عبادت بي‌همتا
هرعبادتي، پاداش مشخصي دارد جز روزه كه اجر آن قابل شمارش نيست؛و اين مسئله، بي‌نظيربودن روزه را اثبات مي‌كند.درحديثي آمده است كه ابي‌امامه به يكي از ياران پيامبر«ص» مي‌گويد:به پيامبرعرض كردم: اي رسول‌خدا! مرا به عملي شايسته راهنمايي كن. حضرت فرمودند: «روزه بگير؛زيرا روزه همتا ندارد و ثوابش بي‌اندازه است». بار ديگر،عرض كردم:يا رسول‌الله! مرا به عملي شايسته هدايت فرما. باز فرمود: «برتو باد به روزه گرفتن؛ زيرا روزه ازنظر ثواب و فضيلت،مشابه ندارد». براي بار سوم عرض كردم: يا رسول‌الله! مرا به عملي نيك راهنمايي فرما. فرمودند: «بر تو باد به روزه گرفتن؛زيرا مثل و مانندي (درعبادت) براي روزه نيست».
تساوي غني و فقير
روزه،سبب مي‌شود كه تمام انسان‌ها،اعم از غني و فقيردر پيشگاه الهي حاضر شوند و ثروتمندان،درد مردم محروم جامعه محروم را چشيده و به فرياد آنان برسند. با روزه، نوعي مشاركت اجتماعي نيز روي مي‌دهد. اغنيا،محرومان را ميهمان سفره‌هاي الهي خويش مي‌كنند و حداقل براي ساعاتي باهم صميمي مي‌شوند.هشام‌بن حكم گويد: از علّت روزه از حضرت امام‌جعفرصادق«ع» پرسيدم،فرمود: «علّت روزه اين است كه فقير و ثروتمند درآن برابر باشند؛زيرا توانگر رنج گرسنگي را نمي‌داند.لذا خداوند خواست با روزه گرفتن،ميان آفريدگان برابري بوجود آورد و رنج گرسنگي و سختي را بر توانگر بچشاند،تا او بر ناتوان دل بسوزاند و به گرسنه رحم كند»
نام‌هاي رمضان
در قرآن و احاديث و نيز برخي دعاها، 64نام براي ماه‌رمضان بيان شده است كه نشان از ويژگي‌ها و عظمت اين ماه دارد. برخي از آنها عبارت است از: ماه انابه، ماه توبه، ماه رحمت، ماه مغفرت، ماه قرآن، ماه خدا، ماه بركت، ماه دعا، ماه احسان،ماه صبر،ماه رضوان،ماه رزق، ماه امان، ماه صدقه، ماه ايمان، ماه استغفار، ماه حسنات، ماه سلامت، ماه ميهماني، ماه كرامت، ماه صلوات، ماه خوش‌اخلاقي، ماه مبارك، ماه پاكي‌ها، ماه اطاعت، ماه عبادت و ماه تلاوت قرآن.
من پاداش مي‌دهم
برنامه‌هاي عبادي،هركدام نزد خداوند پاداشي دارد و به عنوان تكليف براي انسان قرار داده شده است. همان‌طور كه ماه رمضان و شب‌ها و روزها و ساعت‌هايش بر ديگر ماه‌هاي سال،برتري دارد،روزه آن نيز جزء اعمال عبادي برتر و جداي از آنها محاسبه مي‌شود.پيامبراكرم«ص»:«خداوند فرمود كه روزه گرفتن براي من است و من خود پاداش آن را مي‌دهم».
عوامل كاهش ارزش روزه
افكار ناپسند
روزه ظاهري،همان خود داري ارادي از خوردن غذاها و ديگر كارهاي منع شده است؛ولي روزه نفس،عبارت است از خودداري حواس پنجگانه از افعال ناستوده و خودداري دل از نيت‌هاي پليد.قلب انسان روزه‌دار،بايد هم‌سو با خود او روزه‌دار باشد.انسان كه روزه‌دار از انجام كارهاي زيادي خودداري مي‌كند؛ قلب او هم بايد براي حفظ حريم روزه، از افكار آلوده و عصيان‌آميز بپرهيزد و هرگونه افكار ناپسند را از سرخود بيرون كند.اميرمؤمنان علي«ع» فرمود: «روزه قلب از انديشه روي‌آوري به گناه،از روزه شكم از خوردن غذا برتر است». همچنين،آن حضرت فرمود: «روزه قلب بهتر از روزه زبان، و روزه زبان بهتر از روزه شكم است».
