حقیقت شب قدر
شب قدر مرتبه‌ای است از مراتب انسان کامل. طبق جهان بینی الهی همۀ اشیاء برای وجود انسان و همة انسان‌ها برای وجود انسان کامل که صاحب درجات معرفت روحانی و شهودی است آفریده شده‌اند لذا شب قدر را باید در روح انسان کامل جستجو کرد اگر چه این شب هم در افق ماورای طبیعت و هم در افق طبیعت قابل دسترسی و ردیابی است.در تفسیر بیان السعاده نوشته ملّا سلطانعلی آمده است: بدان که از مراتب علم به اعتبار طول بقای آن‌ها و از مراتب انسان به اعتبار نزول به لیالی تعبیر می‌شود و به اعتبار صعود به ایّام، چون صاعد از ظلمات مراتب دانی به انوار مراتب عالی می‌رود و نازل از انوار مراتب عالی به ظلمات مراتب نازله داخل می‌شود که به اعتبار سرعت واصلین به آن مراتب و کندی مرور آن‌ها به ساعات و ایام و به اعتبار تفصیل به شهور و اعوام از آن‌ها تعبیر می‌شود. و مراتب عالیه همگی شب‌ها‌یی صاحب قدر و فضیلت هستند انسان‌ها‌ی کامل هر یک بر حسب سعه وجودی خود حایز مرتبه‌ای از مراتب این شب می‌باشند.
تکرار شب قدر در هر سال
شب قدر منحصر در شب نزول قرآن و سالى که قرآن درآن نازل شد نیست بلکه با تکرار سالها، شب قدر نیز تکرار می‌شود. یعنى درهر ماه رمضان شب قدرى است که درآن شب امور سال آینده تقدیر می‌شود. دلیل براین امر این است که:اولا: نزول قرآن به طور یکپارچه در یکى از شب‌هاى قدر چهارده قرن گذشته ممکن است ولى تعیین حوادث تمامى قرون گذشته و آینده درآن شب بى معنى است.
ثانیا: کلمه «یفرق» در آیه شریفه «فیها یفرق کل امر حکیم.» (1) در سوره دخان به خاطر مضارع بودنش، استمرار را میرساند و نیز کلمه «تنزل» درآیه کریمه «تنزل الملئکه والروح فیها باذن ربهم من کل امر» (2) به دلیل مضارع بودنش دلالت بر استمرار دارد.
ثالثا: از ظاهر جمله « شهر رمضان الذى انزل فیه القرآن.»(3) چنین برمیآید که مادامى که ماه رمضان تکرار می‌شود شب قدر نیز تکرار می‌شود. پس شب قدر منحصر در یک شب نیست بلکه درهر سال در ماه رمضان تکرار می‌شود.
در این خصوص در تفسیر برهان از شیخ طوسى از ابوذر روایت شده که گفت: به رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) عرض کردم یا رسول الله آیا شب قدر شبى است که درعهد انبیاء بوده و امر به آنان نازل میشده و چون از دنیا میرفتند نزول امر درآن شب تعطیل میشده است؟ فرمود: « نه بلکه شب قدر تا قیامت هست.(4)
در سوره قدر می‌خوانیم: «انا انزلناه فى لیله القدر وما ادریک ما لیله القدر لیله القدر خیر من الف شهر.» خداوند متعال براى بیان عظمت شب قدر با این که ممکن بود بفرماید: «وما ادریک ما هى هى خیر من الف شهر» یعنى با این که میتوانست در آیه دوم و سوم به جاى کلمه «لیلة القدر» ضمیر بیاورد، خود کلمه را آورد تا بر عظمت این شب دلالت کند. و با آیه « لیله القدر خیر من الف شهر» عظمت این شب را بیان کرد به این که این شب از هزار ماه بهتر است. منظور از بهتر بودن این شب از هزار ماه، بهتر بودن از حیث فضیلت عبادت است. چه این که مناسب با غرض قرآن نیز چنین است. چون همه عنایت قرآن دراین است که مردم را به خدا نزدیک و به وسیله عبادت زنده کند. و احیاء یا عبادت آن شب از عبادت هزار ماه بهتر است.
از امام صادق علیه السلام سؤال شد: چگونه شب قدر از هزار ماه بهتر است؟ ( با این که در آن هزار ماه درهر دوازده ماهش یک شب قدر است.حضرت فرمود: « عبادت در شب قدر بهتر است از عبادت درهزار ماهى که در آن شب قدر نباشد»(5)
شب قدر از شبهای باعظمت و بااهمیت سال است. دلیل فضیلت این شب بر دیگر شب‌ها، اموری است که در این شب محقق می‌شود که به برخی از این فضیلت‌ها اشاره می‌کنیم:
1. آمرزش گناهان: امام صادق علیه السلام فرموده است: شب قدر آغاز و انجام سال است. امام کاظم علیه السلام فرموده است: هر کس شب قدر غسل کند و تا طلوع سپیده شبزندهداری نماید، از گناهان خود بیرون می‌رود.
2. قلب رمضان: امام صادق علیه السلام فرمود: «از کتاب خدا استفاده می‌شود که شماره ماه‌های سال نزد خداوند دوازده ماه است و سرآمد ماه‌ها ماه رمضان است و قلب ماه رمضان، لیلة‌القدر است»
3. برتر از هزار ماه: نزول همه فرشتگان و روح در شب قدر بر زمین و سلام دادن به بندگان خدا، نشانه شرافت آن بر هزار ماه است. درباره این شب در قرآن می‌خوانیم: «لَیلَةُ القَدرِ خَیرٌ مِن اَلفِ شَهرٍ» و در دعای چهل و چهارم از صحیفه سجادیه آمده است: «فَضلُ لَیلَةٌ واحِدَةُ مِن لَیالیهِ، عَلَی لَیالی اَلفَ شَهرٍ و سمّاهَا لَیلَةَ القَدرِ؛ فضیلت یکی از شبهای ماه رمضان از شبهای هزار ماه برتر است؛ شبی که خدا آن را شب قدر نام نهاده است»
4. سَرور شب‌ها: پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله فرمود: شب قدر، سَروَر شب‌هاست.
پی‌نوشت‌ها:
1. دخان / 6
2. قدر / 4
3. بقره / 185
4. تفسیر البرهان، ج4، ص488، ح26 .
5. فروع کافى، ج4، ص157، ح4 .
منابع:
1. حوزه/ شب قدر در نگاه مفسران قرآن
2. بیتوته/ شب قدر در نگاه علامه طباطبایى
3. شبکه قرآن و معارف سیما/ ویژه نامه شبهای قدر
