مبانی و اصول تعلیم و تربیت
منظور از مبانی در اینجا، سلسله معارف نظری است که جنبه های مختلفی از یک موضوع انسانی، از جمله جنبه های وجودشناختی، انسان شناختی و معرفت شناختی را در بردارند.
سهشنبه، 29 بهمن 1398
تخمین زمان مطالعه:
موارد بیشتر برای شما
به لحاظ رتبه بندی ویژه ای که درباره مبانی و اصول در ساحت های گوناگون علمی، از جمله در فلسفه تعلیم و تربیت، در نظر گرفته اند، اصول همواره در رتبه ای پس از مبانی قرار دارند. اصول بدین ترتیب، نه تنها قوام و اصالت خود را از مبانی دریافت می کنند، بلکه افزون بر آن، در جهت دهی به اندیشه ها و فعالیت های آموزشی - تربیتی وامدار مبانی اند. اساسا، نخستین و مهم ترین نقش و وظیفه فلسفه تعلیم و تربیت بیان مبانی و اصول برگرفته از آن مبانی است. نظر به جایگاه مبانی و اصول در فلسفه تعلیم و تربیت و اهمیت نقش و کارکرد آنها، لازم است به مبانی و اصول بیشتر توجه شود و از مفهوم، تنوع و طبقه بندی مبانی و اصول، اطلاعات بیشتری به دست آید. در این فصل، با بازشناسی مفهوم میانی» و «اصول» به بیان اقسام و طبقه بندیهای خاص آنها می پردازیم.
مبانی چیست و اصول کدام است؟ منظور از مبانی در اینجا، سلسله معارف نظری است که جنبه های مختلفی از یک موضوع انسانی، از جمله جنبه های وجودشناختی، انسان شناختی و معرفت شناختی را در بردارند. این معارف، همان گونه که بیان خواهد شد، با بینش ها و باورداشتها و احکام ناظر به هست و نیستها سر و کار دارند. این در حالی است که اصول ناظر به ارزش ها و بایسته های زندگی فردی و جمعی از جنبه های مختلف اعتقادی، حقوقی، سیاسی، اجتماعی، تربیتی و... هستند و با احکام ناظر به بایدها و نبایدها سر و کار دارند؛ احکامی که مراعات جانب آنها نه تنها اهمیت، که گاه ضرورت می یابد. آنچه را حکما و فلاسفه در تقسیم بندی حکمت به «حکمت نظری» و «علمی» ارائه داده اند، می توان وجه دیگری از مبانی و اصول دانست. حکمت نظری» (مبانی) در نگاه آنان «دریافت هستی است آنچنان که هست» و حکمت عملی» (اصول) در نگاه آنان «دریافت خط مشی زندگی است آنچنان که باید». اصول همواره از مبانی سر می زنند و تابعی از مبانی به شمار می روند. به عبارتی، «بایدها» همواره نتیجه منطقی و وضعی «هست ها»یند. بدین ترتیب، هرگاه مبانی از اعتبار و روایی لازم برخوردار باشند، اصول نیز پویا و روا خواهند بود. به بیان دیگر، اصول آن دسته از ضوابط و قواعدی اند که در هر زمینه علمی و کاربردی، کارشناسان و صاحب نظران پایبندی به آن را لازم می شمارند. این ضوابط و قواعد برحسب مبانی وضع می شوند. بر این اساس، اصول مستند به مبانی و مبانی مستند به واقعیت ها و حقایق قابل تعریف و تبیین اند. کوتاه سخن اینکه مبانی از مقوله هستها و اصول از مقوله بایدها به شمار می آیند.
در یک تقسیم بندی، مبانی بر سه دسته اساسی تقسیم می شوند: ۱. مبانی هستی شناختی؛ ۲. مبانی انسان شناختی؛ و ۳. مبانی معرفت شناختی. دیگر تقسیم بندی ها، همچون تقسیم مبانی به مبانی فلسفی، روانشناختی و جامعه شناختی، فروعی از آن تقسیم بندی اساسی است و نیازی به طرح مستقل آنها نیست. مبانی هستی شناختی، انسان شناختی و معرفت شناختی از جمله مبانی عامی اند که به موضوع، فلسفه، مکتب یا قلمرو خاصی اختصاص ندارند. در بسیاری موارد، و هنگامی که بحث مبنایی به میان می آید، می توان به بیان و تجزیه و تحلیل این مبانی سه گانه پرداخت. لازم است بدانیم تمام این سه گروه از مبانی در واقع سه مسئله از مسائل بنیادین جهان بینی به شمار می آیند. جهان بینی نیز، خود، به جنبه های نظری و بینشی مکتب اشاره دارد. بدین ترتیب، هر مکتب فکری و اعتقادی در بخش عمده دارد: 1. بخش ناظر به بینش ها و باورها؛ ۲. بخش ناظر به ارزش ها و بایدها و نبایدها. بخش اول، جهان بینی مکتب را در بر می گیرد و بخش دوم، ایدئولوژی آن را تشکیل می دهد.
