فتق در نوزادان چیست؟

هنگامی که یک عضو یا بافت از بدن نوزادان از طریق یک لایه عضله ضعیف، معمولاً در کشاله ران یا شکم بیرون می‌زند، به آن فتق گفته می‌شود. فتق شکمی به بیرون آمدن بخش حلقه مانند روده کوچک کودک از دیواره شکم او اشاره دارد؛ به عبارت دیگر، قسمتی از روده کوچک یا بزرگ بدن بیمار، دیواره شکم را پاره کرده و به بیرون می‌آید. این شرایط باعث ایجاد برآمدگی خارجی بر روی شکم نوزاد می‌شود که کاملاً قابل مشاهده خواهد بود.

هنگامی که روده در اطراف ناحیه کمر، در نزدیکی ناف کودک قرار می‌گیرد، به آن فتق ناف گفته می‌شود. هنگامی که این شکاف در اطراف خط کمر یا کشاله ران نوزاد باشد، به آن فتق اینگوینال گفته می‌شود.1

چگونگی تشکیل فتق کودکان و نوزادان

در هفته ۱۲ تا ۱۴ هفتگی، رشد جنین، بیضه و تخمدانها در شکم نزدیک کلیه ها تشکیل می شوند. به مرور زمان بیضه ها و تخمدان ها برای قرار گرفتن در محل طبیعی خود بطرف پایین حرکت می کنند.

یک قسمت از پرده شکم، که تمام سطح شکم را می پوشاند و به آن پریتون گفته می شود، به بیضه ها و تخمدان ها متصل شده و با بیضه ها به داخل کیسه بیضه (اسکروتوم) وارد می شوند و باعث تشکیل یک حفره (POUCH) یا ساک (SAC) را می دهد.

این روند جنین دختر به شکل دیگری اتفاق می افتد. این ساک اصطلاحا به آن PROCESSUS VAGINALIS گفته می شود و بطور طبیعی بعد از تولد فورا” بسته می شود. در حقیقت ارتباط بین شکم و حفره کیسه بیضه بسته می شود.

زمانیکه بسته شدن آن پروسس واژینالیس به تاخیر افتد یا ناکامل بسته شود، فتق تشکیل می شود. فتق عبارتست از ورود محتویات شکم (بیشترروده کوچک و مایع شکم) بداخل کیسه بیضه یا ناحیه کشاله ران.2

عوامل خطرزا در مورد مبتلا شدن نوزادان به فتق

همان‌طور که قبلاً بیان شد، احتمال بروز فتق در بدو تولد یا بعد از تولد در نوزادانی با شرایط خاص، بیشتر از سایر کودکان می‌باشد. شایع‌ترین این موارد به شرح زیر می‌باشند:

تولد زودرس نوزاد

بروز مشکلاتی در روند رشد دستگاه تناسلی یا دستگاه ادراری کودک

مبتلا شدن نوزاد به فیبروز کیستیک یا سندرم داون

بروز اختلال در روند رشد بیضه‌های نوزادان پسر

وجود فتق در والدین، خواهر، برادر یا بستگان نزدیک نوزاد

علاوه بر موارد ذکر شده، اگر نوزادی با دیسپلازی مفصل ران متولد شده باشد، استخوان ران او به طور صحیح بر روی مفصل ران در لگن (استخوان لگن) نمی‌نشیند. این شرایط نیز می‌تواند خطر ابتلا به فتق را در نوزادان به میزان قابل توجهی افزایش دهد.1

علت های فتق در کودکان

فتق ران

فتق اطراف خط شکم و و کشاله ران را فتق ران می نامند که علت آن هم ایجاد شکاف از روده در قسمت پایین دیوار شکم تا داخل کانال های ران می باشد که دو لوله منتهی به شکم می باشند . فتق ران در 90 درصد مواقع برای نوزادان پسر اتفاق می افتد.

بیضه های این کودکان در ماه هفتم بارداری نیز دچار این اتفاق می شود و بعد از آن هر کدام از بیضه ها به تدریج به سمت کیسه بیضه و بعد کانال ران پایین می روند و راه را بر ای رگ های خونی باریک می کنند.

