ویژگی بارز پوکی استخوان کاهش استحکام استخوان بوده و فرد را در معرض خطر شکستگی قرار می‌دهد.

بیماری پوکی استخوان چیست؟

پوکی استخوان یا استئوپروز (osteoporosis) بیماری است که با تخریب بافت استخوانی از درون، استحکام و مقاومت استخوان ها را کم‌کرده و در نتیجه ریسک شکنندگی آن را بالا می‌برد. در نوع حاد پوکی استخوان، با کوچک‌ترین تنش، ممکن است شاهد ترک‌خوردگی یا خردشدگی استخوان ها باشید!

راهنمای بیماری پوکی استخوان

* تشخیص پوکی استخوان با روش سنجش تراکم استخوان
* با راه‌های درمان پوکی استخوان آشنا شوید
* پژوهش‌هایی در مورد جلوگیری از پوکی استخوان در زنان

همانطور که سازمان جهانی بهداشت بیان کرده است، پوکی استخوان اختلال اسکلتی عمومی از کم شدن توده استخوان هاست.این موضوع به شکستگی منجر می شود.

دو نوع پوکی استخوان وجود دارد:

پوکی استخوان نوع ۱:

این نوع پوکی استخوان عموما در زنان بعد از یائسگی رخ می دهد. در این شرایط مقدار استروژن در بدن به شدت کاهش پیدا می کند. این فرآیند باعث از دست رفتن ماده موجود در استخوان می شود. این نوع پوکی استخوان در خانم ها رواج و شیوع بیشتری دارد و بین سنین ۵۰ الی ۷۰ سالگی توسعه پیدا می کند.

در این فرایند معمولا مقدار استخوان های ترابکولار کاهش پیدا می کند. کاهش در استحکام کلی استخوان ها به شکستگی های مچ دست و ستون فقرات منجر می شود.

پوکی استخوان نوع ۲:

این نوع پوکی استخوان عموما بعد از سن ۷۰ سالگی دیده می شود و زنان را دوبرابر بیشتر از مردان درگیر خود می سازد. پوکی استخوان نوع ۲ در برگیرنده نازک شدن استخوان های ترابکولار و نیز استخوان های استخوان کورتیکال ناحیه کام سخت است. این فرایند اغلب به شکستگی لگن و مهره ها می انجامد.

اغلب بین این دو نوع پوکی استخوان همپوشانی وجود دارد. معمولا پوکی استخوان نوع ۱ را می توان به خوبی تشخیص داد و در مراحل اولیه جلوی آن را گرفت.
باید توجه داشته باشید که پوکی استخوان می تواند مشکل اولیه و اصلی باشد یا در برخی از افراد مشکل ثانویه در نظر گرفته شود. تقریبا ۲۰ درصد از زنان و ۴۰ درصد از مردانی که پوکی استخوان دارند دلیل ثانویه برای ابتلا به آن داشته اند.

برای اینکه بتوانید دلایل ثانویه ابتلا به پوکی استخوان را تشخیص دهید بهتر است با یک پزشک مشورت نمایید. پزشک سوابق خانوادگی و سابقه پزشکی را بررسی می کند و معاینات فیزیکی (و نیز تست های تشخیصی) را انجام می دهد.

پوکی استخوان بیماری است که در اصل با از دست دادن قابل توجهی از تراکم مواد معدنی استخوان (BMD) ایجاد می شود. در اوایل زندگی، استخوان بیشتری در بدن ذخیره می شود و توده استخوانی بالا در سن ۳۰ سالگی است. بعد از اینکه فرد وارد فرایند پیری شد از حجم استخوان ها کاسته می شود.

به همین خاطر است که افزایش سن، فرد را در معرض ابتلا به پوکی استخوان و شکستگی های ناشی از آن قرار می دهد.

معمولا فرایند از دست دادن استخوان ها بین اوایل و اواخر دهه سی ام زندگی فرد آغاز می شود. زنان از این سن تا یائسگی مقدار خاصی از استخوان های خود را از دست می دهند:

* استخوان ترابکولار (استخوان اسفنجی در داخل استخوان کورتیکال سخت) با نرخ ۱ درصد در سال از دست می رود.

* استخوان کورتیکال (استخوان سفت و سخت) با نرخ ۰.۵ درصد در سال از دست می رود.