بداخلاقي
اخلاق بد و خوي ناپسند،باعث تضعيف ارزش و منزلت شخص روزه‌دار مي‌شود.بنابراين،روزه‌دار بايد بكوشد تا در پرتو اراده خود،خلق و خوهاي ناپسند را از خود دور سازد و از اين‌راه، بر ارج و بهاي خود بيفزايد. روزه‌دار،نه تنها بايد از اخلاق بد بپرهيزد،بلكه لازم است خود را به اخلاق شايسته بيارايد. پيامبر«ص» درضمن خطبه‌اي مي‌فرمايد: «اي مردم! هركس در ماه‌رمضان،اخلاق خود را نيكو گرداند، روزي كه پاها در صراط مي‌لرزد،پاي او استوار مي‌ماند».
غيبت
غيبت،يكي از عواملي است كه باعث سقوط ارزش روزه مي‌شود و شخص روزه‌دار را از دست‌يابي به پاداش بهتر و سزاوارترمحروم مي‌سازد.پيامبراكرم«ص» فرمود: «روزه‌دارعبادت‌كننده شمرده مي‌شود، اگرچه درميان رختخواب و درحال استراحت باشد؛البته تا زماني‌كه به غيبت از اين و آن روي نياورد. كسي‌كه درماه‌رمضان از مرد يا زن مسلماني غيبت كند،خدا نماز و روزه او را تا چهل‌روز نمي‌پذيرد، مگرآنكه فرد مورد غيبت از او راضي شود. كسي كه در ماه‌رمضان غيبت كند،درمقابل روزه خود، پاداشي بدست نمي‌آورد».
عوامل ارتقاي ارزش روزه
تلاوت قرآن و ذكر
رمضان،ماه دعا، نيايش و بهار قرآن است. تلاوت قرآن و خواندن دعاهاي مستحبي دراين ماه، روزه‌دار را بيشتر به خداوند نزديك مي‌كند و ارزش روزه او را بالا مي‌برد. امام‌باقر«ع» مي‌فرمايد: «هرچيز،بهاري دارد و بهارقرآن، ماه رمضان است».
عفو و گذشت
عفو و گذشت ازخطاهاي ديگران،از فضيلت‌ها و كمال‌هاي اخلاقي به شمار مي‌رود. درماه رمضان كه ماه فضيلت‌ها و نيكي‌هاست. برما لازم است تا از خطاها و اشتباه‌هاي ديگران بگذريم تا خدا نيز به كرم و لطف بي‌نهايت خويش،از گناهان فراوان ما درگذرد. روحيه عفو و چشم‌پوشي، دل را لطيف و نوراني مي‌كند و باعث افزايش ارتباط بين افراد مي‌شود و همچنين،زمينه صله‌رحم را فراهم مي‌آورد. حضرت علي«ع» مي‌فرمايد: «شريف‌ترين عملكرد انسان بزرگوار،چشم‌پوشي از خطاها و نامهرباني‌هاي ديگران است». پيامبراكرم«ص» نيز در خطبه شعبانيه تأكيد نمود تا روزه‌داران در اين ماه، بيشتر اهل عفو و گذشت باشند.
توبه
توبه و بخشش‌خواهي از درگاه خداوند، سبب افزايش درجه روزه مي‌شود. در اين ماه، روزه‌داران، دعاهاي بسياري مي‌خوانند و در آنها، بخشش گناهان خود را از خداوند مي‌خواهند. در بخشي از دعاي روز بيست‌وسوم ماه مبارك‌رمضان مي‌خوانيم: «خدايا! گناهان ما را بشوي و ما را از عيب‌ها پاك و پاكيزه بساز».
