عوامل و عوارض زایمان زودرس

زایمان زودرس، به حالتی گفته میشود که در ان، سه هفته ( یا بیشتر ) زودتر از موعد مقرر، نوزاد متولد شود. به عبارت دیگر، زایمان زودرس، قبل از شروع هفته ی 37 م بارداری رخ میدهد.

عوامل بروز زایمان زودرس

دلایلِ مختلفی برای تکمیل نشدن دوره ی بارداری و بروز زایمان زودرس وجود دارد. به تمامی بانوان باردار و بانوانی که قصد دارند در آینده ای نزدیک صاحب فرزند شوند، توصیه میشود به تک تک این عوامل دقت نمایند تا دوران حاملگی خود را به سلامت، به پایان رسانده و فرزندانی سالم و کامل به دنیا بیاورند.

برخی از شایع ترین عوامل زایمان زودرس عبارت است از :

استفاده از سیگار و مواد مخدر

برخی بیماری های مزمن مانند فشار خون بالا و دیابت

وجود عفونت هایی از قبیل مایع آمنیوتیک و عفونت دستگاه تناسلی

بارداری به واسطه ی لقاح آزمایشگاهی

فاصله نسبت به بارداری قبلی کمتر از 6 ماه

بارداری چند قلو

تجربه ی زایمان زودرس

کمبود وزن یا اضافه وزن شدید پیش از بارداری و در طول دوران حاملگی

وقایع استرس زا همچون فوتِ عزیزان، دعوا ها و مشاجرات، خشونت و...

تجربه ی سقط جنین

آسیب جسمی و تصادفات

خونریزی1

انواع زایمان های زودرس

کمی زودرس

تولد نوزاد بین هفته های 34 تا 36 بارداری

نسبتا زودرس

تولد نوزاد بین هفته های 32 تا 34 بارداری

بسیار زودرس

تولد در هفته های 25 تا 32 بارداری ( غالبا این دسته از نوزادان مُرده متولد میشوند )

علائم زایمان زودرس

در صورتی که زنان باردار، پس از هفته ی 25 م بارداری علائم و نشانه های زیر را مشاهده کردند، لازم است تا با حفظ خونسردی و با کمک یک همراه، در اسرع وقت به پزشک معالج خود مراجعه نمایند.

علائم شایع زایمان زودرس عبارت است از :

انقباض مکرر و منظم شکم

احساس گرفتگی خفیف در شکم

احساس فشار در قسمت لگن یا زیر شکم

لکه بینی یا خونریزی کم

پاره شدن کیسه ی آب

تغییر ترشحات

احساس حرکت جنین

کمر درد مقطع و خفیف2

علائم جسمی و ظاهری نوزادان نارس

زایمان زودرس، که منجر به تولد نوزادان نارس میگردد، دارای علائم و نشانه های بسیاری ( هم ظاهری و هم درونی ) میباشد که برخی از شایع ترین آنها که تحت عنوان عوارض کوتاه مدت نیز شناخته میشوند، عبارت اند از :

عدم تناسب سر و بدن. برخی نوزادان در مرحله ای متولد میشوند که سرِ آنها تکمیل شده اما رشد بدن به طور کامل صورت نگرفته است.

موهای زائد در قسمت های مختلف بدن. ممکن است بخشی از بدن نوزاد با مو پوشیده شده باشد.

وجود رفلکس و مشکلاتی در مکیدن؛ این نوزادان هنوز مرحله ی تکامل بلع و معده را طی نکرده اند و در این موارد دچار مشکل میشوند.

تنفس سخت و ناموزون؛ این مشکل اغلب به دلیل عدم تکامل ریه و دستگاه تنفسی رخ میدهد. اگر ریه های کودک فاقد ماده ی سورفکتانت ( ماده ای که موجب گسترش و تکمیل ریه ها میشود ) باشد، به سندرم پریشانی تنفسی مبتلا میگردد.

دمای بدن بسیار پایین خصوصا در ساعات اولیه ی تولد؛ این نوزادان چربیِ کافی در بدن ذخیره نکرده اند به همین دلیل دمای بدن آنها بسیار پایین است.

مشکلات قلبی، شایع ترین و بارز ترین مشکلاتی است که در میان کودکان نارس دیده میشود. بسیاری از این مشکلات با مراقبت تیم پزشکی و به مرور زمان برطرف میشوند اما درصورتی که این مشکلات باقی بمانند منجر به بروز نارسایی قلبی، فشار خون پایین ( نیاز به تزریق خون مداوم )، سوراخ در قلب، تنگی یا گشادی دریچه ها و .... میگردد.

