عدالت در نظارت بر فعالیتهای اداری
تنظیم و تنسیق امور عمومی، از آن جمله نظارت بر اعمال حاکمیت موکول به دارا بودن صفت عدالت است که بدون آن اطمینانی به تحقق اهداف نظارت وجود نخواهد داشت و گرنه نظارت خود نیاز به نظارت دیگر و همچنان به تسلسل...
پنجشنبه، 7 فروردين 1399
تخمین زمان مطالعه:
موارد بیشتر برای شما
تنظیم و تنسیق امور عمومی، از آن جمله نظارت بر اعمال حاکمیت موکول به دارا بودن صفت عدالت است که بدون آن اطمینانی به تحقق اهداف نظارت وجود نخواهد داشت و گرنه نظارت خود نیاز به نظارت دیگر و همچنان به تسلسل و دور خواهد انجامید. رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: «من نصب نفسه الامامة فلیبد بنفسه» کسی که خود را پیشوا می شمارد، هر نوع اصلاحی را از خود آغاز کند.
در نظریۂ امامت جمعی، هر کارگزار در جایگاهی صاحب نقش است. صرف نظر از مقررات کلی شریعت که تقوا و عدالت را در تصدی همه مسئولیت های عمومی به عنوان شرط مشروعیت دانسته است، با استقرار موارد خاص، که امامت و هدایت جمعی به عهده فرد گذارده شده، شرط عدالت دیده می شود: مواردی مانند قضاوت، امامت جماعت، حکومت بر مردم (امامت)، شهادت، امانتداری، تولیت، وصیت، قیمومیت، تنفیذ و حجیت خبر، که در همه آنها به شرط عدالت تصریح شده است، پس می توان از استقرای این موارد در شریعت اسلام و با توجه به تعلیم هایی که در موارد یاد شده دیده می شود، قاعده کلی به دست آورد که تصدی امور عمومی مشروط به عدالت است، به آن معنا که اشخاص برای تصدی امور عمومی و ایفای مسئولیت، باید در خود عدالت را احراز کنند و جامعه هم با احراز عدالت چنین مسئولیت هایی را به اشخاص صالح واگذار کند.
شیخ طوسی در تمامی مناصبی که با تصرفات مالی همراه است، شرط عدالت را غیرقابل تردید دانسته است. در امور عمومی هنگامی که مسئولیت ها به اشخاص واگذار می شود، در حقیقت مصلحت و منافع جمعی به فرد یا افرادی محول خواهد شد که در صورت عدم احراز عدالت، به عنوان رکون به ظالم و خیانت در امانت، محکوم است؛ از سوی دیگر پذیرفتن چنین مسئولیتهایی توسط اشخاصی که در خود صلاحیت لازم و عدالت را محرز نمی دانند، به مقتضای آیه شریفه «... أن تؤدوا الأمانات إلى أهلها...» مغایر با اصول عقلی و منطق قرآنی است.
به هر حال آنچه که مسلم است، شرط عدالت در تصدی ولایت است که بارزترین مصداق آن امامت و تصدی امور حکومتی است و کارگزاران دولت باید اعمالشان به گونه ای مورد نظارت قرار گیرد که خلاف عدالتی از آنها مشاهده نشود. مروری بر نهج البلاغه نشان می دهد که چگونه امام علی (علیه السلام) بر اهمیت امانتداری و عدالت متولیان امور عمومی و کارگزاران تأکید داشته اند.
بی شک چنین امر خطیری نیاز به نظارت مستمر و دقیق دارد تا متولیان امور عمومی لحظهای به حال خود رها نشده و از جادۂ حق و عدالت منحرف نشوند، در شرایط گزینش کارکنان و مستخدمان کشوری در نظام جمهوری اسلامی ایران، اغلب بر شرط التزام عملی به احکام اسلام به عنوان امارهای برای احراز عدالت تأکید شده است. اما تردیدی نیست که مناصب دولتی در نیاز به امانتداری و صفت عدالت یکسان نیستند و به هر اندازه که مسئولیت ها و مناصب، سنگین تر و حوزه های بیشتری از امور عمومی را شامل شود معنای عدالت دقیق تر و رعایت تقوا در آنها پیچیده تر و مشکل تر خواهد شد به عنوان مثال بند(۲) اصل ۱۰۹ قانون اساسی، شرط عدالت رهبری را چنین تعریف می کند: «عدالت و تقوای لازم برای رهبری امت اسلام».
شاید بتوان گفت که عدالت به عنوان شرط صلاحیت تصدی امور عمومی دارای حداقل و حداکثر است که حداقل آن امانتداری و حداکثر آن عبارت از التزام عملی به انجام تمامی واجبات و ترک همه محرمات است و نظارت بر تحقق این شرط، شاید ظریف ترین و دقیق ترین نوع نظارت محسوب شود که باید به طور مداوم و به شیوه مستمر انجام شود.
