برخلاف واقعیت حقیقی یعنی دنیای واقعی که در آن زندگی می‌کنیم، واقعیت مجازی به معنای شبیه سازی تکه‌هایی از دنیا یا جهانی کاملاً تخیلی با استفاده از کامپیوترهای با کارایی بالا و تجهیزات حسی مانند هدست و دستکش است. از این فناوری غیر از بازی و سرگرمی، جهت آموزش خلبانان، جراحان و کمک به دانشمندان جهت حل مسائل پیچیده مانند ساختار مولکولهای پروتئین استفاده می‌کنند. اجازه دهید نحوه عملکرد آن را در پاراگرافهای زیر ببینیم.

واقعیت مجازی چیست؟

واقعیت مجازی یا VR به معنای تجربه کامپیوتری آنچه که در واقعیت وجود ندارد. معنای دقیق‌تر آن دنیای سه بعدی باور پذیر و تعاملی ساخته شده توسط کامپیوتر است که می‌توانید به کاوش در آن پرداخته به طوری که احساس می‌کنید که هم از نظر روحی و هم جسمی واقعاً در آنجا حضور دارید.

به عبارت دیگر، واقعیت مجازی در اصل بایستی ویژگی‌های زیر را داشته باشد:

1- باور پذیری: شما واقعاً نیاز دارید که احساس کنید در دنیای مجازی خود یعنی در مریخ یا هر جای دیگری قرار داشته و به این باور ادامه دهید در غیر این صورت این توهم از واقعیت مجازی ناپدید خواهد شد.

2- قابلیت تعامل: همانطور که به اطراف حرکت می‌کنید، دنیای واقعیت مجازی نیز باید با شما حرکت کند. شما می‌توانید یک فیلم سه بعدی را تماشا کرده و به ماه یا کف دریا انتقال داده شوید اما هیچ کدام از آنها به هیچ وجه تعاملی نیستند.

3- تولید کامپیوتری: برای باور پذیر و تعاملی ساختن دنیاهای جایگزین به طوری که با حرکت در اطراف آنها بلافاصله تغییر اعمال شود، به دستگاه‌های قدرتمند و با گرافیک رایانه‌ای سه بعدی به اندازه کافی سریع نیاز دارد. و این علت اهمیت استفاده از کامپیوتر برای آن است.

4- قابلیت کاوش: دنیای VR باید به اندازه‌ای بزرگ و دقیق باشد تا بتوانید آن را کاوش کنید. یک نقاشی هر اندازه هم واقع بینانه کشیده شده باشد، تنها مناظر یک چشم انداز را نشان می‌دهد. یک کتاب می‌تواند یک «دنیای مجازی» پیچیده را توصیف کند، اما شما تنها می‌توانید به روش خطی آنها را دقیقاً همانطور که نویسنده توصیف می‌کند کاوش کنید.

5- گیرایی یا قابلیت غوطه ور شدن: برای آنکه واقعیت مجازی باور پذیر و تعاملی باشد، باید جسم و روح شما را درگیر خود سازد. نقاشی هنرمندان جنگی می‌توانند نگاه اجمالی از جنگ را نشان دهند اما هرگز نمی‌توانند صحنه‌ها، صداها، بوها، مزه‌ها و حس مبارزه را القاء نمایند. شما می‌توانید یک بازی شبیه سازی شده پرواز را بر روی کامپیوتر خانگی خود انجام داده و در یک تجربه بسیار واقع گرایانه و تعاملی برای ساعتها زمان و مکان را گم کنید (با حرکت هواپیما چشم اندازها به طور مداوم تغییر می‌کنند) اما هرگز شبیه به شبیه سازی یک پرواز واقعی نخواهد بود (جایی که در یک مدل هیدرولیکی در کابین واقعی خلبان نشسته و نیروهای واقعی را با کج و راست شدن احساس کنید).
در واقعیت مجازی این گونه القاء می‌شود که واقعاً درون یک دنیای مجازی کاملاً باور پذیر قرار داریددر واقعیت مجازی این گونه القاء می‌شود که واقعاً درون یک دنیای مجازی کاملاً باور پذیر قرار دارید. این یک تعامل دو طرفه است: همانطور که به آنچه می‌بینید پاسخ می‌دهید، آنچه دیده می‌شود نیز به شما واکنش نشان می‌دهد: اگر سر خود را به اطراف بچرخانید آنچه در VR می‌بینید یا می‌شنوید مطابق با زاویه دید جدید شما تغییر می‌کند.

