خانواده است. خانواده اساسی ترین عنصر تشکیل دهنده اجتماع است و اصل خانه و خانواده و پرورش نسلی سالم یکی از بزرگ ترین خدمات به جوامع بشری است که بانوی بزرگوار اسلام ما را به این واقعیت مهم رهنمون می سازد؛ در یکی از روزها، پیغمبر اکرم (ص) از اصحاب خود پرسید: از نظر شما کدام زن در درگاه الهی مقرب تر است؟ مسلمانان در مقام جواب پیغمبر (ص) عاجز ماندند و ندانستند چه بگویند. این مطلب به گوش فاطمه (س) رسید. زهرای اطهر (س) فرمود: نزدیکترین زنان به خدا، آن زنی است که ملازم خانه خود باشد و به وظایف مربوط زندگی خویش بپردازد. (2)
نکته لازم الذکر در اینجا این است که فروپاشاندن نهاد خانواده یکی از روش های مسلم دنیای غرب برای سوق دادن جوامع بشری به اهداف شوم و پلیدشان خود است و با این هدف که وظایف مادری را تحقیر و ساماندهی شئونات خانه از سوی زنان را توهین به آنان تلقی و معرفی کرده و زمینه را برای فروپاشی بهترین بستر تربیت و تعالی فرزندان فراهم می آورد، همان واقعیتی که امروز به صورت واضح خود جوامع غربی را در معرض فروپاشی قرار داده است.
2. صدیقه کبرا (س) الگوی برتر همسرداری
صدیقه کبری (س) معلم واقعی همه همسران عالم اند، بی تردید رعایت حرمت و حریم و احترام متقابل زوجین از اساسی ترین درس های زندگی دشوار حضرت زهرا (س) است، درسی که اگر از این معلم بشریت به نحوی فرا گرفته شود آثار عظیمی در استحکام بنای خانواده از خود به جای می گذارد؛ به طوری که حضرت علی(ع) می گوید: به خدا قسم تا زمانی که فاطمه زهرا (س) زنده بود نه او مرا به خشم آورد و نه من و هرگاه به او نگریستم غم واندوه من برطرف شد. (3)این مسأله سبک زندگی و الگویی برای زنان و مردان است. حضرت زهرا (س) در لحظات آخر زندگی خود به امام علی (ع) می گوید: ای پسر عمو! از روزی که با تو زندگی کردم نه دروغی گفتم، نه خیانتی کردم و نه مخالفتی ورزیدم. این بدان معنی است که اگر زنان و مردان جامعه اسلامی چنین باشند، نه تنها زندگی شیرین و لذیذ خواهد شد بلکه هیمنه خانواده حفظ خواهد شد.
در ادبیات عرب آمده که کنیه نامی است که برای تعظیم افراد به کار برده می شود و حضرت زهرا (س) هنگام خطاب همسر فداکار و مجاهدش علی(ع) او را ابالحسن خطاب می کردند، چنانکه به هنگام وصیت فرموده اند: اوصیک یا ابالحسن ان لا تنسانی و تزرونی بعد مماتی. (4)
3. حضرت زهرا (س) الگوی عبادت فردی و دعای جمعی
زهرای اطهر (س) در عبادت هم الگویی کامل است به گونه ای که فرزند بزرگوارش امام حسن مجتبی (ع) می فرماید: قامت فی المحراب حتی تورمت قدماها. مادرم چنان در محراب عبادت می ایستاد که قدم هایش متورم می شد و همواره مؤمنان را دعا می کرد و هیچ گاه دعاگوی خود نبود و در جواب حضرت حسن (ع) که چرا برای خود دعا نمی کنید می فرمود: یا بنی الجار ثم الدار. (5) اول باید به فکر همسایه بود و بعد به فکر خود.نکته مهم در زندگی عبادی حضرت زهرا (س) این است که در عرصه عبادت فردی، از وظایف خود نسبت به اجتماع غفلت نمی نمود و این مسأله الگویی بی نظیر و درس زندگی است. اگر این مسأله سبک و روش شود که در زندگی فردی و عبادی هم به فکر دیگران و همسایه باشیم بسیاری از منازعات و مشاجرات برطرف می شود و این الگویی جهت اصلاح زندگی و مناسبات شهروندی با بهره گیری از این الگوی ملکوتی است. و این مطلب بسیار مهمی است چرا که ریشه روحیه استکباری قدرت های افزون طلب در نفی و مبارزه با اصل احترام به حقوق دیگران و دقیقا در تقابل با الگوی رفتاری فاطمه زهرا (س) می باشد که بحث مفصلی را می طلبد.
4. زهرای مرضیه (س) الگوی تربیت فرزندان
در تربیت فرزندان، اهتمام جدی داشتند و به نظر می رسد در نظر حضرتش، مادر نسبت به تربیت فرزند از همه افراد درون و برون خانه دارای اولویت می باشند، چنانکه سلمان فارسی می‌گوید: روزی حضرت فاطمه زهرا (س) را دیدم، که مشغول آسیاب کردن غله است. فرزندش حسین (ع) به گریه افتاد و بی‌تابی می‌کرد. عرض کردم: برای کمک به شما، غله را آسیاب کنم یا بچه را آرام نمایم؟ حضرت فرمود: من به آرام کردن فرزند اولی هستم. شما آسیاب را بچرخانید. (6)روش های تربیت فرزندان را آگاهانه و زیرکانه انتخاب می کردند به گونه ای که در روایات آمده است: امام حسن (ع) آنگاه که هفت ساله شد را جهت گوش دادن به سخنان پیامبر (ص) به مسجد می فرستاد و از او می خواست که سخنان پیامبر (ص) را فراگرفته و برایش بازگو کند. این بهترین روش آموزش برای تعمیق و یافته های ذهنی در قلب و باور کودکان خردسال است که اکنون باید از سوی والدین مورد تأمل قرار گیرد.
در روایت دیگری آمده است که حضرت صدیقه (س) ضمن بازی کردن با امام حسن (ع) به ایشان می فرماید:
اِشْبَهْ اَباکَ یا حَسَنُ، وَ اخْلَعْ عَنِ الْحَقِّ الرَّسَنَ.
وَ اعْبُدْ اِلهاً ذا مِنَنِ، وَلا تُوالِ ذَا الْإِحَنِ.(7)
وَ اعْبُدْ اِلهاً ذا مِنَنِ، وَلا تُوالِ ذَا الْإِحَنِ.(7)
ای حسن مانند پدرت باش، حق را صریح بگو و خدا را عبادت کن و با کینه توز دوستی مکن.
پی نوشت ها:
(1) حرعاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، ج20، ص172.(2) قمی، شیخ عباس، منتهی الامال، ج۱، ص۱۳۴.
(3) حسینی، سیدعلی، کرامات و مقامات عرفانی حضرت زهرا (س)، ص44.
(4) حایری مازندرانی، مهدی، کوکب الدری، ج۱، ص۲۵۳.
(5) مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۴۳، ص۸۱.
(6) حسینی شاهرودی، سید محمد، الگوهای رفتاری حضرت زهرا سلام اللّه علیها، تربیت فرزند، ص۱۴.
(7) دشتی، محمد، نهج الحیاة، ص185. مجلسی، محمدباقر، همان، ج۴۲، ص۲۸۵.
