نقش آدامس در تغذیه و سلامت

مقدمه

قرنها است که از آدامس برای تمیز کردن دهان و یا خوشبو کردن تنفس استفاده شده است. اولین روش آدامس سازی در سال 1869 ابداع شد و 59 سال بعد ، یعنی در سال 1928 آدامسهای تولید شد که مواد دارویی به آنها اضافه می‌شد تا هنگام جویدن ، مصرف کننده آن را دریافت کند. اگر برای جویدن هر قطعه آدامس فقط نیم ساعت وقت صرف شود، این مقدار آدامس به مدت 187 میلیارد ساعت وقت مردم دنیا را به جویدن خود اختصاص می‌دهد.
محققانی چون Masumoto و همکاران در همان سال 1999 بیان کردند که جویدن آدامسهای شیرین تا حدودی موجب ایجاد حالت آرامش روحی در افراد مصرف کننده می‌شود. امروزه اغلب از شیرین کننده‌های مصنوعی از قبیل ساخارین ، آسپارتام ، آس سنولفام کا و سیکلامات جهت طعم‌دار کردن آدامسها استفاده می‌شود. در سال 1991 (حدود 14 سال پیش) تشکیلات دارویی (فارماکوپه) اروپا طرح آدامسی را داد که به کمک آن بیماریهای دهانی و بیماریهای سایر نقاط بدن به کمک موادی که از راه دهان و یا سیستم گوارشی جذب می‌شوند، قابل درمان هستند. با جای دادن مواد دارویی در ترکیبات محلول در آب و یا در ترکیبات محلول در چربی می‌توان این داروها را خیلی سریع (در عرض 10 تا 15 دقیقه پس از شروع جویدن آدامس و یا به کندی و طی ساعتها) به بدن فرد رساند.
از این داروها می‌توان فلوراید (برای درمان و کاهش پوسیدگی دندانی) ، کلرهگزیدین (که یک ضد عفونی کننده موضعی است) ، نیکوتین (برای کاهش کشیدن سیگار با دریافت نیکوتین سیگار از طریق جویدن آدامس) ، آسپرین (ضد درد و التهاب) ، ریمن هیدرینات (برای بماریهای روانی _ هیجانی) ، دیفن هیدرامین (داروی ضد حساسیت) ، نیترات میکونازول (درمانگر بیماری قارچی کاندیدیاز یعنی همان برفک دهان) ، آنتی اسیدها (در تسکین و درمان ناراحتی معده) و کافئین (به عنوان کاهش دهنده خواب) را نام برد. جویدن آدامس بویژه برای کودکان به عنوان روشی برای دریافت داروها بیشتر مورد توجه است.

فنتول

فنتول که یک ماده شیمیایی افزودنی است و بعضا به آدامسها افزوده می‌شود، با تاثیر بر پرزهای چشایی و سلولهای بویایی احساس خنکی خوشایندی را در مصرف کننده ایجاد کرده و از تشنگی فرد می‌کاهد. بر اساس مطالعه Davies در سال 2000 ، حتی استفاده از آدامس به جای بزاق مصنوعی در درمان خشکی دهان ناشی از برخی سرطانها موفقیت آمیز بوده و بیشتر مورد استقبال بیماران قرار گرفته است.

نکات منفی جویدن آدامس

نکات منفی که در مطالعات علمی به آنها اشاره شده ،عبارتند از :
• برخی مطالعات این شک را مطرح کرده‌اند که استفاده از برخی خمیر دندانها و برخی آدامسها بیش از خرابی دندانها موجب انتقال و حفظ باکتریهایی می‌شوند که عفونت ایجاد شده توسط آن باکتریها در بدن نهایتا موجب ایجاد و یا تشدید بیماری قلبی می‌شود.
• محققان دیگر گفته‌اند که جویدن آدامس حاوی نیکوتین در یک مرد 39 ساله به مدت 7 ماه موجب کارکرد نامناسب و کشنده قلبی گردید.
• ضمنا Lin و همکارانش در سال 2002 اعلام کردند که جویدن برخی آدامسها موجب افت فشار خون مینیمم و افزایش ضربان قلب در بیماران قلبی می‌شود.
• برخی محققان نیز اعلام داشتند گاها جویدن آدامسهای شیرین شده با برخی شیرین کننده‌ها موجب بروز واکنشهای حساسیتی در برخی افراد می‌گردد.
• جویدن آدامس در بعضی افراد حساس و مستعد موجب تحریک دستگاه گوارش و یا بالا رفتن احتمال خطر سرطان زبان در کسانی بود که آدامسهای با طعم دارچین زیاد جویده بودند.
• همچنین مصرف آدامسهای حاوی کافئین ممکن است به قدری بر خواب افراد اثر کند که موجب بی‌خوابی آنان شود.
• ضمنا Favier و همکارانش در سال 1996 متوجه شدند که جویدن آدامس حاوی کولاها توان ورزشی را زیاد نمی‌کند.
• در ضمن بر اساس برخی مطالعات افرادی که تعداد قابل توجهی از دندانهایشان را با آمالگام (ترکیبی از فلز جیوه) پر کرده‌اند و زیاد هم آدامس می‌جوند، در واقع مقداری جیوه (که سمی است و خوردن مقدار زیاد موجب مسمومیت می‌شود) را هم می‌خورند.
• علاوه بر ضررهایی که عده‌ای از محققان برای جویدن آدامس ذکر کرده‌اند، مواردی از پریدن آدامس به ریه افراد و خطرات عدیده آن ذکر شده است.
• همچنین در یک مقاله علمی اذعان شده جویدن آدامس برای کسانی که قرار است بیهوشی قبل جراحی داشته باشند، بسیار خطرناک است، همین کار باعث مسدود شدن ریه 2 نفر گردیده بود. جویدن آدامس قبل جراحی گوارشی با افزایش ترشحات گوارشی احتمال خطر را زیاد می‌کند.

