درمان سرطان پستان

در لامپِکتومی (به آن جراحی برداشتن توده نیز گفته میشود) در واقع یک چهارم پستان برداشته میشود و در ماستِکتومی (به آن جراحی برداشتن سینه نیز گفته میشود) در واقع تمامی بافت پستان برداشته میشود. هر دو روش برای درمان سرطان پستان انجام میشوند و هر دو موثر هستند اما هر یک در شرایط خاصی گزینه بهتری است و معایب و مزایای خاص خود را دارد.

در جراحی برداشتن لامپکتومی (lumpectomy)، به طور کلی پستان حفظ میشود اما در ماستکتومی کل سینه برداشته میشود. پزشک برای شما مشخص میکند کدام روش بهتر است. محل تومور و مرحله سرطان عوامل مهمی هستند که در تعیین یکی از این دو روش نقش دارند. همچنین مشخصه های بیمار مانند اندازه پستان در تعیین روش جراحی اهمیت دارد.

جراحی برداشتن تمام سینه یا یک چهارم آن؟

لامپکتومی: در این عمل جراحی، توده سرطانی برداشته میشود در حالی که سینه حفظ میشود. در لامپکتومی تلاش میشود سینه شکل طبیعی خود را حفظ کند.

در این عمل جراحی پزشک تومور و بافتهای اطراف آن را که احتمالا تحت تاثیر قرار گرفته اند، برمیدارد. نامهای دیگر مرتبط با لامپکتومی عبارتند از بیوپسی و جراحی با حفظ پستان.

پس از این عمل جراحی سینه، پزشک باید اطمینان حاصل کند همه بافتهای سرطانی برداشته شده اند. اگر چنین باشد، لامپکتومی موفقیت آمیز تلقی میشود.

اگر نه، پزشک ممکن است بافتهای بیشتری بردارد. در موارد شدیدتر سرطان، لامپکتومی مناسب نیست.

پس از لامپکتومی، برای جلوگیری از بازگشت سرطان و تخریب هر گونه سلول باقی مانده باید پرتو درمانی (رادیوتراپی) انجام دهید.

جراحی برداشتن توده سرطانی با حفظ سینه برای بیمارانی توصیه میشود که به نوع کم تهاجمی تر سرطان مبتلا هستند. اگر سرطان به تمامی سینه گسترش یافته باشد یا تومور خیلی بزرگ باشد ممکن است جراحی برداشتن کل سینه، توصیه شود.

ماستکتومی: در ماستکتومی با برداشتن تمامی سینه، سرطان درمان میشود. به طور کلی 5 نوع ماستکتومی وجود دارد که به صورت زیر است.

ماستکتومی ساده- در این روش پزشک تمامی بافت پستان را برمیدارد اما غدد لنفاوی زیر بغل یا عضله سینه که در پشت پستان قرار دارد دست نخورده می ماند. ماستکتومی ساده برای پیشگیری از عود سرطان سینه انجام میشود.

ماستکتومی رادیکال تعدیل شده- در این روش ماستکتومی، تمامی بافت پستان و برخی از غدد لنفاوی برداشته میشوند. اما هیچ عضله ای از سینه برداشته نمیشود. پزشک این نوع ماستکتومی را برای بررسی غدد لنفاوی انجام میدهد و مشخص میکند آیا سرطان به نواحی فراتر از پستان گسترش یافته است یا نه.

ماستکتومی رادیکال- در این روش که نوع تهاجمی ماستکتومی است، تمامی بافت پستان، غدده لنفاوی زیر بغل و عضلات سینه برداشته میشوند. تنها در صورتی این کار انجام میشود که سرطان به عضله های سینه گسترش یافته باشد.

ماستکتومی ناقص- در این روش پزشک بخشی از پستان را که تحت تاثیر سرطان قرار گرفته به اضافه بافتهای اطراف آن، برمیدارد. در این روش بیشتر از لامپکتومی بافت برداشته میشود.

ماستکتومی زیر جلدی- این روش که به آن ماستکتومی با حفظ نوک سینه نیز گفته میشود، تمامی بافت پستان برداشته میشود اما نوک سینه حفظ میگردد.

معایب و مزایای لامپکتومی و ماسکتومی

لامپکتومی و ماستکتومی هر دو درمانهایی موثر برای سینه هستند. تحقیقات نشان میدهند تفاوتی در نرخ بقای بیماران در این دو روش وجود ندارد اگر چه احتمال بازگشت سرطان در بیماران لامپکتومی کمی بیشتر است.