زمانی که این باریک شدن در حالت صحیح و طبیعی رخ ندهد و بیضه ها به درستی پایین نیایند ، کانال ران مکانی برای ایجاد فتق می شود و روده نیز به سمت کانال ران لیز می خورد و فتق را به وجود می آورد که به آن فتق بیضه ای نیز می گویند.

این کانال ران در نوزادان دختر نزدیک به رحم آن ها می باشد که اگر کانال ران در این نوزادان بیش از حد طبیعی پهن باشد ، روده به سمت پایین تر لیز می خورد و فتق ایجاد می شود که بسیار نادر است.

فتق ناف

در این مورد روده به سمت حفره شکمی در نزدیکی ناف لیز می خورد و نوزاد درون رحم نیز مواد غذایی را از بند ناف دریافت می کند که به فتق ناف کودک می چسبد.

عضلات شکمی این فاصله را ترک می کنند و حرکت بند ناف را آسان تر می کند. اگرچه این عضلات قبل از تولد نوزاد بسته می شوند که اگر عضله بسته نشود، بخشی از روده می تواند از این فاصله بیرون بزند و فتق ناف را ایجاد کند.

فتق ناف همچنین می تواند چند روز یا چند ماه بعد از تولد نیز به وجود بیاید که بعضی از عوامل احتمال ایجاد آن را نیز افزایش می دهد.3

علائم فتق در نوزادان چیست؟

لازم است بدانید که علائم فتق اینگوینال و ناف در بدن نوزادان، مشابه یکدیگر هستند، با این تفاوت که محل برآمدگی در هر کدام از این نوع فتق‌ها متفاوت از دیگری است. در ادامه این مقاله، علائم بروز فتق اینگوینال و ناف در نوزادان مورد بررسی قرار می‌گیرد که مهم‌ترین این موارد به شرح زیر می‌باشند:

برآمدگی در اطراف ناف، باسن یا کتف نوزاد

در صورت وجود فتق ناف در بدن فرزند خود ممکن است متوجه برآمدگی انگشت-مانندی در اطراف ناف او شوید؛ ناف (دکمه شکم)، خود نیز متورم به نظر می‌رسد.

در مورد فتق اینگوینال، ممکن است متوجه برآمدگی در دور کمر و در نزدیکی کشاله ران نوزاد شوید. در مورد نوزادان پسر، فتق اینگوینال باعث تورم اسکروتوم نیز می‌شود؛ به این معنی که ممکن است تورم در یک یا هر دو بیضه کودک شما مشاهده شود.

ایجاد برآمدگی مزمن در بدن نوزاد که به صورت مداوم ظاهر می‌شود

گاهی اوقات فتق، در شرایطی که کودک در حال خزیدن، گریه کردن یا ایستادن است، برجسته می‌شود. در موارد دیگر، ممکن است نامرئی شود، زیرا روده به داخل می‌رود؛ اما در شرایطی که استرس روی عضلات شکم بیشتر است، دوباره ظاهر می‌شود. این حالت یکی از نشانه‌های بروز فتق خفیف در بدن نوزادان است.

قرمزی اطراف برآمدگی

به یاد داشته باشید که پوست اطراف برآمدگی ناشی از فتق قرمز و کمی ملتهب به نظر می‌رسد.

درد موضعی

لمس کردن برآمدگی یا ناحیه اطراف آن باعث می‌شود تا کودک گریه کند یا بی‌قرار شود؛ این وضعیت نشان‌دهنده درد موضعی در بدن نوزاد است.

درد معده، استفراغ و بروز حالت تهوع در نوزاد

کودک مبتلا به فتق ممکن است به دلیل فشرده شدن حلقه روده خود، دچار ناراحتی شکمی، استفراغ و حالت تهوع شود.

بر اساس این علائم، اگر گمان می‌کنید که کودک شما به فتق مبتلا شده است، در اسرع وقت با پزشک متخصص اطفال در مورد وضعیت بدن او مشورت کنید.1

عوارض فتق ناف

عوارض فتق ناف در کودکان خیلی کم دیده می شود. عوارض فتق ناف زمانی بروز می کند که بافت شکمی بیرون زده حبس شود. این کار جریان خون را به قسمت حبس شده روده کاهش می دهد و باعث درد ناف و آسیب بافت شکم می شود.

