پاداش و روش های تشویق کودکان
در واقع پاداش و تشویق، عامل یا محرکی برای تقویت یک رفتار در فرد هستند. یکی از راه‌های تربیت کودک، آموزش و اصلاح رفتارهای او، سیستم پاداش دهی است؛ این امر توسط متخصصان نیز تأیید شده‌است. با روش‌های متفاوتی می‌توان کودکان را تشویق به تکرار رفتار مطلوب کرد. تشویق و پاداش دهی به کودکان تأثیرات بسیاری در تقویت رفتار مطلوب و افزایش اعتماد به نفس آنها دارد.اغلب والدین دادن پاداش را مساوی با خریدن یک چیز می‌دانند. در حالی که تشویق کودک تنها با این روش ممکن است اثر معکوس داشته و آن را به یک باج دهی تبدیل کند. در صورتی که تشویق کودکان و پاداش دهی به رفتارهای آنها با روش صحیح و اصولی صورت نگیرد، می‌تواند به اندازه تنبیه بدنی آثار و پیامدهای سوءی را به دنبال داشته‌باشد.
روش‌های تشویق کودکان
هر کدام از این روش‌ها، یکی از ابعاد وجودی کودک را در بر می‌گیرد و بخشی از نیازهای او را تأمین می‌کند. برای تقویت رفتارهای کودک بهتر است از همه نوع تشویق در موقعیت‌های مختلف و همراه با یک سبک فرزندپروری مناسب استفاده شود.
پاداش و تشویق احساسی
کودکان نیز مثل همه انسان‌ها نیاز به محبت دارند. توجه به کارهای خوب کودک و دیده شدن از نیازهای او است. در آغوش گرفتن کودک، تماس چشمی، لبخند زدن، نوازش کردن و بوسیدن از بارزترین روش‌هایی است که والدین به کودک محبت تزریق می‌کنند. گاهی در جمع برای اینکه مستقیم کودک را مرکز توجه قرار ندهید، می‌توانید با چشمک زدن‌ها یا لبخندهای رمزی بین خودتان، تایید و توجه را به او بدهید. ایجاد اعتماد به نفس در کودک کاملا به عهده خانواده است و اگر لطمه ای به اعتماد به نفس او وارد شود به سختی قابل جبران است. برای کسب اطلاعات بیشتر از تأثیرات بغل کردن کودک کلیک کنید.در زمان تشویق باید کاملا دقت شود که کودک بخاطر کارهای درست و پیشرفت‌ها مورد تشویق قرار می‌گیرد. اگر برای آرام کردن قیل و قال‌های کودک یا ممانعت از رفتار اشتباه به او پاداش توجه و نوازش بدهید، او در موقعیتی متعارض قرار گرفته و اعتبار و اقتدار والدین ممکن است خدشه دار میشود و کودک لوس میشود.
.jpg "روش های صحیح برای تشویق کودکان")
پاداش و تشویق کلامی
پاداش کلامی یکی از مهم‌ترین و موثرترین نوع تشویق و پاداش است. کودک یا به طور کلی انسان‌ها در هر سنی نیاز به شنیدن تعریف و تایید دیگران دارند. این مورد، مخصوصا در مقابل دیگران، به اعتماد به نفس و عزت نفس کودک بسیار کمک می‌کند و باعث ایجاد حس مفید بودن و ارزشمندی در او میشود.در این نوع پاداش سعی کنید رفتاری که باعث پاداش کلامی میشود را برای کودک توضیح داده و کاملا رفتار را توصیف کنید. دقت کنید به کوچک‌ترین تلاش‌ها و پیشرفت‌های کودک توجه کنید و به آنها پاداش دهید تا رفتار برای کودک به عادت تبدیل شود. سپس به مرور زمان می‌توانید پاداش آن رفتار را کم و قطع کنید. چرا که آن رفتار در کودک نهادینه شده و دیگر نیازی به تقویت ندارد. اما خوب است هر از گاهی همان رفتار تشویق شود.