مشکلات مغزی و خطر خونریزی مغزی برای نوزادانی که زود متولد شده اند، بالاست. این عارضه تحت عنهوان خونریزی داخل بطنی نیز شناخته میشود. بیشتر این خونریزی ها پس از مدتی کوتاه برطرف شده و مشکل خاصی ایجاد نمیکنند.

افت قند خون

مشکلات دستگاه گوارش. روده در برخی نوزادان هنوز تکمیل نشده و دیواره ی آن آسیب پذیر است. در کودکانی که با شیر مادر تغذیه میکنند، خطر ابتلا به این مشکل به شدت کاهش میابد.

نکته ی بسیار مهم و قابل توجه در رابطه با زایمان زودرس این است که : برخی مشکلات ممکن است در بدو تولد آشکار باشد؛ در حالی که برخی از مشکلات و عوارض زایمان زودرس با گذشت زمان بروز کرده و در صورتی که به آنها توجه کافی و به وقت نشود، خسارات جبران ناپذیری به بار می آورند.

جدول :

در جدول زیر اطلاعاتی همچون قد، وزن و دور سرِ طبیعی برای نوزادان در هفته های مختلف آورده شده است. با مراجعه به این جدول میتوانید تفاوتِ کودکانِ نارس که مادرانشان زایمان زودرس داشته اند را با حالت عادی ( 40 هفته بارداری ) مقایسه نمایید.

جنسیت	مدت بارداری	وزن ( kg )	قد ( cm )	دور سر ( cm )
دختر	40 هفته	3.4	51	35
پسر	40 هفته	3.5	51	35
دختر	35 هفته	2.4	45	31.5
پسر	35 هفته	2.5	46	32
دختر	32 هفته	1.7	42	29
پسر	32 هفته	1.8	42	29.5
دختر	28 هفته	1	36	25
پسر	28 هفته	1.1	36.6	26
دختر	24 هفته	0.60	32	21
پسر	24 هفته	0.65	31	22

تمامی این مقادیر نسبی بوده و دارای تلرانس میباشد. تفاوت ها به عوامل مختلفی از جمله : نوع زایمان، شرایط بارداری، ژنتیک، تغذیه در زمان بارداری و... بستگی دارد.3

مراقبت های ویژه در جریان زایمان زودرس

هنگامی که بنا به دلایل مختلف، نوزاد زودتر از زمان مقرر متولد میشود، لازم است تا توجهات و مراقبت های بیشتری صورت گیرد. از جمله اینکه :

بستری کردن کودک، در بخش مراقبت های ویژه ( بخش نوزادان ) بیمارستان در دستگاه های مخصوص و تحت مراقبت دائم پزشکان و پرستاران جهت تکمیل روند تکاملِ آنان.

توجه به تغذیه، مکمل ها و ویتامین های مورد نیاز نوزادان با توجه به تجویز پزشک معالج

انجام مراقبت های بهداشتی به دلیل سیستم ایمنی ضعیفِ نوزادانِ نارس

جلوگیری از زایمان زودرس

تمامی موارد بالا ذکر شد تا با خطرات، عوامل و عوارض زایمان زودرس آشنا شوید. بهترین و موثر ترین راه جلوگیری از زایمان زودرس، دور کردن خود از شرایط و عواملی است که منجر به وقوع این حادثه میگردد.

در طول دوران بارداری تحت نظر پزشک باشید و این دوران را با آرامش، استراحت کافی و تغذیه ی مناسب سپری کنید.

دوران بارداری، بیش از آنچه تصور کنید بر سلامت جسمی و روحی فرزندان شما تاثیرگذار است؛ لذا جهت جلوگیری از بروز مشکلاتِ اینده، این زمان را با مراقبت و توجه بیشتری سپری نمایید.

از انجام کارهای سنگین خودداری نموده و در صورت صلاحدید پزشک، عمل های حفاظتی رحمی ( دوختن دهانه ی رحم برای جلوگیری از زایمان زودرس ) را انجام دهید.4

پینوشتها
1.www.mayoclinic.org
2.www.mayoclinic.org
3.www.stanfordchildrens.org
4.www.who.int