کاربردهای واقعیت مجازی

واقعیت مجازی یک فناوری عملی با کیفیت بوده که حدود 30 سال است توسط دانشمندان، پزشکان، دندانپزشکان، مهندسان، معماران، باستان شناسان و ارتش مورد استفاده قرار گرفته است. کارهایی که می‌توان به وسیله آن انجام داد را به طور اختصار در ادامه اشاره می‌کنیم.

کاربردهای واقعیت مجازی عبارتنداز:

آموزش و یادگیری

آموزش پرواز یکی از کاربردهای کلاسیک واقعیت مجازی است اگرچه از هدست یا دستکش مجازی در آن استفاده نمی‌شود. در عوض در یک کابین ساختگی نشسته و تصاویر متحرک بر روی صفحه نمایشهای بزرگ قرار داده می‌شوند و اثرگذاری یک هواپیمای واقعی را به فرد می‌بخشد. کابین خلبان ماکت دقیقی از هواپیمای واقعی با همان ابزار و دستگاه‌های کنترل است.

آموزش برخی مشاغل سخت و خطرناک است. چگونه می‌توانید با خیال راحت از یک جت فرود آمده، پرش با چتر داشته یا جراحی مغز را انجام دهید؟ تمام این موارد در خور استفاده از واقعیت مجازی هستند. اکنون جراحان با استفاده از VR می‌توانند به طور مرتب آموزش ببینند. طی مطالعه صورت گرفته در سال 2008 از 735 کارآموز جراحی از 28 کشور مختلف، 68 درصد عنوان کردند که امکان آموزش با VR برای آنها «خوب» یا «عالی» بوده است و تنها 2 درصد آن را بی فایده یا نامناسب دانستند.

تجسم علمی

هر اتفاقی که در مقیاس اتمی یا مولکولی رخ دهد، کاملاً نامرئی بوده مگر آنکه به میکروسکوپ الکترونی مسلح باشید. اما فرض کنید می‌خواهید مواد یا داروهای جدید را طراحی کنید. بجای سر و کله زدن با ارقام، معادلات یا تصاویر دو بعدی از ساختارهای مولکولی می‌توانید با استفاده از فناوری VR مولکوهای پیچیده را درست در مقابل چشمان خود بکشید.

پزشکی

علاوه بر کاربرد واقعیت مجازی در مواردی مانند آموزش جراحی و طراحی دارو، این فناوری همچنین پزشکی از راه دور (نظارت، معاینه یا عمل یک بیمار از راه دور) را ممکن ساخته است. بهترین نمونه آن ربات جراحی داوینچی است که در سال 2009 عرضه شد و در حال حاضر چندین هزار از این ربات در بیمارستانهای سراسر دنیا استفاده می‌شود.
فناوری VR به عنوان درمان انواع مختلف بیماریهای روانپزشکی (مانند اسکیزوفرنی، برون هراسی و درد اندام خیالی) مورد آزمایش قرار گرفته استفناوری VR به عنوان درمان انواع مختلف بیماریهای روانپزشکی (مانند اسکیزوفرنی، برون هراسی و درد اندام خیالی) مورد آزمایش قرار گرفته است و در توانبخشی برای بیماران سکته مغزی و افرادی که به بیماریهای دژنراتیو مانند فلج چند گانه مبتلا هستند بکار می‌رود، گرچه این کاربرد هنوز هم در اوایل راه خود است.

طراحی و معماری صنعتی

معماران سابق بر این، برای ساخت مدلهای خود از کارت و کاغذ استفاده می‌کردند. اما اکنون می‌توانند مدلهای کامپیوتری با استفاده از واقعیت مجازی بسازند که می‌توانید در میان آنها قدم گذاشته و آنجا را مورد کاوش و بررسی قرار دهید. بنابراین، طراحی خودرو، هواپیما و سایر وسایل نقلیه پیچیده و گران بر روی صفحه نمایش بسیار ارزانتر از مدلهای پلاستیکی، چوبی و سایر مواد واقعی خواهد بود.