حساسیت غذایی چیست؟
حساسیت غذایی وضعیتی است که طی آن با مصرف غذاهای خاص نوعی پاسخ ایمنی غیرطبیعی ایجاد می‌شود. در افرادی که حساسیت غذایی دارند، حتی مصرف مقدار بسیار کمی از غذاهای حساسیت زا می‌تواند واکنش حساسیتی (آلرژی) ایجاد کند.علائم بیماری می‌تواند از چند دقیقه تا چند ساعت بعد از مصرف ماده غذایی بروز کند. در ادامه، بعضی علائم حساسیت غذایی آورده شده است:
تورم زبان، دهان و ورم صورت
سختی در تنفس
فشار خون پایین
استفراغ
اسهال
کهیر
جوش خارش‌دار
در موارد شدید، غذاهای حساسیت زا می‌توانند سبب آنافیلاکسی شوند. شوک آنافیلاکسی در بعضی موارد کشنده است.
شایع‌ترین غذاهای حساسیت زا
شیر گاو
حساسیت به شیر گاو اغلب در نوزادان و کودکان خردسال دیده می‌شود، به‌خصوص اگر زیر شش‌ماهگی با پروتئین شیر گاو در تماس بوده باشند. این یکی از شایع‌ترین حساسیت‌های دوران کودکی است که ۲ تا ۳درصد نوزادان و کودکان نوپا را درگیر می‌کند. بااینحال حدود ۹۰ درصد کودکان با رسیدن به سه‌سالگی این مشکل را پشت سر می‌گذارند. این موضوع در بزرگ‌سالان شیوع کمتری دارد.حساسیت شیر گاو ممکن است در هر دو شکل با IgE و غیر IgE اتفاق بیفتد؛ اما حساسیت از نوع IgE شایع‌ترین و وخیم‌ترین نوع است. کودکان یا بزرگ‌سالان مبتلا به حساسیت IgE پنج تا سی دقیقه بعد از مصرف شیر گاو واکنش نشان می‌دهند و علائمی مانند تورم، جوش، کهیر، استفراغ و در موارد نادر، آنافیلاکسی را تجربه می‌کنند. در حساسیت غیر IgE معمولا علائم روده‌ای مانند استفراغ، یبوست یا اسهال و التهاب دیواره روده دارند. ممکن است تشخیص حساسیت شیری غیر IgE دشوار باشد؛ زیرا گاهی اوقات علائم نشانگر عدم تحمل غذایی هستند و آزمایش خون برای آن وجود ندارد.
اگر حساسیت شیر گاو تشخیص داده شود، تنها روش درمانی مصرف‌‌نکردن شیر گاو و محصولات آن است که شامل تمام غذاها و نوشیدنی‌های حاوی مواد زیر می‌شود:
شیر
شیر خشک
پنیر
کره
مارگارین (کره گیاهی)
ماست
خامه
بستنی
همچنین مادران مبتلا به این حساسیت که به نوزاد خود شیر مادر می‌دهند، باید شیر گاو و غذاهای حاوی آن را از رژیم غذایی خود حذف کنند. برای نوزادانی که شیر مادر نمی‌خورند، جایگزین مناسب استفاده از شیرهایی بر پایه شیر گاو است که پزشک توصیه می‌کند.
تخم‌مرغ
حساسیت به تخم‌مرغ دومین مورد شایع حساسیت غذایی در کودکان است. بااینحال ۶۸ درصد از کودکانی که به تخم‌مرغ حساسیت دارند، با رسیدن به شانزده‌سالگی حساسیت را پشت سر می‌گذارند.علائم حساسیت عبارت‌اند از:
درد گوارشی مانند درد معده
واکنش پوستی مانند کهیر یا جوش
مشکلات تنفسی
آنافیلاکسی (در موارد نادر)
جالب است بدانید احتمال دارد فردی به سفیده تخم‌مرغ حساسیت داشته باشد ولی به زرده آن حساسیت نداشته باشد و برعکس؛ زیرا پروتئین‌های موجود در سفیده و زرده تخم‌مرغ کمی متفاوت‌اند. باوجوداین بیشترین پروتئین‌های حساسیت‌زا در سفیده تخم‌مرغ موجودند؛ به همین دلیل حساسیت به سفیده تخم‌مرغ شایع‌تر است.
مانند سایر حساسیت‌ها، درمان حساسیت به تخم‌مرغ رژیم غذایی بدون آن است. بااینحال شاید مجبور نباشید تمام غذاهای مربوط به تخم‌مرغ را کنار بگذارید؛ مثلا پختن تخم‌مرغ ممکن است شکل پروتئین‌های حساسیت‌زا را تغییر دهد؛ درنتیجه بدن شما آنها را مضر تشخیص نمی‌دهد؛ یعنی این ویتامین ها احتمالا واکنش کمتری ایجاد می‌کنند. این‌گونه است که پژوهشگران در یک پژوهش دریافته‌اند که حدود ۷۰ درصد کودکانِ دچار حساسیت به تخم‌مرغ می‌توانند بیسکویت‌ها و کیک‌های حاوی تخم‌مرغ پخته را تحمل کنند.