پاداش و تشویق مادی به کودکان
این نوع پاداش شامل وسایلی است که کودک به آن علاقه دارد و همیشه از آن لذت می‌برد. اسباب بازی، لوازم تحریر، لباس، خوراکی و حتی پول. ترجیحا در این روش پاداش دهی لوازم و چیزهایی که کودک نیاز دارد به عنوان پاداش داده شود. کودک باید برای رسیدن به این پاداش تلاش کند.
پاداش و تشویق تفریحی یا فعالیتی
تفریحات مورد علاقه کودک نیز می‌تواند به عنوان پاداش استفاده شود. در این مورد باید تفریحاتی که برای کودک لذت محسوب میشود مد نظر قرار بگیرد نه چیزهایی که والدین فکر می‌کنند لذت بخش است. برای مثال؛ پارک بردن، بازی مورد علاقه و یا خوردن یک بستنی می‌توانند به عنوان تشویق کودک استفاده شوند. 1
سایر روش ها
روش انجام کار را تحسین کنید
به‌جای تحسین کودک، روش انجام کارش را تحسین کنید. مثلا به‌جای اینکه بگویید «تو خلاقی» با صراحت بگویید «راهکار خوبی برای انجام اون پیدا کردی و با افتخار می‌تونم بهت بگم که در مسیر رسیدن به هدفت هستی.»
واقع‌گرا باشید و وقتی کارها خوب انجام نمی‌شود، تشویق نکنید
ولف او مایر (Wulf-Uwe Meyer)، محقق برجسته‌ی روانشناسی در تحقیقی پیمایشی که جامعه‌ی آماری آن کودکان ۷ ساله بودند به نتایج قابل‌توجهی دست یافت. کودکان ۷ ساله بیشتر به تشویق ظاهری واکنش نشان می‌دهند و از شنیدن یا دیدن آن به وجد می‌آیند، اما کودکان بزرگ‌تر مانند بزرگ‌سالان نسبت به تشویق بدگمان هستند. کودکان ۱۲ ساله کلمات تحسین‌برانگیزی را که از اطرافیان‌شان می‌شنوند، بررسی می‌کنند تا ببینند آیا تشویق‌ها و تحسین‌ها صادقانه است یا ساختگی. با وجود این، آنها به‌خوبی می‌دانند که وظیفه‌شان را خوب انجام داده‌اند یا نه. تحقیقات مایر نشان داد که کودکان باور دارند تشویق‌های معلم، نشانه‌ی خوب انجام دادن کارشان نیست، بلکه نشانه‌ی آن است که معلم آنها را فاقد استعداد می‌داند. آنها شاخصی برای خودشان تعریف کرده‌اند مبنی بر اینکه بچه‌هایی که بیشتر مورد تشویق قرار می‌گیرند، قابلیت‌های محدودتری دارند. حتی جالب‌تر اینکه مایر نشان داد نوجوان‌ها به نقد‌هایی که از معلم‌شان دریافت می‌کنند بیشتر از تشویق‌های او اهمیت می‌دهند، زیرا باور دارند که نقد معلم نشان‌دهنده‌ی خوب انجام دادن کار است.بهتر است با کودک‌مان صادق باشیم. یکی از اشتباه‌های ما به‌عنوان معلم، پدر یا مادر این است که فکر می‌کنیم کودکان به‌اندازه‌ای کافی دقیق نیستند و نمی‌توانند نیت‌های پنهان در تشویق‌ها را شناسایی کنند. ممکن است فکر کنیم تشویق کودکی که عملکرد ضعیفی دارد کمک زیادی به او می‌کند، اما تحقیقات نشان داده است که تأثیر عکس دارد. کودکان تشویق‌های ساختگی را نشانه‌ی شکست خود می‌دانند. برای پیشرفت و موفقیت کودکتان صادقانه تشویقش کنید.