هورمون استروژن نیز نقش مهمی در حفظ استحکام استخوان ها بازی می کند. دو خط از سلول ها برای استخوان ها وجود دارد. یکی از آن ها سلول های خورنده استخوان (استئوکلاست) و دیگری سلول های سازنده استخوان (استئوبلاست) است.

بدون هورمون استروژن، استئوکلاست بیشتر فعالیت می کنند و استخوان بیشتری از دست می رود. همین امر موجب نازک شدن استخوان ها می شود. به همین خاطر، زنانی که به سن یائسگی می رسند و سطح استروژن آن ها کاهش پیدا می کند نرخ از دست دادن استخوان ها سالانه ۲ الی ۳ درصد افزایش پیدا می کند.

بعد از ۸ الی ۱۰ سال، نرخ از دست دادن استخوان ها به نرخ قبلی ۱ الی ۰.۵ درصد در سال می رسد. این فرایند از دست دادن چگالی استخوانی به خصوص بعد از یائسگی، دلیل اصلی پوکی استخوان در زنان محسوب می شود. پوکی استخوان نوع ۱ می تواند تحت تاثیر اندازه گیری های پیشگیرانه قرار بگیرد.

بیشتر این اندازه گیری ها به صورت فردی موجود است و باید هر چه سریع تر انجام شود. همانطور که قبلا نیز بیان کردیم توده استخوانی بالا معمولا در سن ۳۰ سالگی رخ می دهد. اینکه توده استخوانی اوج چقدر است و بعد از آن چقدر از استخوان حفظ می شود به فاکتورهای متعددی بستگی دارد.

مهم‌ترین علل بیماری پوکی استخوان چیست؟

1. سن
بالا رفتن سن را می‌توان یکی از علت های به وجود‌آمدن پوکی استخوان دانست. در سنین بالاتر کم‌کم جذب مواد‌مغذی مثل کلسیم در فرد کاهش پیدا می‌کند و بدن، کم‌تر از همیشه مواد از‌ دست‌رفته را جایگزین می‌کند. در نتیجه قدرت همیشگی استخوان ها از بین می‌رود. این عامل در خانم‌ها شدیدتر است، زیرا معمولا بعد از یائسگی بیش از همیشه با پوکی استخوان روبه‌رو هستیم. خانم‌ها در سنین یائسگی نیمی از تراکم استخوانی خود را از دست می‌دهند.

2. رژیم غذایی
می‌توان گفت که تغدیه در هر بیماری نقش دارد. رژیم غذایی که حاوی میزان کمی از کلسیم و ویتامین D باشد، فرد را بیشتر در معرض پوکی استخوان قرار می‌دهد.

3. بی تحرکی
افرادی که فعالیت بدنی بسیار کمی دارند و کار آن‌ها به گونه‌ای است که باید در یک جا ثابت بنشینند، استخوان های ضعیف‌تری نسبت به افرادی دارند که ورزش می‌کنند.

4. عادات مخرب
عاداتی مثل سیگار کشیدن، مصرف الکل و یا قرص‌های روان‌گردان نیز بر افزایش احتمال ابتلا به این بیماری موثر است.

5. بیماری‌ها
بعضا بیماری‌ها، در تسریع ابتلا به پوکی استخوان نقش اساسی دارند؛ این بیماری‌ها شامل روماتیسم مفصلی، کمبود هورمون تستوسترون در مردان، اختلالات قاعدگی در زنان، سکته‌های مغزی، کم‌کاری یا پرکاری تیروئید است.

6. شکستگی
افرادی که در طول عمر خود، شکستگی استخوان را تجربه کرده‌اند، به احتمال بیشتری در معرض مشکلات پوکی استخوان قرار خواهند گرفت.

7. ژنتیک
داشتن سابقه خانوادگی در این بیماری بی‌تاثیر نیست و افرادی که یکی از اعضای خانواده‌شان به این بیماری مبتلا هستند، بیش از بقیه، در معرض پوکی استخوان ارثی هستند.

8. کمبود وزن
کاهش وزن افراطی و کمبود وزن، می‌تواند فرد را به دلیل نرساندن مواد‌غذایی مورد نیاز به بدن و همچنین، کاهش املاح استخوانی، مستعد پوکی استخوان کند.