اگر جریان خون قسمت حبس شده روده کاملا قطع شود و دیگر خونی نداشته باشد، آن قسمت از بافت روده می میرد و اصطلاحا دچار قانقاریا می شود.

عفونت ناشی از قانقاریا می تواند در تمامی حفره شکمی پخش شود و باعث مرگ فرد گردد.

افراد بزرگسال مبتلا به فتق ناف، بیشتر دچار احتباس یا انسداد (گرفتگی) روده می شوند.

عمل جراحی فوری معمولا برای درمان این عوارض لازم است.4

فتق ناف در کودکان در موارد زیر نیاز به عمل جراحی دارد

- فتق ناف درد دارد.

- بیشتر از 5/1 سانتیمتر قطر دارند.

- بعد از شش تا 12 ماه، اندازه فتق ناف کم نشود.

- تا سن سه سالگی، برطرف نشود.

- باعث احتباس یا گرفتگی روده شود.4

چگونه می‌توان فتق در نوزادان را تشخیص داد؟

پزشک متخصص اطفال برای تشخیص فتق در بدن نوزادان از روش‌های مختلفی استفاده می‌کند که مهم‌ترین این موارد به شرح زیر می‌باشند:

معاینه فیزیکی نوزاد

چشم آموزش‌دیده پزشک متخصص اطفال می‌تواند با توجه به شکل برآمدگی، فتق را در بدن هر نوزادی تشخیص دهد. پزشک معالج با تلاش برای فشار دادن مجدد روده به محل خود، توده فیزیکی را معاینه می‌کند. این روند به او کمک می‌کند تا شدت فتق را هم در بدن فرزند شما تعیین کند.

استفاده از اشعهX

اشعه ایکس می‌تواند نقطه دقیقی را که روده از آنجا خارج شده است، نشان دهد. همچنین، استفاده از این روش تعیین می‌کند که فتق در بدن بیمار تا چه حدی گسترش یافته است.

سونوگرافی

سونوگرافی می‌تواند وجود اختناق در روده نوزادان را تشخیص دهد که یکی از مهم‌ترین عوارض فتق می‌باشد؛ این وضعیت باعث پیچیده شدن روده‌ها به یکدیگر می‌شود.

پزشک متخصص اطفال پس از ارزیابی شدت فتق در بدن نوزاد، روش درمانی مناسبی را پیشنهاد می‌کند.1

درمان فتق کودکان

فتق ناحیه اینگوینال نیاز به جراحی دارد، برای اینکه گاهی اوقات روده به داخل اسکروتوم یا ناحیه کشاله ران پیچ می خورد و موجب سیاه شدن روده می شود. در نوزادان نارس ممکن است، عمل جراحی به تاخیر افتد تا عمل ریه ها طبیعی شود.

عمل جراحی فتق کودکان تا یک سالگی به تعویق می افتد، چون در بسیاری از آنها رابطه بین شکم و کیسه بیضه بسته می شود و فتق خوب می شود و نیازی به عمل نخواهد داشت.

بیشتر بچه هایی که تحت عمل جراحی قرار می گیرند، روز عمل مرخص می شوند. بچه های نارس بهتر است یک شب در بیمارستان بمانند. بچه ها چند روز بعد ازعمل می توانند فعالیتهای روزانه خود، حتی ورزش را شروع کنند.

زمانی که فتق ناحیه کشاله ران بداخل کیسه بیضه کشیده شود، ممکن است بعد از عمل، کیسه بیضه متورم شود و چنان تصور شود که فتق دوباره عود کرده است.

این تورم طبیعی است و بعد از مدت کوتاهی (چند هفته) کاملا از بین می رود. فتق کشاله ران بچه ها، در هر سنی اتفاق می افتد، اما ۳/۱ فتق کودکان در ۶ ماه بعد از تولد ظاهر می شوند.2

پینوشتها
1.www.mamanam.com
2.www.dr-ghavami.com
3.www.namnak.com
4.www.beytoote.com