هیپوگنادیسم یک اصطلاح پزشکی برای کاهش فعالیت عملکردی غدد جنسی است. هیپوگنادیسم یک سندرم بالینی است که منجر به کمبود هورمون در زنان و مردان می شود. هیپوگنادیسم اولیه در اثر نارسایی غدد جنسی (بیضه یا تخمدان) ایجاد می شود.

هیپوگنادیسم ثانویه نتیجه اختلال در هیپوتالاموس و یا هیپوفیز است.

تشخیص هیپوگنادیسم نیاز به یک سابقه جامع سلامت ، ارزیابی علائم و نشانه ها، معاینه کامل جسمی و همچنین آزمایش های آزمایشگاهی و تشخیصی برای هر دو جنس دارد.

جایگزینی هورمون ویژگی بارز درمان هیپوگنادیسم(کم کاری غدد جنسی) است. حفظ کیفیت زندگی یک نکته مهم در مدیریت بیماران مبتلا به کم کاری غدد جنسی است.

بیماری هیپوگنادیسم (کم کاری غدد جنسی)

هیپوگنادیسم شرایطی است که باعث کم کاری غدد جنسی، یعنی بیضه در مردان و تخمدان ها در زنان و کاهش تولید هورمونهای جنسی می شود. ممکن است شما با این بیماری متولد شوید یا ممکن است بعداً در زندگی از آسیب یا عفونت ایجاد شود.

در مردان و زنان یائسه معمولاً با درمان جایگزینی هورمون می توان کم کاری غدد جنسی را با موفقیت درمان کرد.

همچنین ممکن است از درمان های هورمونی برای بازگرداندن باروری استفاده شود.

انواع هیپوگنادیسم

دو نوع اساسی هیپوگنادیسم وجود دارد: اولیه و ثانویه

هیپوگنادیسم اولیه

این نوع از هیپوگنادیسم که به عنوان نارسایی اولیه بیضه نیز شناخته می شود ناشی از مشکلی در بیضه ها است.

هیپوگنادیسم ثانویه

این نوع از کم کاری غدد جنسی مشکلی را در قسمت هیپوتالاموس یا غده هیپوفیز مغز نشان می دهد که برای تولید تستوسترون به بیضه ها سیگنال می دهند. هیپوتالاموس هورمون آزاد کننده گنادوتروپین را تولید می کند که به هورمون هیپوفیز سیگنال می دهد تا هورمون تحریک کننده فولیکول (FSH) و هورمون لوتئین کننده (LH) را تولید کند.

هورمون لوتئینی کننده سپس بیضه ها را تحریک می کند تا تستوسترون تولید کنند. هر نوع هیپوگنادیسم می تواند ناشی از یک صفت ارثی (مادرزادی) یا اتفاقاتی باشد که بعدا در زندگی (اکتسابی) رخ می دهد، مانند: یک آسیب یا عفونت.

این بیماری ممکن است دلایل ژنتیکی ، یائسگی ، خود ایمنی و ویروسی داشته باشد یا ممکن است بعد از درمان سرطان مانند: پرتودرمانی و شیمی درمانی ایجاد شود.

دلایل دیگر ایجاد این بیماری عبارتند از:

روزه داری

کاهش وزن

استرس

اختلالات خوردن مانند بی اشتهایی عصبی و بولیمی (پرخوری روانی) 1

علل هیپوگنادیسم

علل هیپوگنادیسم اولیه شامل موارد زیر می باشد:

اختلالات خودایمنی مانند بیماری ادیسون و هیپوپاراتیروئیدیسم

اختلالات ژنتیکی مانند سندرم ترنر و سندرم کلینفلتر

عفونت های شدید خصوصا سرخک درگیر کننده بیضه ها

بیماری کبدی و کلیوی

عدم بیرون آمدن بیضه ها

هموکروماتوز که زمانی که بدن آهن زیادی جذب می کند ایجاد می شود.

قرار گیری در معرض پرتو

جراحی بر روی اندام های جنسی

علل هیپوگنادیسم مرکزی شامل موارد زیر می باشد:

اختلالات ژنتیکی مانند سندرم کالمن

عفونت ها مانند اچ آی وی

اختلالات هیپوفیزی

بیماری های التهابی مانند سارکوئیدز، توبرکولوزیس و هیستیوسیتوز

چاقی

کاهش وزن سریع

سوء تغذیه

استفاده از استروئیدها یا اپیوئیدها

جراحی مغز

قرارگیری در معرض پرتو

آسیب به غده هیپوفیز یا هیپوتالاموس

تومور در داخل یا نزدیکی غده هیپوفیز

علائم هیپوگنادیسم

علائم هیپوگنادیسم در خانم ها شامل موارد زیر است:

نبود چرخه قاعدگی

رشد کند سینه ها یا عدم رشد آن ها

گر گرفتگی

ریزش موی بدن

ترشحات شیری از سینه ها

تشخیص هیپوگنادیسم

پزشک برای تایید این که تکامل جنسی بر اساس سن شما در سطح نرمال قرار دارد، معاینه فیزیکی انجام می دهد. پزشک توده عضلانی، موهای بدن و اندام های جنسی را معاینه می کنند.

