بسیاری از ما روزه گرفتن را تعهد مذهبی می‌دانیم اما تنها تعداد کمی از افراد مزایای سلامتی آن را می‌دانند روزه گرفتن، پاکسازی سموم از بدن را افزایش می‌دهد، قند خون و ذخیره چربی را کاهش می‌دهد و عادات غذایی سالم و ایمنی را افزایش می‌دهد.

سم زدایی بدن

غذاهای فرآوری شده مانند نان، کیک و پیتزا حاوی افزودنی‌های بسیار زیادی هستند. این مواد افزودنی ممکن است به سموم در بدن تبدیل شود برخی از آن ها تولید محصولات نهایی پیشرفته گلیکاسیون را ترویج می کنند بیشتر این سموم در چربی‌ها ذخیره می‌شوند. چربی هنگام روزه داری سوزانده و سموم آزاد می شوند. کبد، کلیه‌ها و دیگر ارگان‌ها بدن در سم زدایی دخیل هستند.

در طول روزه داری اندام‌های گوارشی استراحت می‌کنند عملکرد طبیعی فیزیولوژیک، به ویژه به تولید ترشحات گوارشی ادامه دارد اما به میزانی کاهش می‌یابد این تمرین به حفظ تعادل مایعات در بدن کمک می‌کند. تجزیه غذا در نرخ‌های ثابت رخ می‌دهد انتشار انرژی نیز از الگوی تدریجی پیروی می کند. اما روزه گرفتن باعث توقف تولید اسیدهای چرب در معده نمی‌شود به همین دلیل است که به بیماران مبتلا به زخم معده توصیه می‌شود که با احتیاط روزه بگیرند.

مطالعات نشان می‌دهند که روزه بیماری‌های التهابی و آلرژی‌ها را بهبود می‌دهد. مثال‌هایی از چنین بیماری‌های التهابی ورم مفاصل و بیماری‌های پوستی مانند پسوریازیس هستند. برخی متخصصان اظهار می‌کنند که روزه ممکن است درمان بیماری‌های التهابی روده مانند کولیت را بهبود دهد.

فواید روزه گرفتن برای سلامتی

روزه گرفتن میزان تجزیه گلوکز را افزایش می‌دهد تا بدن بتواند انرژی بگیرد بنابراین تولید انسولین را کاهش می دهد و لوزالمعده استراحت می کند گلیکوژن برای تسهیل تجزیه گلوکز تولید می‌شود در نتیجه روزه، کاهش قند خون است که به ویژه برای بیماران دیابتی مفید است.

اولین واکنش بدن به روزه تجزیه گلوکز است وقتی ذخیره گلوکز تمام می‌شود کتوسیز شروع می‌شود این تجزیه چربی‌ها انرژی آزاد می‌کنند. چربی‌های ذخیره شده در کلیه و ماهیچه‌ها برای آزاد کردن انرژی، شکسته می شوند.

روزه یکی از روش‌های غیر دارویی کاهش فشار خون است این بیماری به بیماران قلبی و کاهش خطر آترواسکلروزیس کمک می کند آترواسکلروزیس مسدود کردن رگ‌ها توسط ذرات چربی است. در طول روزه گرفتن گلوکز و بعد از آن، ذخیره‌های چربی برای تولید انرژی مورد استفاده قرار می گیرند نرخ متابولیک در طی روزه گرفتن کاهش می‌یابد هورمون‌هایی مانند آدرنالین و نورو آدرنالین نیز کاهش می‌یابد این باعث می‌شود سوخت ثابت و محدود باشد فایده این کار کاهش فشار خون است.

توصیه‌های تغذیه‌ای روزه‌داری

دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی توصیه‌های تغذیه‌ای روزه داری در شرایط خاص و گروه‌های ویژه را ارائه کرد. در سه ماهه اول بارداری به ویژه هشت هفته نخست بارداری که سلول‌های مغزی جنین در حال شکل گیری است، روزه داری به خصوص در ایامی که ساعات آن طولانی است و به حدود ۱۶ ساعت می رسد، ممکن است صدمات جبران ناپذیری به رشد جنین بزند.

در سه ماه سوم بارداری نیز بخش عمده انرژی جنین از قند خون (گلوکز خون مادر) تامین می‌شود و روزه داری با ایجاد ترکیبات کتونی حاصل از سوخت چربی‌های بدن برای تامین انرژی می‌تواند به سیستم عصبی جنین لطمه بزند. بنابر این در سه ماه اول و سوم بارداری روزه گرفتن توصیه نمی‌شود.