بادام‌زمینی
حساسیت به بادام زمینی هم مانند حساسیت به مغزهای درختی بسیار شایع است و ممکن است واکنش حساسیتی شدید یا کشنده‌ای ایجاد کند. بااینحال، بادام‌زمینی جزو مغزهای درختی نیست؛ بادام‌زمینی نوعی حبوبات است، اما افرادی که به بادام‌زمینی حساسیت دارند، اغلب به مغزهای درختی هم حساس‌اند.هرچند علت حساسیت به بادام‌زمینی مشخص نیست، تصور می‌شود افرادی که سابقه خانوادگی در حساسیت به بادام‌زمینی دارند، بیشتر در معرض خطرند؛ به همین دلیل گفته می‌شود دادن بادام‌زمینی به کودک ازطریق رژیم غذایی مادران شیرده یا در زمان ازشیرگرفتن ممکن است موجب حساسیت به بادام‌زمینی شود. بااینحال مطالعات نشان می‌دهند که دادن زودهنگام بادام‌زمینی ممکن است اثری حفاظتی داشته باشد؛ بنابراین در این موارد با پزشک مشورت کنید.
حساسیت به بادام‌زمینی حدود ۴ تا ۸ درصد کودکان و ۱ تا ۲ درصد بزرگ‌سالان را درگیر می‌کند. بااینحال مشکل حدود ۱۵ تا ۲۲ درصد کودکانی که به بادام‌زمینی حساسیت دارند، با رسیدن به دوران نوجوانی برطرف می‌شود.
مانند سایر حساسیت‌ها، حساسیت به بادام‌زمینی با ترکیبی از سابقه والدین، آزمایش پوستی، آزمایش‌های خونی و چالش‌های غذایی تشخیص داده می‌شود.
در حال حاضر، تنها درمان مؤثر حذف کامل بادام‌زمینی و محصولات حاوی آن است. باوجوداین درمان‌های جدید برای کودکان دارای حساسیت به بادام‌زمینی درحال‌توسعه است. این شامل دادن مقدار کمی از بادام‌زمینی زیرنظر پزشک است تا حساسیت‌زدایی شود.1
محصولات گلوتن
گلوتن پروتئین موجود در جو، گندم و چاودار است و باید از مصرف آن در کسانی که از بیماری سلیاک رنج می‌برند، اجتناب شود. حساسیت به گلوتن می‌تواند علت بروز علائم سندرم روده تحریک پذیر در برخی افراد شود. علاوه بر این، گلوتن با طیف گسترده ای از مشکلات بهداشتی و رفتاری همراه است.
ذرت
تا حدودی غیر معمول است که آلرژی به ذرت هنوز هم می‌تواند شدید باشد. اگر شما به ذرت حساسیت دارید، مصرف تمام اشکال ذرت پخته شده، خام و یا آرد بایدقطع شود. کالج آمریکایی آلرژی، آسم و ایمونولوژی اعلام کرده که شناسایی آلرژی به ذرت به دلیل واکنش‌های مشابه در کسانی که به دانه‌ها آلرژی دارند دشوار است.
سویا
در لیست آلرژن‌های قوی برای کودکان است. مانند ذرت، سویا نیز در بسیاری از محصولات غذایی یافت می‌شود بنابراین هنگام خرید محصولات باید به برچسب آنها به دقت توجه کرد.
گوشت قرمز
آلرژی به گوشت مانند گوشت گاو، نادر است و شناسایی می‌تواند دشوار باشد. این حساسیت‌ها معمولا به نوعی قند در گوشت به نام آلفا گالاکتوز نسبت داده می‌شود. اگر شما به یک نوعی از گوشت حساسیت دارید ممکن است به دیگر گوشت‌ها نیز حساسیت داشته باشید. با توجه به تحقیقات علائم حساسیت به گوشت ممکن است سه تا شش ساعت پس از خوردن غذا رخ ندهد. گرمایش و پخت و پز گوشت ممکن است خطر واکنش را کاهش دهد.
میوه‌های خشک
عامل ایجاد آلرژی به میوه‌های خشک سولفیت مانند (دی اکسید گوگرد) است که برای نگهداری یک گروهی از غذاها استفاده می‌شود. در اتحادیه اروپا، تولید کنندگان ملزم به برچسب بر روی مواد غذایی بسته بندی شده دارای سولفیت هستند. اگر شما آلرژی یا حساسیت به سولفیت دارید ممکن است هنگام مصرف سرکه، میوه‌ها و سبزیجات خشک و همچنین میوه‌ها و سبزیجات کنسرو شده، یخ زده، انواع ادویه و فلفل نیز دچار حساسیت شوید.تقریبا 24 درصد از مردم به دلیل آلرژی غذایی ،دچار عوارض پوستی می‌شوند که به صورت خارش و کهیر خود را نشان می‌دهد. 4 درصد نیز به اختلالات تنفسی مبتلا می‌شوند که حتی ممکن است منجر به آسم شود. یک درصد از این افراد هم امکان دارد به سایر علایم دچار شوند.