تفاوت اصلی این دو روش جراحی سینه آسودگی خاطر و احتمال عوارض است.

فواید لامپکتومی

لامپکتومی روشی کم تهاجمی تر از ماستکتومی است. در این عمل جراحی بر بافتهای آلوده تمرکز میشود و تلاش میشود شکل طبیعی پستان حفظ شود. در بسیاری از موارد بیمار لامپکتومی در همان روز میتواند مرخص شود و به خانه برگردد.

خطرات و عوارض لامپکتومی

در لامپکتومی خطر عود سرطان بیشتر است. اگر سرطان پس از لامپکتومی بازگشت، باید عمل جراحی مجدد انجام شود. افرادی که لامپکتومی انجام میدهند معمولا باید پرتو درمانی نیز انجام بدهند تا تمامی بقایای سرطان از بین برود. ممکن است لازم باشد 5 روز در هفته به مدت هفت هفته پرتو درمانی داشته باشید.

عوارض منفی پرتو درمانی عبارتند از:

* آسیب دیدن بافتهای مجاور
* خستگی
* درد سینه
* کاهش تعداد گلبولهای سفید خون
* واکنشهای پوستی مانند قرمزی، خارش یا زخم
* فواید ماستکتومی

ماستکومی از بابت درمان سرطان بیشتر خاطر را آسوده میکند. با برداشتن تمامی پستان، احتمال عود سرطان کمتر میشود و خطر نیاز به جراحی مجدد کاهش می یابد.

علاوه بر این، افرادی که ماستکتومی انجام داده اند معمولا نیازی به پرتو درمانی ندارند و نیاز نیست عوارض آن را متحمل شوند.

خطرات و عوارض ماستکتومی

ماستکتومی تهاجمی تر از لامپکتومی است و بیمار باید مدت بیشتری در بیمارستان بماند. مدت زمان ریکاوری و التیام بافتها نیز طولانی تر است. همچنین عوارض بیشتری ممکن است رخ بدهد که عبارتند از:

* درد
* حساسیت به لمس یا فشار
* تورم
* بی حسی در سینه یا زیر بغل
* محدودیت حرکت در این بخش
* درد عصب
* تجمع خون در محل جراحی

در ماستکتومی ، سینه برای همیشه برداشته میشود بنابراین ممکن است در بیمار تاثیر روانی بدی بر جای بگذارد. بسیاری از زنان پس از ماستکتومی میخواهند بازسازی سینه انجام دهند که طول دوره بهبودی و هزینه عمل را بیشتر میکند.

جراحی برداشتن کل سینه برای من بهتر است یا برداشتن بخشی از سینه؟

تعیین روش عمل جراحی تصمیم بسیار مهمی است. حتما پیش از تصمیم گیری تمامی جوانب کار را در نظر بگیرید و معایب و مزایای هر روش را با پزشک صحبت کنید. از سوال پرسیدن یا تحقیق کردن در این باره نترسید. این تصمیم تاثیر مهمی بر زندگی شما خواهد داشت بنابراین نقش فعالی در درمان خود داشته باشید. بهترین روش درمانی بر اساس شرایط صورت میگیرد بنابراین در مورد شرایط خود نیز اطلاعات کافی دریافت کنید.

یکی از دستورالعمل‌های اصلی سازمان بهداشت جهانی مراقبت خوب از کیفیت زندگی بیماران مبتلا به سرطان پستان پس از درمان انکولوژی است. تعریف کیفیت زندگی مبهم و دشوار است و تعریف آن به جهان‌بینی، تجربیات و ارزش‌های هر فردی بستگی دارد.

تعریف کیفیت زندگی بر اساس سازمان بهداشت جهانی (WHO)

درک یک فرد از وضعیت زندگی خود با توجه به اهداف، انتظارات، استانداردها و علایقش در زمینه فرهنگ و سیستم ارزشی که در آن زندگی می‌کند؛ که شامل نگرش فرد نسبت به سلامت فیزیکی، وضعیت روحی و روانی و سطح استقلال، ارتباطات اجتماعی، وابستگی‌های شخصی و تعامل با شرایط محیط است. اگر بخواهیم به طور کلی کیفیت زندگی را تعریف کنیم می‌توانیم بگوییم، توانایی انجام کارهای روزانه فیزیکی،روانی،اجتماعی و داشتن احساس رضایت از انجام آنها .

