زندگي بدون طحال نيز جريان دارد

طحال يكي از اعضاي داخلي بدن ماست كه درون شكم قرار دارد. نام فارسي‌اش سپرز است. شايد شنيده باشيد که بعضي‌ها مي‌گويند اسب‌ها چون جسارت و شتاب و تندي دارند، طحال ندارند. اما دامپزشکان مي‌گويند اين باور، پايه و اساس علمي ندارد. به هر حال، اسب‌ها طحال داشته باشند يا نداشته باشند، ما انسان‌ها همگي طحال داريم و طحال‌مان هم فعال است اما مساله اين است که برداشتن طحال، زندگي ما را تعطيل نمي‌کند. دراين مقاله، با طحال بيشتر آشنا مي‌شويم.

شناسنامه طحال

طحال يك عضو داخل شكمي با ابعاد تقريبي دوازه در هشت سانتي‌متر است كه به‌طور طبيعي در سمت چپ قسمت فوقاني شكم، دركنار معده و بالاي كليه چپ قرار گرفته است. طحال كاملا توسط دنده تحتاني قفسه‌سينه محافظت مي‌شود و در حالت طبيعي، اگر اندازه نرمال داشته باشد، نمي‌توان آن را از طريق جدار شكم لمس كرد.
وزن طحال، در بزرگسالان 75 تا 150 گرم است و درهر دقيقه، حدودا 300 ميلي‌ليترخون از آن عبور مي‌كند بنابراين يك بافت كاملا پرخون محسوب مي‌شود. طحال در دوران‌هاي مختلف زندگي وظايف كاملا متفاوتي را بر عهده مي‌گيرد. در دوران جنيني و در ماه‌هاي پنجم تا هشتم بارداري، طحال به عنوان يك مركز خون‌ساز عمل مي‌كند و گلبول‌هاي سفيد و قرمز خون را مي‌سازد. پس از تولد، با انتقال مراكز خون‌سازي به مغز استخوان، اين فعاليت طحال خاموش مي‌شود. در عين حال، قابليت تبديل به بافت‌هاي خون‌ساز همواره در طحال باقي مي‌ماند و در برخي بيماري‌ها كه با درگيركردن مغز استخوان، باعث مهار ساختن سلول‌هاي خوني مي‌شوند، سلول‌هاي طحال مجددا شروع به فعاليت خون‌سازي مي‌كنند. اين فعاليت، معمولا فاقد ارزش باليني است و تنها موجب بزرگ شدن بيش از حد طحال و بروز عوارض ناشي از آن مي‌شود.

ساختمان طحال

طحال از پولپ سفيد و پولپ قرمز تشکيل شده‌ است. پولپ سفيد ماهيت لنفوييدي دارد و حاوي قسمت‌هاي زير است:
• فوليکول‌هاي سلول B‏
• ناحيه حاشيه‌اي در اطراف فوليکول‌ها
• نواحي انباشته از سلول‌هاي T‏
پولپ قرمز از سينوس‌ها و طناب‌هاي پولپ تشکيل شده ‌است. طحال در گردش پورت واقع شده‌ است، يعني خون آن به وريد پورت مي‌ريزد. علت اين امر مشخص نيست اما شايد فشار خون پايين‌تر سبب آهسته‌تر شدن جريان خون شده و به اين ترتيب آسيبي را که به گلبول‌هاي قرمز وارد مي‌شود، به حداقل مي‌رساند. جريان خون شريان طحالي 150 سي‌سي بر دقيقه ‌است.

شرح وظايف طحال

در دوران پس از تولد و در سنين كودكي، طحال، منبع عمده و محل استقرار سلول‌هاي لنفوسيت B محسوب مي‌شود و نقش مهمي را در پاسخ‌هاي ايمني بدن ايفا مي‌كند. لنفوسيت‌هاي B كه در طحال استقرار يافته‌اند، در پاسخ به ميكروب‌ها و عوامل خارجي، شروع به ترشح پادتن يا آنتي بادي مي‌كنند.سلول‌هاي ماكروفاژي كه در طحال استقرار يافته‌اند، نقش پاك‌كننده خون از سلول‌هاي غير طبيعي را بر عهده دارند. گلبول‌هاي قرمز داراي اشكال غير طبيعي يا آنهايي كه بيش از اندازه پير شده‌اند و همچنين پلاكت‌هاي غير طبيعي، توسط طحال از گردش خون برداشته مي‌شوند. در هر روز، 20 ميلي‌ليتر گلبول‌هاي قرمز فرسوده توسط طحال جمع‌آوري و از گردش خون خارج مي‌شوند. به طور طبيعي، يك‌سوم از كل پلاكت‌هاي بدن، در طحال ذخيره شده‌اند و در موارد لزوم، مي‌توانند به گردش خون وارد شوند.

بودن يا نبودن طحال چه فرقي مي‌کند؟

با وجود كاركردهايي كه به طحال نسبت داده شد، فعاليت‌هاي اين عضو در بالغان، توسط اعضاي ديگر، نظير كبد و مغز استخوان هم قابل انجام است بنابراين، برداشتن طحال در بالغان، معمولا عارضه عمده‌اي ايجاد نمي‌كند. در كودكان، با توجه به نقش طحال در پيدايش پاسخ‌هاي ايمني، برداشتن طحال بايد با دقت و وسواس بيشتري صورت گيرد زيرا حذف اين عضو در سنين پايين، با كاستن از توانايي ساخت آنتي‌بادي در بدن، موجب استعداد ابتلا به برخي عفونت‌هاي خاص مي‌شوند.

وقتي طحال بيمار مي‌شود

گاهي طحال، عملكرد پاكسازي خون را بيش از حد لازم انجام مي‌دهد و نه تنها سلول‌هاي معيوب و فرسوده را از گردش خون خارج مي‌كند، بلكه بسياري از سلول‌هاي سالم را نيز از بين مي‌برد. اين حالت كه هيپراسپلنيسم ناميده مي‌شود، از مواردي است كه برداشتن طحال، به بهبود بيماري مي‌انجامد.
در بيماري‌هاي هموليتيك، كه نوعي كم‌خوني ناشي از متلاشي شدن زودهنگام گلبول‌هاي قرمز است، گاهي برداشتن طحال، به كاهش كم‌خوني كمك مي‌كند. در حالات پيشرفته تالاسمي، كم‌خوني داسي‌شكل و كم‌خوني‌هاي همولتيك خودايمني، برداشتن طحال به تخفيف بيماري كمك مي‌كند. افرادي كه به هر علت، طحال‌شان برداشته شده است، بايد واكسن ضد برخي ميكروب‌هاي خاص را دريافت كنند زيرا حتي در بزرگسالان نيز كاركردهاي طحال نبايد كاملا بي‌اهميت تلقي شود و نقش طحال در دستگاه ايمني بدن را بايد هميشه در نظر داشت. آنتي‌بادي‌هايي كه درطحال ترشح مي‌شوند، به خصوص عليه باكتري‌هايي كه داراي كپسول هستند، موثرند و بيماراني كه در آنها طحال برداشته شده، مستعد ابتلا به عفونت با باكتري‌هايي نظير پنوموكوك و هموفيلي هستند. واكسيناسيون مناسب و رعايت اصول پيشگيري، احتمال وقوع اين عفونت را به ميزان قابل‌توجهي كاهش مي‌دهد.

منبع: http://www.salamatiran.com
/س