علائم پوکی استخوان کدام است؟

این بیماری معمولا دارای علائم و نشانه‌های زیادی نیست؛ اما می‌توان به مواردی اشاره کرد:

* کمردرد، که معمولا بعد از شکستگی یا ضرب‌دیدگی اتفاق می‌افتد.
* کاهش قد
* ایستادن خمیده و ناتوانی در تصحیح آن
* شکستن چند باره استخوان

علت پوکی استخوان

در استئوپروز قدرت استخوان کم می‌شود؛ بنابراین احتمال شکستگی استخوان افزایش می‌یابد. قدرت استخوان به تراکم استخوان یا همان دانسیته استخوان و کیفیت استخوان بستگی دارد.

عامل اصلی تعیین‌کننده حداکثر تراکم استخوان ژنتیک است.

عوامل دیگری مانند ورزش، هورمون رشد، میزان دریافت کلسیم، استروئیدهای جنسی و زمان بلوغ در ایجاد حداکثر تراکم استخوان موثرند.

کیفیت استخوان به ساختار استخوانی فرد، مواد معدنی استخوان و میزان صدماتی که در طول زندگی فرد به ساختار استخوانی او وارد شده است بستگی دارد. عامل دیگری که در تراکم استخوان مهم است حداکثر توده استخوان و میزان کاهش آن با افزایش سن است.

عوامل موثر در ایجاد پوکی استخوان

* دریافت کم کلسیم
* کمبود ویتامین د
* مصرف زیاد نمک
* سیگار کشیدن
* الکل
* لاغری شدید
* مصرف زیاد ویتامین A

مصرف چه داروهایی می‌تواند منجر به پوکی استخوان شود؟

* داروهای کورتونی
* داروهای ضد صرع مثل: فنی توئین، فنوباربیتال، لیتیوم
* داروهای شیمی درمانی

علائم بالینی پوکی استخوان

معمولا اولین علامت پوکی استخوان شکستگی است. شکستگی ممکن است در استخوان ران، پس از زمین خوردن در فرد ایجاد شود. بیشترین نوع شکستگی از ناحیه استخوان ران است. در اثر پوکی استخوان فرد ممکن است هنگام عطسه کردن یا بلند کردن جسم سنگین دچار شکستگی مهره شود.

پوکی استخوان شدید می‌تواند موجب کوتاهی قد، کیفوز (قوز ستون فقرات به سمت جلو) و لوردوز (افزایش قوس یا تقعر کمر و گردن) گردنی شود.

راه های پیشگیری از پوکی استخوان چیست ؟

1. مصرف پروتئین
پروتئین ماده‌ای ضروری در ساخت بافت استخوانی است که باید از طریق مصرف صحیح و منظم منابع غذایی غنی از پروتئین، مثل بادام زمینی، عدس، سویا، تخم‌مرغ و غلات آن را تامین کنید.

2. کلسیم و ویتامین D
کلسیم و ویتامین D کافی در بدن، شما را در برابر پوکی استخوان محافظت می‌کند. بنابر‌این مواد‌غذایی غنی از کلسیم مثل بادام خام، کلم (کلم پیچ، بروکلی، چینی)، بامیه و محصولات لبنی می‌توانند منابع خوبی برای تامین کلسیم بدن شما باشند، همچنین ویتامین دی را می‌توان در قارچ، شیر سویا، ماهی قزل‌آلا، ماهی تن و... یافت.

3. ورزش کردن
ورزش کردن یکی از بهترین راه ها برای ساخت و تقویت استخوان ها است. سعی کنید که از تمرینات هوازی و قدرتی، به‌صورت متناوب استفاده کنید و محدود به ورزش‌های هوازی نشوید.

4. وزن متعادل
همان‌گونه که اضافه وزن عامل بیماری های مختلف است، کمبود وزن بیش از حد نیز برای فرد، مشکل‌ساز خواهد بود. در این مواقع سعی کنید که از مواد‌غذایی مقوی استفاده کنید تا کمبود وزن خود را جبران کنید.

تشخیص بیماری پوکی استخوان

مثل تمام بیماری ها، تشخیص به موقع می‌تواند مهم‌ترین قدم درمانی باشد؛ در مرحله اولیه تشخیص پوکی استخوان، تمام حالات، علائم و مشکلات فرد، مورد بررسی قرار می‌گیرد و سپس سوالاتی در مورد سابقه خانوادگی این بیماری از فرد پرسیده می‌شود.