تاثیر ماستکتومی بر بیمار مبتلا به سرطان سینه و کیفیت زندگی وی

ماستکتومی می‌تواند موجب احساس نقص و ناتوانی، اختلال در تصویر ذهنی از بدن، کـاهش جـذابیت و عملکـرد جنسی شده و زمینه را برای ایجاد اختلالات خلق فراهم کند و از طرفی سبب کاهش کیفیت زندگی فرد شود. از آنجایی که هدف روش‌های درمانی سـرطان پـستان در چنـد دهـه اخیـر ایجاد زندگی با کیفیت مطلوب، برای بیمار است، در راستای تحقق این هدف مهم، نگرانی‌ها در مورد تأثیر درمان‌های جراحی سرطان پستان خصوصاً ماستکتومی بر کیفیت زندگی مبتلایان، در حال افزایش است.

تـأثیر سـرطان پستان و روش‌های درمان آن مانند ماستکتومی بر روی بیمار شامل ناراحتی‌های روانی خصوصا اخـتلالات خلــق (افــسردگی، اضطراب، عصبانیت) و تغییر در سبک زندگی، ترس و نگرانی در مورد تصویر ذهنی از بدن (Image Body)، عـود بیماری و مرگ است.

ارزیابی کیفیت زنـدگی نقـش مهمی در ارزیابی سـیر درمـان دارد و در بیماری‌ها، مرگ و میرها، تحقیقات و درمان بـه عنـوان یک پیامد مهم مورد توجه است و می‌تواند اطلاعات با ارزشـی را که از دید پزشکان دور مانده، در اختیار آنان قـرار دهـد و در نهایت منجر بـه تغییـر شـیوه درمان و ارتقا کیفیـت زندگی فـرد شود.

بسیاری از مـشکلات در مبتلایان بـه سـرطان پستان به علت ترومای (در دانش پزشکی به هر نوع آسیب دیدگی، ضربه، جراحت، شوک، آسیب و حادثهٔ وارد شده به بدن انسان گفته می‌شود) ناشی از برداشتن پستان و تأثیرات این تروما بر کیفیت زندگی آنان بعد از عمـل اسـت. زیـرا بیمـار پـس از ماستکتومی شرایطی همانند قطع یک عضو از بدن را تجربه می‌کند. عضوی که سمبل جنسیت، زن بودن و مادر بودن اسـت و بـا برداشتن آن، زنان استرس زیادی را متحمل شده و احتمـالا مـستعد ایجــاد اخــتلالات خلــق ماننــد افــسردگی و اضــطراب و کیفیــت زندگی ضـعیف مـی‌شوند. ایـن درحـالی اسـت کـه هـدف روش‌های درمانی و تشخیـصی در چنـد دهه اخیـر فقـط تـسکین علائم و زنده ماندن بیمـار نیـست، بلکـه هـدف تـداوم زنـد گی بـا کیفیت مطلوب برای بیمار است.

در راستای تحقق ایـن هـدف مهم، نگرانی‌ها در مورد تأثیر درمان‌های تهاجمی سـرطان پـستان از جمله ماستکتومی بـر خلـق و کیفیـت زنـدگی مبتلایـان، در حـال افزایش است و معمـول بـودن ماسـتکتومی بـه عنـوان درمـان جراحی سرطان پستان در ایران، عدم توجه بـه پیامدهای روانی – اجتماعی آن و نیز عدم توجـه بـه بـازتوانی بیمـاران بعـد از عمـل، ضرورت بررسی‌های مکرر خلق و کیفیت زندگی ایـن بیمـاران را در ایران دو چندان می‌سازد.

در زنان ماستکتومی شده، بـه علت اختلال در تصویر ذهنی از جـسم، درگیـری بـیش از حـد بـا خود ایجاد شـده و باعـث اسـترس و تـنش روانـی مـداوم در آنهـا می‌شود. وقتی تنش روانی به مدت طـولانی وجـود داشـته باشـد، زمینه را برای ایجاد اختلالات تطابق، ناتوانی در کنترل هیجانات و اضطراب و افسردگی فراهم می‌کند.