البته معنای این نوع نظارت، آن نیست که مسئولان و متصدیان امور عمومی با مشاهده کوچکترین عمل مغایر با امانتداری، از کار برکنار شوند تا نظام اداری دچار نوسانها و اخلالهای جبران ناپذیر شود بلکه به آن معنا است که پیوسته باید با هشدارهای مؤثر و بازدارنده و پیشگیرانه، از وقوع اعمال خلاف عدالت جلوگیری شود و در نظام اجرایی و اداری کشور، نظام هشداردهنده و هوشمند، کارگزاران و کارمندان را هدایت و مسئولیت ها را بر آنان یادآوری نماید به نحوی که، همراه با تحذیر از تخلفات و تشویق و تنبیه باشد. اگر بتوان این نظام هوشمند نظارتی را به درون و اندیشه کارگراران و متصدیان امور عمومی تسری و گسترش داد، هر فردی در نظام اجرایی و اداری، خود ناظر بر اعمال خویش بوده و عامل هشدار و بازدارنده را در خود ایجاد خواهد کرد.
منبع: نظارت بر اعمال حکومت و عدالت اداری، آیت الله عباسعلی عمید زنجانی و دکتر ابراهیم موسیزاده، صص46-44، مؤسسه انتشارات دانشگاه تهران، تهران، چاپ اول، 1389
مقالات مرتبط
ارسال نظر
با تشکر، نظر شما پس از بررسی و تایید در سایت قرار خواهد گرفت.
متاسفانه در برقراری ارتباط خطایی رخ داده. لطفاً دوباره تلاش کنید.
مقالات مرتبط
نظارت عامل شتاب و هدایت
پنجشنبه، 7 فروردين 1399
ضرورت نظارت در حکومت اسلامی
پنجشنبه، 7 فروردين 1399
ضرورت نظارت بر حکومت به طور عام
پنجشنبه، 7 فروردين 1399
خداوند همراه هر انسان مراقبی گمارده است (قسمت اول)
پنجشنبه، 7 فروردين 1399
خداوند همراه هر انسان مراقبی گمارده است (قسمت دوم)
پنجشنبه، 7 فروردين 1399
موضوع نظارت بر فعالیت حکومت
پنجشنبه، 7 فروردين 1399
زمینه نظارت در خصوص حکومت اسلامی
پنجشنبه، 7 فروردين 1399
حوزه نظارت بر فعالیت حکومت
پنجشنبه، 7 فروردين 1399
اهداف نظارت بر اعمال حکومت
پنجشنبه، 7 فروردين 1399
کارآمدی و عدالت در نظام اسلامی
چهارشنبه، 1 آذر 1391
تازه های مقالات
تمثیلات و مصادیق قرآنی صهیونیسم
5 ابزار ضروری برای زنده ماندن در صعودهای زمستانی
تحصیل در آلمان: فرصتی برای ساختن آیندهای بهتر
تحصیل پزشکی و دندانپزشکی در ترکیه: راهنمای کامل برای متقاضیان ایرانی
بوستان موشها و تاثیر آن در ترک و درمان اعتیاد
خوشنویسی در جهان اسلام
سامریهای منافق در جامعه امروز
پیوند خوشنویسی در هنرهای مختلف
معرفی خوشنویسان معروف قرآن کریم
بررسی مرقع و قطاع در خوشنویسی
بیشترین بازدید هفته
دلنوشتههایی به مناسبت هفته بسیج
خلاصه ای از زندگی مولانا
داستان های کوتاه از پیامبر اکرم (ص)
اقدامات مهم و اورژانسی پس از چنگ زدن گربه
زنگ اشغال برای برخی تماس گیرندگان
نحوه خواندن نماز والدین
چگونه تعداد پروتونها، نوترونها و الکترونها را تشخیص دهیم؟
اهل سنت چگونه نماز می خوانند؟
نماز استغاثه امام زمان (عج) را چگونه بخوانیم؟
پیش شماره شهر های استان تهران
موارد بیشتر برای شما
تمثیلات و مصادیق قرآنی صهیونیسم
5 ابزار ضروری برای زنده ماندن در صعودهای زمستانی
کارآفرینی بانوان ملایری با هنر فرشبافی
نماهنگ/ قلههای بسیج
در بازدید سرزده پزشکیان از وزارت ورزش چه گذشت؟
شهرک نشین صهیونیست: چرا نمیتوانیم به خانههای خود در شمال بازگردیم؟
هدف قرار دادن پایگاه هوایی "حتسور" با موشک کروز توسط حزبالله
ایران یا اسرائیل، کدام پیروز نبرد منطقهای خواهد بود؟
تحصیل در آلمان: فرصتی برای ساختن آیندهای بهتر
هدف قرار دادن مقر دشمن در جبالیا توسط حماس
هدف قرار دادن پایگاه "شراغا" توسط حزبالله
ماهی افسرده!
راهپیمایی مردم یمن و آتش زدن پرچم اسرائیل
گلباران کاروان شهدای حزب الله
ایران تنها کشوری است که در مقابل پروژه اسرائیل برای منطقه ایستاد!