در این روش ممکن است که پزشک از روش دنسیتومتری استخوان استفاده کند که در آن از استخوان فرد عکس‌برداری می‌شود و هرگونه مشکلی در آن به فرد گزارش داده می‌شود.

همچنین با بررسی نتایج آزمایش خون، هر گونه کمبود ماده مغذی در بدن فرد شناسایی شده تا بهترین روش درمانی انتخاب شود.

راه های درمان پوکی استخوان چیست ؟

در بررسی راه های درمان پوکی استخوان، به روش های مختلفی می‌رسیم که مطابق با شرایط جسمی بیمار، تشخیص شدت پوکی استخوان، بررسی آزمایش‌ها و عوامل ژنتیکی، برای بیمار تجویز خواهد شد که در ادامه به آن اشاره می کنیم.

مهمترین روش های درمان پوکی استخوان

1. درمان پوکی استخوان با دارو درمانی
داروهای مختلفی برای فرد تجویز می‌شود که در درمان پوکی استخوان موثر است. داروهایی مثل آلندرونیت، ریزدرونیت، ایباندوریت و اسید زولدرونی بیش از دیگر داروها تجویز می‌شود.

2. درمان پوکی استخوان با تغذیه صحیح
افراد مبتلا به پوکی استخوان باید در وهله اول رژیم‌غذایی خود را تغییر بدهند؛ به این منظور پزشک به شما توصیه می‌کند که از مواد‌مغذی حاوی کلسیم و ویتامین D استفاده کنید. این مواد‌غذایی شامل سبزیجات، میوه‌ها، تخم‌مرغ، خشکبار، حبوبات، ماهی و سویا می‌باشد.

همچنین می‌توان از مکمل های کلسیم و ویتامین D که دوز مصرف آن توسط پزشک مشخص‌شده نیز استفاده کرد.

3. درمان پوکی استخوان با ورزش
در این مرحله پزشک به شما توصیه می‌کند که ورزش را جزء برنامه‌ روزانه خود قرار دهید، تقویت عضلات کمک می‌کند استخوان های شما توسط ماهیچه‌های قوی‌تری ساپورت شوند، در نتیجه در مقابل تنش‌ها، مقاومت بیشتری خواهند داشت.

4. درمان پوکی استخوان با نوردرمانی
کمبود نور آفتاب مساوی با کمبود ویتامین D می‌باشد، در نتیجه نوردرمانی، درمان پوکی استخوان یکی از متد‌های موثر است که ممکن است توسط پزشک به شما توصیه شود.

درمان های خانگی پوکی استخوان

احتمالا شما هم تمایل دارید در بحث درمان بیماری ها، سری به درمان های خانگی بزنید و ببینید چقدر می‌توانند برای شما موثر باشند؛ اما لازم است بدانید که درمان های خانگی پوکی استخوان، مکمل درمان پزشکی محسوب شده و هرگز جایگزین آن نخواهند بود.

1. سیب بخورید.

سیب سرشار از آنتی اکسیدان، فلاوونید و پلی فنول است که می‌تواند استخوان های شما را محکم کند، مصرف روزانه یک عدد سیب خصوصا در دوران یائسگی، در پیشگیری از پوکی استخوان و درمان آن موثر است.

2. روغن ماهی مصرف کنید.

روغن ماهی یکی از بهترین منابع اسید چرب امگا 3 و ویتامین D است که در افزایش تراکم استخوان ها مفید است.

3. معجزه روغن نارگیل

روغن نارگیل برای خانم‌ها بسیار مفید است و می‌تواند کمبود استروژن را در بدن آن‌ها جبران کند. همچنین روغن نارگیل در افزایش جذب کلسیم و منیزیم موثر است.

4. کنجد

کنجد نیز سرشار از کلسیم، منیزیم، منگز و فسفر است. همچنین دارای ویتامین D و K است که در درمان پوکی استخوان و محکم‌کردن آن موثر است.

5. آلو

آلو، یکی از منابع پلی فنول ها و آنتی اکسیدان است؛ علاوه‌بر‌این، آلو خشک، منبع غنی بور و مس که دو ماده معدنی تشکیل‌دهنده استخوان هستند نیز می‌باشد، پس مصرف روزانه 2 الی 3 عدد آلو خشک در پیشگیری و درمان پوکی استخوان مفید است.

منبع: سایت دکتردکتر
سایت خوب میشی
سایت مشرق نیوز