آب و هوا، خلق و خوی، ورزش دستگاه گوارش را تحت تاثیر قرار داده و می تواند منجر به ظهور آلرژی‌های غذایی شود. با این حال با یک آزمایش خون ساده می‌توان حساسیت‌های غذایی را به راحتی تشخیص داد.2
ماهی
برعکس سایر آلرژی های دوران کودکی، حساسیت به ماهی تا بزرگسالی دیده نمی شود. افرادی که به انواع ماهیان باله دار (مانند ماهی تن و ماهی آزاد) حساسیت دارند به این معنی نیست که به صدف داران (shellfish) مانند میگو، خرچنگ ها و … نیز حساس باشند. برخی متخصصین، افرادی را که به ماهی حساس هستند را از خوردن همه انواع ماهی منع می کنند، در حالی که ممکن است کسی به نوعی خاص از ماهی ها حساس باشد ولی با مصرف سایر ماهی ها حساسیت پیدا نکند.علایم آلرژی به ماهی:
کهیر یا خارش پوست
تهوع، گرفتگی معده، سوء هاضمه، استفراغ و یا اسهال
گرفتگی بینی یا آبریزش و یا عطسه
سردرد
آسم
شوک آنافیلاکسی (شیوع کمتر )
کنترل و درمان آلرژی به ماهی:
اجتناب از مصرف ماهی و محصولات آن
با دقت خواندن برچسب های مواد غذایی
درمان علائم آنافیلاکسی با اپی نفرین (آدرنالین)
ماهی یکی از هشت آلرژن است که نیاز به برچسب گذاری به منظور حفظ سلامت مصرف کننده می باشد حتی اگر به صورت مواد متشکله باشد. مثلا ممکن است برخی به ژلاتین ماهی (به دست آمده از استخوان و پوست ماهی) حساس باشند. افرادی که به ماهی حساس هستند باید با متخصص آلرژی خود در مورد مصرف روغن ماهی در رژیم غذایی خود مشورت کنند. باید توجه داشت که گاهی افرادی هستند که هم به ماهی ها و هم به نرم تنان صدفدار حساسیت نشان می دهند مانند کسی که می تواند هم به تخم مرغ هم به بادام زمینی آلرژی داشته باشد.
گندم
آلرژی به گندم، مانند تب یونجه و آلرژی های دیگر، زمانی که سیستم ایمنی بدن حساس می شود شکل می گیرد و واکنش بیش از حد به عامل محیطی که همان گندم است نشان می دهد که در اکثر مردم معمولا باعث ایجاد هیچ مشکلی نمی شود. اگر فردی در خانواده ای باشد که والدین آن هر دو آلرژی (مثل بیماری آسم، اگزما و…) را داشته باشند و یا حتی فردی که فقط یکی از والدین آن آلرژی داشته باشد، بیشتر از سایرین مستعد ابتلا به آلرژی است.علائم:
کهیر یا خارش پوست
تهوع، گرفتگی معده، سوء هاضمه، اسهال یا استفراغ
گرفتگی بینی یا آبریزش
عطسه
سردرد
آسم
شوک آنافیلاکسی (با شیوع کمتر)
برخی علائم مانند دل پیچه، اسهال و سایر علائم گوارشی شبیه علائم حساسیت به گلوتن یا بیماری سلیاک (یک اختلال خود ایمنی) هستند، بنابراین امکان اشتباه در تشخیص وجود دارد در نتیجه تشخیص درست امری حیاتی می باشد وپزشک متخصص آلرژی باید با توجه به تاریخچه پزشکی و پرسش در مورد این که آیا اعضای خانواده نیز مبتلا به آلرژی هستند تشخیص را مورد تایید قرار دهد و به این موضوع دقت داشته باشد که اگر والدین هر دو دچار بیماری های آلرژیک مثل اگزما و یا آسم باشند احتمال بروز این بیماری در فرزندان بسیار زیاد است.
موادی که باعث بروز علائم هستند:
نان، ماکارونی و یا هر ماده غذایی دیگر که حاوی گندم باشند
مواد غیر غذایی با مواد تشکیل دهنده ی گندمی، مانند خمیر بازی، لوازم آرایشی و یا محصولات بهداشتی استحمام
کنترل و درمان:
اجتناب از مصرف غذاها و محصولات دیگر که باعث بروز علائم آلرژیک باشند
کنترل برخی از علائم با آنتی هیستامین ها و کورتیکواستروئیدها
استفاده از اپی نفرین (آدرنالین)، البته با نسخه پزشک، برای معکوس کردن علائم آنافیلاکتیک3
پی نوشت:
1.www.chetor.com
2.www.jadidtarin.com
3.www.balooty.com