در سه ماه دوم بارداری با نظر پزشک و متخصص تغذیه اگر مادر کم وزن نباشد، جنین او با توجه به سن جنینی رشد خوبی داشته باشد، فشار خون طبیعی داشته باشد، کالری و مواد غذایی کافی دریافت کند و بیماری خاصی نداشته باشد قادر به روزه گرفتن است. در مادران شیرده نیز از آنجا که در ۶ ماهه اول شیردهی تنها منبع غذایی نوزاد، شیر مادر است و دیده شده که روزه داری سبب اختلال در شیردهی و به دنبال آن اختلال در وزن گیری کودک می‌شود، بهتر است در این ایام از روزه داری خودداری کنند.

در ۶ ماهه دوم شیردهی و با شروع تغذیه کمکی و به شرط اینکه مادر شیرده از برنامه غذایی صحیح پیروی کند و منحنی رشد کودک طبیعی باشد، گرفتن روزه منعی ندارد. در این دوره رژیم غذایی مادر باید غنی از پروتئین و ریزمغذی‌ها از جمله آهن، کلسیم و انواع ویتامین‌ها باشد. بنابر این در صورتی که مادر شیرده مایل به گرفتن روزه در ماه مبارک است باید در وعده سحر و افطار و شام منابع پروتئین مانند گوشت یا مرغ یا ماهی یا تخم مرغ و یا حبوبات و هم چنین انواع سبزی و سالاد و میوه را در رژیم غذایی خود بگنجاند، برای تامین کلسیم، بخشی از پروتئین و ویتامین‌های گروه B به میزان ۲تا ۳ لیوان شیر و یا معادل آن از ماست و پنیر روزانه استفاده کند، پس از افطار و تا قبل از خواب و تا سحر حداقل ۸ لیوان آب و مایعات مصرف کند که به دلیل کم آبی بدن حجم شیر مادر کم نشود و از انجام کارهای سنگین و خسته کننده در طول روز خودداری کرده و استراحت کافی برای حفظ انرژی داشته باشد.

روزه داری در بحران کرونا

پزشکان متفق القول هستند که نخوردن غذا به طور متناوب در دوران روزه داری اسلامی نه تنها عارضه‌ای در افراد سالم ایجاد نمی‌کند؛ بلکه سبب تقویت ایمنی بدن، کاهش پاسخ‌های التهابی زیان بار و بهبود واکنش بدن در موارد استرس می‌شود. تمامی افراد سالم زیر ۶۵ سال با رعایت موارد بهداشتی و تغذیه‌ای می‌توانند روزه بگیرند. بیمارانی که پیوند اعضاء شده‌اند نباید روزه بگیرند، اما روزه گرفتن برای بیماران پیوند قرنیه بلامانع است.

روزه داری در شرایط بحران ویروس کرونا برای بیمارانی که مبتلا به سایر بیماری‌ها هستند و قبلا روزه داری برای آن‌ها منع نداشته است، متفاوت از سال‌های دیگر نبوده و این بیماران در موارد خاص با نظر پزشک متخصص اقدام به روزه داری کنند. به بیماران مبتلایی که بهبود یافته‌اند، توصیه می‌شود حداقل تا شش هفته پس از بیماری، روزه نگیرند.

افراد مبتلا به بیماری‌های زمینه‌ای مانند فشار خون بالا، بیماری قلبی عروقی، سرطان و دیابت بیش از دیگران در معرض ابتلای شدید به ویروس کرونا هستند. این بیماران به منظور پیشگیری از ابتلا به ویروس کرونا و در صورت عدم اطمینان از مضر نبودن روزه برای آن‌ها، با احتیاط از انجام این فریضه الهی پرهیز نکرده و قضای آن را پس از اطمینان از اتمام همه گیری بیماری کووید- 19 به جا بیاورند، مگر اینکه با نظر پزشک متخصص از بی ضرر بودن روزه برای آن‌ها اطمینان حاصل کنند.

منابع:
1. نمناک/ فواید علمی روزه گرفتن
2. خبر انلاین/ توصیه‌های تغذیه‌ای روزه‌داری برای شرایط خاص و گروه‌های ویژه
3. ایسنا/ شرایط روزه داری بیماران در بحران کرونا