کودک را یکسره مورد تشویق قرار ندهید
تحقیقات نشان داده‌است تحسین یکسره، انگیزه را در کودکان از بین می‌برد. برای مثال در تحقیقی که توسط ماری باد رو (Mary Budd Rowe) انجام شد، دانش‌آموزانی که بی‌حساب‌و‌کتاب مورد تشویق معلم‌هایشان قرار گرفته بودند، به سؤالات کلاسی با لحنی حاکی از دودلی پاسخ می‌گفتند و در صورتی‌که معلم پاسخ‌شان را نمی‌پذیرفت، زود تسلیم می‌شدند و می‌گفتند جواب سؤال را نمی‌دانند.در تحقیق دیگری که توسط محقق جوانی به‌‌نام جان گروسِک (Joan Grusec) انجام گرفت، بچه‌های ۸، ۹ ساله‌ای که به‌خاطر سخاوتمند بودن‌شان به‌کرات تشویق شده بودند، هرروز نسبت به قبل کمتر رفتارهای سخاوتمندانه بروز می‌دادند. وقتی کودکان به‌کرات با عبارت‌هایی مثلِ «به‌خاطر کمکی که به دوستت کردی به تو افتخار می‌کنم» تشویق می‌شوند، به مرور برای کمک به دوست‌شان بی‌علاقه می‌شوند. از نتایج قابل‌توجه تحقیق گروسِک این است که تشویق‌های بی‌رویه تأثیر مخربی بر کودکان دارد. آنها سخت تلاش می‌کنند تا رضایت والدین را به‌دست بیاورند و به محض حذف وعده و وعید‌های والدین و معلم‌ها، ممکن است علاقه به انجام تکالیف‌شان را از دست بدهند. لیلیان کاتز (Lilian Katz)، مشاور تحصیلی کودکان می‌گوید وقتی تشویق‌های والدین و معلم‌ها متوقف میشود، کودکان دیگر رغبتی به تلاش ندارند. بنابراین شیوه‌ی نادرست تشویق سبب میشود تنها محرک کودک برای فعالیت‌هایش مانند رنگ کردن، مسواک زدن، کفش پوشیدن و … همین «آفرین» گفتن‌های والدین باشد. .اما اگر بخواهیم تشویق‌های ساختگی را متوقف کنیم، جایگزین آن چه خواهد بود؟ به‌جای تشویق کردن صرف، در حالی‌که ناظر فعالیت‌های کودک هستید، سعی کنید به او پیشنهاداتی درباره‌ی بهبود عملکردش بدهید. از عبارت‌هایی که فاقد ارزشیابی عملکرد کودک هستند کمک بگیرید مثل «خودت کفش‌ات را پوشیدی؟» چنین اظهارنظرهایی تلاش کودک را برای موفقیت در کارهایش به رسمیت می‌شناسد. اگر کودک شما نقاشی‌ای کشیده است، آنچه را می‌بینید قضاوت نکنید، بلکه در قالب عبارت‌های توصیفی بازگو کنید مثلا «این ابرها چقدر بزرگ‌اند!» یا «پسر! امروز یه عالمه ابر کشیدی!»
