روشهاي استعمال و مصرف دارو (1)

اکثر داروها براي آنکه به محل تأثيرگذاري برسند بايد وارد جريان خون شوند . روش مصرف يک دارو، مسيري را که بايد طي کند تا به خون وارد شود و سرعت جذب آن را تعيين مي کند . معمولاً سه راه براي رسيدن دارو به خون وجود دارد :‌ راه دهان يا مقعد ، تزريق و استنشاق . داروهايي که در پوست کاشته مي شوند يا در برچسب هاي پوستي قرار مي گيرند نيز وارد جريان خون مي شوند .
اگر ورود مقدار زياد دارو به جريان خون لازم و مطلوب نباشد مي توان آنرا بطور موضعي بکار برد . بطوري که اثر آن اصولاً به محل اختلال مثل سطح پوست يا غشاء هاي مخاطي ( غشاء هاي بيني ، چشم ، گوش ، واژن) محدود مي شود .
بيشتر داروهاي استنشاقي نيز اثر موضعي بر مجراي تنفسي دارند .
بيشتر اوقات يک داروي خاص مي تواند در اشکال مختلف موجود باشد ، بسياري از داروها به صورت قرص و مايعات قابل تزريق در دسترس اند که انتخاب هر کدام از آنها به عواملي چند از جمله شدت بيماري ، فوريت و نوع نياز به دارو ، ارگان هدف و ميزان سلامتي عمومي بيمار به خصوص توانايي بلع او بستگي دارد .

مصرف از راه دهان

رايج ترين شکل مصرف دارو از راه دهان است . اکثر داروهايي که از راه دهان مصرف مي شوند از طريق جدار روده وارد جريان خون مي گردند . سرعت جذب دارو و مقدار داروي فعال براي استفاده به عواملي چند از جمله شکل دارو (‌ قرص ، مايع و غيره ) و اينکه با غذا ، يا معده خالي مصرف شود و غيره بستگي دارد . اگر دارو با معده خالي مصرف شود ( مثلاً قبل از غذاخوردن ) مي تواند سريعتر از دارويي که با معده پر مصرف مي شود اثر بکند . برخي داروها مثل آنتي اسيدها که اسيديته معده را خنثي مي کنند از راه دهان مصرف مي شوند تا مستقيماً بر معده يا جهاز هاضمه اثر بگذارند .

قرصهاي زير زباني

بعضي قرصها را نبايد بلعيد بلکه زير زبان قرار مي گيرند تا سريعاً از طريق پوشش دهان که سرشار از رگهاي خوني است وارد جريان خون بشوند . قرصهاي دهاني و نيز قرصهاي زيرزباني هر دو به اين روش عمل ميکنند با اين تفاوت که قرصهاي زيرزباني را در زير زبان و قرصهاي دهاني را در فضاي بين گونه و دندان قرار ميدهند .

داروها چگونه در بدن سير ميکنند

اکثر داروهايي را که از راه دهان مصرف مي شوند از ديواره معده وارد جريان خون مي گردند . سپس عروق خوني تغذيه کننده روده ، داروي مزبور را به کبد حمل مي کند تا در آنجا به شکل قابل استفاده براي بدن تبديل گردند . دارو ( يا محصول تجزيه شده آن ) وارد گردش عمومي خون شده و در سرتاسر بدن به گردش درمي آيد .
برخي از داروها سريعاً از طريق کليه ها دفع مي شوند . برخي از داروهاي نامحلول نمي توانند از روده جذب شوند و بدون هيچگونه تغييري از مجراي گوارشي مي گذرند اين دسته از داروها براي درمان اختلالات روده اي مفيدند .

استعمال از راه مقعد

يک سري داروها به شکل شياف هستند و با قرار دادن آنها در رکتوم ( راست روده ) قابل استعمال مي باشند . تا در آنجا وارد جريان خون شوند . اين روش را مي توان براي داروهايي که ورود آنها به معده بر اثر اسيد يا ترشحات معدي باعث تخريب مي شود بکار برد . همچنين براي افرادي تجويز مي شود . که قادر نيستند از راه دهان دارو بخورند مثل کساني که دچار استفراغ و تهوع شديد هستند . اين داروها را ميتوان براي تأثير گذاري موضعي در داخل مقعد به صورت شياف ( براي تسکين بواسير ) نيز تجويز کرد .

استنشاق

به منظور تأثير عمومي يا موضعي ، مي توان داروها را به طريقه استنشاق استعمال کرد . گازهاي بيهوش کننده از راه استنشاق استعمال مي شوند تا از راه ريه ها وارد جريان خون شوند و اثر کلي بريدن بويژه مغز اعمال کنند . گشادکننده هاي برونش براي درمان انواع آسم ، آمفيزم و برونشيت نمونه اي عمومي از داروهاي استنشاقي با تأثير مستقيم بر دستگاه تنفس هستند اگر چه برخي از اين داروها وارد جريان خون نيز مي شوند .

استعمال از راه تزريق

براي تأثير کلي مي توان دارو را تزريق کرد . يک دليل براي تزريق پاسخ سريع است . در شرايط زير بايد به تزريق متوسل شد : عدم تحمل شخص به داروي خوراکي ، تجزيه شدن دارو بر اثر اسيد معده ، عدم جذب دارو از طريق جدار روده ، تزريق دارو ، اثر موضعي نيز دارد مثل التيام دادن درد آرتريت ( التهاب مفصل) .
انواع اصلي تزريق عبارتند از : درون عضله ، درون وريد ( يا داخل رگ ) ، زيرجلدي که در تصوير مشاهده مي کنيد . نوع تزريق به ماهيت دارو و شرايط درمان بستگي دارد .

تزريق داخل رگي ( داخل وريدي ( IV )

دارو مستقيماً به وريد تزريق مي شود و لذا مستقيماً ‌داخل خون مي گردد .
دارو از اين طريق سريعتر از ساير تزريق ها جذب مي شود .

تزريق زير جلدي

دارو مستقيماً به زيرسطح پوست تزريق مي شود .

تزريق عضلاني

دارو در عضله ( معمولاً عضله ران ،‌بازو و يا کفل) تزريق مي شود .

نکات لازم در هنگام تزريق زيرجلدي و داخل عضلاني

۱ - انتخاب سرسوزن از لحاظ طول و اندازه آن مناسب بيمار و دارو تزريقي باشد .
۲ - براي تزريق زيرجلدي پوست را در محل تزريق گرفته و سرسوزن را با زاويه ۴۵ درجه زيرجلد داخل کنيد .
۳ - براي تزريق عضلاني ، پوست محل تزريق را کشيده و تزريق کنيد .
اگر بيمار خيلي لاغر است قسمتي از عضله را گرفته بطوريکه يک توده کوچک عضلاني تشکيل شود .
۴ - تمام طول سوزن را در نسج داخل نکنيد و حدود ۲ ميلي متر را بيرون نگه داريد تا در صورت شکستن بتوان آن را از نسج بيرون کشيد .
۵ - پس از داخل کردن ، پيستون را قدري خارج کشيده تا اگر داخل رگ رفته باشد خون به داخل کشيده شود دراين صورت بايد داروي تزريقي را از نو در محل ديگري تزريق نمود .
۶ - محل تزريق را ماساژ دهيد تا جريان خود افزايش يابد و جذب دارو بهتر صورت گيرد . در مورد داروهايي که بايد با تأخير جذب شود و ( پني سيلين پروکائين ) ماساژ دادن قدغن است .
منبع: www.irshafa.ir