تست های هورمونی

اگر نظر پزشک این باشد که شما به بیماری هیپوگنادیسم مبتلا هستید، ابتدا سطح هورمون های جنسی در شما را اندازه گیری می کنند. شما باید برای اندازه گیری هورمون تحریک کننده فولیکول (FSH) و LH آزمایش خون بدهید. غده هیپوفیز این هورمون های تولید مثلی را تولید می کند.

اگر خانم هستید برای تشخیص هیپوگنادیسم سطح استروژن نیز در شما سنجیده می شود. اگر آقا هستید، سطح تستوسترون در شما اندازه گیری می شود. این آزمایش ها معمولا در صبح هنگام که میزان هورمون ها بالا است انجام می گیرند. اگر آقا هستید در تشخیص هیپوگنادیسم پزشک همچنین آنالیز نمونه منی برای تعداد اسپرم ها را توصیه می کند. هیپوگنادیسم تعداد اسپرم ها را کاهش می دهد.

پزشک ممکن است برای کمک به تشخیص هیپوگنادیسم و کنار گذاشتن علل دیگر انجام آزمایش های خون بیشتری را توصیه کند. سطح آهن هورمون های جنسی را تحت تاثیر قرار می دهد. به همین دلیل، پزشک سطح بالای آهن در خون که معمولا در هموکروماتوز اتفاق می افتد را بررسی می کند.

پزشک همچنین سطح پرولاکتین را در شما اندازه می گیرد. پرولاکتین هورمونی است که تکامل سینه ها و تولید شیر در آن ها را افزایش می دهد اما در هر دو جنس وجود دارد. اندازه گیری سطح هورمون تیروئید از دیگر تست ها در تشخیص هیپوگنادیسم است. مشکلات تیروئیدی می تواند موجب علائم مشابه هیپوگنادیسم گردند.

تست های تصویربرداری

تست های تصویربرداری نیز در تشخیص هیپوگنادیسم کمک کننده هستند. سونوگرافی از امواج صوتی برای ایجاد تصویری از تخمدان ها و بررسی هر مشکل دیگری مانند کیست های تخمدانی و سندرم تخمدان پلی کیستیک استفاده می کند. پزشک انجام ام آر آی یا سی تی اسکن را برای بررسی تومور در غده هیپوفیز توصیه می کند.2

اقدامات درمانی

پزشک آزمایشات خونی جهت اندازه گیری سطوح هورمونی تقاضا خواهد نمود CTاسکن مغزی جهت بررسی اختلالات غدۀ صنوبری و اولتراسونوگرافی جهت بررسی تخمدانها انجام خواهد شد.

درمان بستگی به عامل بیماری دارد. برای مثال : اگر تومورغدۀ صنوبری عامل بیماری است با جراحی برداشته خواهد شد . در صورتیکه این حالت به علت کاهش وزن شدید است ، افزایش وزن راه درمان است .

در بعضی موارد درمان جایگزینی هورمونی برای خانمهای یائسه توصیه می شود که این امر کمک به بهبود علائم یائسگی نموده و از بیماریهایی که با کاهش سطوح هورمونی مرتبط می باشند نظیر استئوپروز ( پوکی استخوان ) و بیماریهای عروقی کرونر جلوگیری نماید .3

عوارض هیپوگنادیسم

تاخیر در بلوغ

عدم بارداری

کاهش اعتماد به نفس در نتیجه تاخیر بلوغ

اختلال عملکرد جنسی

پیشگیری بستگی به علت دارد.

در افرادی که دارای سابقه خانوادگی ابتلا به این بیماری هستند، بهترین راه پیشگیری عبارت است از: مشاوره های ژنتیکی.

پیشگیری از آسیب ناحیه سر، خطر ابتلا به هیپوگنادسیم هایپوگنادوتروپیک را که در نتیجه آسیب هیپوفیز رخ می دهد، کاهش می دهد.

اگر کودک شما به سن بلوغ رسیده است، اما نشانه های بلوغ را بروز نمی دهد، به پزشک مراجعه کنید.4

پی نوشت:
1.www.dorvana.com
2.www.shamimsalamati.ir
3.www.pezeshk.us
4.www.drvariani.ir