به عبارتی، جهان بینی مشتمل بر باورها، و ایدئولوژی متضمن ارزش هاست. به بیان دیگر، جهان بینی متصدی ارائه پاسخ به هستها و نیستها، و مسئول تبیین آنچه هست و آنچه نیست معرفی می گردد. این در صورتی است که ایدئولوژی به تنظیم و تشریح بایدها و نبایدها نظر دارد؛ بایدها و نبایدهایی که در تناسب و هماهنگی کامل با اعتقاد به هستها و نیستها صادر می شوند. با روشن شدن مفهوم جهان بینی و تمایز آن از مفهوم ایدئولوژی، همچنین با توجه به اهمیت بحث مبانی، جای دارد به طور مجزا و بسته به جایگاه بحث، به بیان تفصیلی هر یک از مبانی سه گانه هستی شناختی، انسان شناختی و معرفت شناختی بپردازیم تا رابطه این مبانی با فلسفه تعلیم و تربیت روشن تر شود.
منبع: درآمدی بر فلسفه تعلیم و تربیت، سیداحمد رهنمایی، صص67-70، انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی رحمة الله علیه، قم، چاپ دوم، 1388
مقالات مرتبط
مبانی هستی شناختی و معرفت شناختی
مبانی انسان شناختی و جامعه شناختی
فلسفه تربیتی با نگرش دینی
طبقه بندی اصول تعلیم و تربیت
ارسال نظر
با تشکر، نظر شما پس از بررسی و تایید در سایت قرار خواهد گرفت.
متاسفانه در برقراری ارتباط خطایی رخ داده. لطفاً دوباره تلاش کنید.
تازه های مقالات
ارواح آدمیان در عالم برزخ چند گروهند؟
5 آموزشگاه برتر تعمیر تلویزیون در تهران
قبل از رزرو هتل به چه نکاتی باید توجه کنیم؟
تحجر چیست؟
خواص نقره در اسلام با توجه به روایت ها و برکات الهی
معرفی خوشمزه ترین غذاهای محلی هرمزگان
چگونه ماهی تازه را پاک کنیم؟
نحوه کاشت و نگهداری از کاج مطبق: آبیاری، نور، خاک، تکثیر و...
نحوه کاشت و نگهداری از گل موسی در گهواره: آبیاری، نور، خاک، تکثیر و...
نحوه کاشت و نگهداری از گل ربوتیا: آبیاری، نور، خاک، تکثیر و...
بیشترین بازدید هفته
نحوه خواندن نماز امام صادق(ع) برای گرفتن حاجت
آیا استحمام در زمان آبله مرغان خطرناک است؟
محل تولد امام زمان (ع)
زنگ اشغال برای برخی تماس گیرندگان
نحوه خواندن نماز والدین
طریقه خواندن نماز شکسته و نیت آن
وجود خلط یا مخاط شفاف در مدفوع
پیش شماره شهر های استان تهران
لیست کاملی از خدایان و الهههای یونانی
سمبل پرندگان و معانی آنها
موارد بیشتر برای شما
سرلشکر سلامی: طوفان الاقصی دشمن را تا مرز مرگ مغزی پیش برد
تجلیل از قهرمانان و مدالآوران با حضور رئیسی
مقایسه سرعت دویدن انسان با سایر حیوانات
اصفهان گردی شبانه گروسی
پنجره متفاوتی به دیدار امروز کارگزاران حج با رهبر انقلاب
ایران کدام پایگاه جاسوسی اسرائیل را هدف قرار داد؟
حکمت | قرآن رو دنبال کن / استاد توکلی
باطن نماز در کلام امام خمینی (رحمه الله)
جزئیات طرح ساماندهی مسکن
خواص روغن اسطوخودوس
پاسخ به پرسشنامه همراه با هدایای نقدی به بهترین پاسخ ها
حکمت | غفلت از یاد خدا / استاد حسینی صدر
مجسمه های متحرک...!
افراطیترین یگان رژیم صهیونیستی
آموزش ساخت پمپ آب قوی با مواد اولیه ساده و ارزان در خانه