نکات مثبت جویدن آدامس

نکات مثبتی که در مطالعات علمی مورد توجه قرار گرفته‌اند، عبارتند از : • بهبود حافظه عملی و افزایش توان یادگیری کوتاه مدت و بلند مدت.
• برخی محققان اعلام کرده‌اند که جویدن آدامس بخش جلوی شبکه کورتکس مغزی را فعال‌تر کرده و موجب پردازش بهتر اطلاعات مغز انسان می‌شود.
*دیگر محققان معتقدند که نه تنها عضلات دهانی بلکه فعالیت عضله زبان نیز هنگام جویدن آدامس افزایش می‌یابد و به دفع مواد سمی گروهی از عضلات بدن کمک می‌کند.
• نتایج بعضی دیگر از تحقیقات نشانگر تاثیر مثبت جویدن آدامس در کاهش موارد ریفلاکس حلق و مری (بازگشت مجدد غذا) در بیماران مبتلا ریفلاکس بوده است.
• در ضمن آنان مقاله‌ای را منتشر کردند که جویدن آدامس در حین پیاده‌روی از بازگشت اسید معده به مری جلوگیری می‌کند.
• نتیجه بسیار جالب مقاله Lewkowski ، در سال 2003 ، بیانگر این مطلب بود که جویدن آدامس درد ناشی از آمپول و واکسن زدن را در دخترها کاهش داد. (گرچه این اتفاق در پسرها نیفتاد.)
• به کمک آدامس جویدن ممکن است برخی نمکهای ضروری به بدن افراد برسد.
• استفاده از آدامس طبق نظر Kimbrongh موجب کاهش احتمال خونریزی لثه و تشکیل پلاکهای دندانی می‌شود.
• جویدن آدامسی که حاوی گزیلیتول و یا سوربیتول باشد، نه تنها به رشد باکتریها کمک نکرده و باعث افزایش پوسیدگی دندانها نمی‌شود، بلکه به کاهش پوسیدگی نیز کمک می‌کند.
• مطالعه Juric و همکارانش ، در سال 2003 ، نشان داد که جویدن آدامس حاوی گزیلیتول و فلوراید از رشد باکتریهای بیماری‌زایی از خانواده حاوی لاکتوباسیل و استرپتوکوک جلوگیری می‌کند که اثر این آدامسها حتی از محلولهای کلرهگزیدین و آمین فلوراید هم بهتر بود، گر چه استفاده از مسواک و خمیر دندان نتایج بهتری داشت.
• قند دیگری به نام تاگاتوز (Tagattoes) نیز توسط مرکز غذا و داروی آمریکا (FDA) به عنوان قند بی‌ضرری در تولید آدامسها مورد استفاده قرار گرفته که در مطالعه Levin ، در سال 2002 ، به عنوان کاهش دهنده پوسیدگی دندان معرفی شده است.
• آن گونه که Wigmore و Bygra در مقاله خود ، در سال 2003 ، ذکر کرده‌اند، پس از خوردن یا نوشیدن موادی که بوی خاصی را در دهان به جای می‌گذارند، جویدن ادامس می‌تواند سرعت رفع این بوها را افزایش دهد.

نتیجه

به نظر می‌رسد در کل جویدن آدامسهای بدون قند به صورت متناوب و نه دائمی می‌تواند اثرات مفیدی را به همراه داشته باشد. گرچه جویدن طولانی مدت و یا عادت کردن به جویدن آدامس قابلیت تائید قطعی ندارد. در ضمن باید توجه داشت که جویدن آدامس نباید بر دریافت غذایی تاثیر بگذارد و یا با کاهش حس تشنگی (بطور کاذب) ما را از مصرف مایعات بازدارد.
منبع:www. daneshnameh.roshd.ir
/س