صله رحم
صله رحم ارتباط با خويشان، موجب تحكيم پيوند بين افراد مي‌شود.دراسلام نيز به اين برنامه، اهميت بسياري داده شده است و روايات فراواني در اين‌باره وجود دارد. پيامبراكرم«ص» در بخشي از خطبه شعبانيه مي‌فرمايد: «با خويشاوندان و نزديكان خود پيوند برقرار سازيد». ماه‌رمضان و سفره‌هاي زيباي افطار،فرصتي است براي ديدار خويشاوندان؛اين برنامه پيشنهادي، زمينه بهره‌وري از دو عمل معنوي يعني صله رحم و افطاري دادن را فراهم مي‌كند، چنانچه امام‌صادق«ع» درباره ثواب افطاري دادن مي‌فرمايند: «هركه روزه‌داري را افطار دهد، اجرش همانند اجر اوست» و اين برنامه،مي‌تواند پيش از همه، درباره خويشاوندان عملي شود.
گره‌گشايي از كار ديگران
گره‌گشايي از گرفتاري‌هاي مردم،دستگيري از نيازمندان و رسيدگي به كار ارباب‌رجوع،دراين ماه مبارك و ماه‌هاي ديگر، از عوامل نزديكي به خدا و ارتقاي درجه و منزلت روزه در نزد خداوند است.به موازات آن،كناره‌گيري و شانه خالي كردن ازحلّ مشكلات مردم نيز سبب محروم شدن از الطاف الهي است.امام‌حسين«ع» فرمود:«بدون ترديد،نيازهاي مردم به شما،ازنعمت‌هاي خداوند است،پس،از انجام آنها خسته نشويد كه به ديگران روي خواهد آورد».
امربه‌معروف و نهي‌ازمنكر
يكي از برنامه‌ها و وظيفه‌هاي روزه‌دار در اين ماه، خيرخواهي براي ديگران است. اين ماه، ماه پندپذيري و پنددهي است و زماني مناسب براي انجام وظيفه نظارت همگاني،يعني امربه‌معروف و نهي‌ازمنكر به شمار مي‌آيد. رسول‌خدا«ص» در آستانه اين ماه، مردم را پند مي‌داد و به رعايت تقوا و حرمت ماه رمضان،سفارش مي‌نمود و با عمل خويش، همه را به معروف فرا مي‌خواند و از منكر باز مي‌داشت.
دعاي سحر
ازدعاهاي پرمحتواي ماه‌رمضان كه از امام‌باقر«ع» روايت شده است،دعاي سحراست. امام‌خميني«ره» در مقدمه شرح عارفانه‌اي كه برآن نوشته،درباره عظمت و والايي اين دعاي پرفيض چنين مي‌نگارد:«اين دعا كه از ائمه اطهار در سحرگاهان براي توسل به نورالاأنوار نقل شده، از دعاهايي است كه قدرش جليل‌تر و منزلتش رفيع‌تر است. پس خواستم كه آن را از بعضي جهات به مقدار آمادگي خويش، با تواني اندك و آگاهي ناچيزي كه دارم شرح كنم،ولي آفتاب‌پرست را چه رسد كه بخواهد خورشيد تابان را توصيف كند و يا بيمار چشم،كجا تواند كه قصد نگاه كردن به تابش نور آن را نمايد».
آخرين دعا
دردعاي روز سي‌ام ماه مبارك رمضان از خداوند مي‌خواهيم كه:«خدايا!روزه مرا در اين ماه قبول بفرما». استجابت اين دعا،به معناي اهداي همه خوبي‌ها به روزه‌داران ازسوي ميزبان ماه‌رمضان است؛زيرا روزه پذيرفته شده، خير و نيكي‌هاي فراواني براي انسان به ارمغان مي‌آورد و بالاترين نيكي‌ها،برخوردار شدن از روحيه پرهيزكاري است. بنابراين، اگرانسان درنتيجه روزه تقوا پيدا كرده باشد، همه فضيلت‌ها را درخود جمع كرده است.
منبع:نشريه قدر ،شماره 22/خ