همه‌ی ما دوست داریم کودکان‌مان را تشویق کنیم و همیشه آنها را باانگیزه ببینیم. دوست داریم موفقیت‌ها و پیروزی‌های آنها را به زبان بیاوریم و به آنها ببالیم. اعتراف می‌کنم خیلی وقت‌ها آفرین‌های ساختگی تحویل فرزندم داده‌ام، اما تصمیم گرفتم عادت‌هایم را تغییر بدهم. شاید بپرسید چه نقشه‌ای دارم. دفعه‌ی بعد که دیدم دخترم برای جلب توجهِ من ترفندهایش را عملی می‌کند، نفس عمیقی می‌کشم و در حالی‌که نظاره‌گر فعالیت او هستم تلاشش را برای بستن بندهای چسبی کفشش تحسین می‌کنم و لبخندی واقعی تحویلش می‌دهم تا عشقم را به خودش احساس کند. 2
تأثیرات مثبت تشویق بر روی شخصیت کودک
تشویق درست، به جا و به موقع باعث رشد اعتماد به نفس در کودک می شود. تشویق بر خلاف تنبیه که از عوامل بازدارنده است عاملی ترغیب کننده است که به کودک نیرو می دهد. کودکی که تشویق می شود از کار و زحمت خود احساس رضایت می کند و همین رضایت خاطر است که جلو خستگی و بی میلی او را می گیرد. تشویق کودکان شخصیت آنان را احیا می کند. گاهی یک تحسین ساده مسیر زندگی کودک را دگرگون می سازد. اگر کودک در کارهای خوب مورد تحسین قرار گیرد به آن کارها متمایل می شود و برعکس. تاثیر گذارترین نکته، تشویق کودک به کارهای درست است مثلاً به کودک بگویید: تو تخت خوابت را بدون اینکه از تو خواسته شود، مرتب کردی و این عالی است. این جملات باعث میشود که کودک به رفتار هر چه بهتر تشویق شود.اصولی که در زمان تشویق کودکان باید مورد توجه قرار بگیرد.
علت تشویق باید برای کودک مشخص شود.
پاداش با رشوه فرق دارد ،تشویق بدون دقت امکان دارد به شکل رشوه درآید.
اعمال کودک نباید به پاداش وابسته شود و پرتوقع و طلبکار پرورش یابد.
پاداش در صورتی تاثیر دارد که متناسب با عمل و رفتار کودک و به موقع و بلافاصله اعمال شود.
تشویق باید در برابر کارهای برجسته و پسندیده کودک باشد نه به صورت همیشگی و برای هر کاری.
تشویق کودکان نباید برای دلخوشی باشد بلکه کار کودک باید واقعاً برازنده تشویق باشد.
تشویق نباید از حد اعتدال تجاوز کند و بیشتر شود. امکان دارد کودک به خودبینی و خودستایی گرفتار شود.
تشویق، خستگی و ناامیدی را از کودک دور می کند و او را نسبت به هدف و راهی که انتخاب کرده است، امیدوار می سازد.
کودک با تحسین و تشویق، در صدد اصلاح ناسازگاریها و نقاط منفی اخلاقی خود برمی آید و بسیاری از شیوه های غلط رفتاری خود را اصلاح می کند.
تحسین رفتار و گفتار کودک باعث می شود که در سر دو راهیها سرگردان نشود و در کاری که انجام می دهد، کوشاتر و جدی تر باشد.
نکات مهم در تشویق کودکان
دوران کودکی بهترین زمان برای آموزش کودکان در مورد اخلاق و مهارت های زندگی است، هرچند که اگر در دوره تربیت فرزند غفلت شود، برای آینده او اتفاق بدی می افتد و خانواده اش و جامعه را تحت تاثیر قرار خواهد داد. از سوی دیگر، برای تأیید و اجرای روش های پاداش، چندین مورد ضروری است:فاصله زمانی بین تشویق کودکان با رفتار مناسب باید در کوتاه ترین زمان باشد.
فقط رفتارهای مثبت تشویق می شود، اگر کودک اشتباه کند و پاداش دریافت کند، نتیجه برگشت پذیر خواهد بود.
گاهی اوقات والدین ناخواسته رفتار نامطلوب را تشویق می کنند. بهتر است کارهای خود را بیشتر در نظر بگیرید.
نیازهای کودک را فراموش نکنید، از قبیل آرزو، تغذیه و حس امنیت، همیشه باید رعایت شود.
مشروط کردن تمام نیازهای کودک او را با ناامنی مواجه خواهد کرد. 3
پی نوشت:
1.www.honarehzendegi.com
2.www.chetor.com
3.www.mehrparvar.com