بررسی تاریخجه سرطان پستان نشان می دهد نخستین مداخله های درمانی بسیار تهاجمی و وسیع بوده است. با درک بهتر عوامل دخیل در ایجاد این بیماری و مقایسه روش های مختلف درمان، درمانگران به روش های کمتر تهاجمی با نتایج مشابه روی آوردند. هدف از این پژوهش ارزیابی آثار روانی حذف کامل پستان در برابر جراحی حفظ پستان می باشد.

روش کار

در این مطالعه توصیفی مقطعی که در سال 1390-1392 در بیمارستان امام رضا (ع) مشهد، انجام شد، ابتدا کلیه خانم های مبتلا به سرطان پستان به دو گروه ماستکتومی و حفظ پستان تقسیم شدند. دو ابزار جهت ارزیابی بیماران به کار رفتند. اول چک لیست وضعیت روانی 90 یا 90- (SCL-90-R) و دوم سیستم نمره دهی زونگ که هر کدام در دو نوبت به فاصله شش ماه به بیماران عرضه شده و نتایج با آزمون تی مستقل و با استفاده از نرم افزاز SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.

نتایج

گروه جراحی حفظ پستان که در ابتدا شرایط روانشناختی نزدیکی به گروه ماستکتومی داشتند، پس از گذشت شش ماه وضعیت بسیار مطلوب تری را نشان دادند. شرایط مطلوب تر گروه جراحی حفظ پستان پس از شش ماه از لحاظ آماری نیز معنادار است.

نتیجه‌گیری

بر خلاف شرایط بلافاصله بعد از عمل، در بلند مدت وضعیت روانشناختی بیماران جراحی حفظ پستان بهتر از ماستکتومی است. به نظر می رسد توضیح مزایای تکنیک و بویژه حضور روانپزشک در تیم درمان سرطان بتواند به طور موثری ظهور نتایج مثبت روانشناختی روش جراحی حفظ پستان را تسریع کند.

نقش پرستار و مددکار در کیفیت زندگی افراد ماستکتومی شده

پرستار نقش مهمی د ربررسـی شـبکه‌هـای حمایـت اجتمـاعی در دسـترس بیمـار، برنامـه‌ریـزی مناسـب برای بیمـار و خانواده او، کمک به بیمار در تعیین توانایی‌هـا و محـدودیت‌هـای او بازی می‌کند.

پرستار می‌توانـد بـه عنـوان هماهنـگ کننـده در برنامـه‌هـای توانبخشی این بیماران پس از ماستکتومی و بـا شـرکت دادن بیمـار و خانواده‌اش در برنامه‌های گروهی برای بیان احـساسات و نگرش‌ها در مورد وضعیت جدیدشان به مددجویان کمک کند. بنابراین بایـد امکـان انجام اقداماتی همانند بررسی روحی – روانـی، اجتمـاعی مبتلایان بـه سرطان پـستان قبـل و بعـد از ماسـتکتومی، درخواسـت مـشاوره‌هـای روانی برای بیمارانی که قادر به تـصمیم گیـری در مـورد انجـام عمـل ماستکتومی نیستند، در بخش‌های جراحی وانکولوژی فراهم شود.

بعد از عمـل ماسـتکتومی هـم بایـد امکـان مـشاوره و پیگیـری روانی این بیماران فراهم شود و موقعیتی فراهم شود که بتوانند با بیماران دیگری که آنها نیز مشکل مشابه دارند، صحبت کننـد و نگرانی‌ها و نگرش‌های خود را در بحث‌های گروهی بیان کنند.

بررسی خلـق و کیفیـت زنـدگی ایـن بیمـاران پـس از ماستکتومی در فواصل منظم ایجاد شود. بــا اســتفاده ازاقــدامات فــوق مــی‌تــوان بیمــارانی را کــه دچــار تنش‌های روانی، اختلال در تصویر ذهنی از جسم هـستند، شناـسایی و بـه روانپزشـک و مـشاور برای بررسـی و پیگیـری تخصـصی‌تـر ارجاع داد. با انجام این گونه اقدامات غربـالگری مـی‌تـوان ازایجـاد اختلالات خلق در زنـان ماسـتکتومی شـده پیـشگیری کـرد و راه را برای ارتقاء کیفیت زندگی آنان هموار کرد.

بسیاری از مـشکلات در مبتلایان بـه سـرطان پستان به علت ترومای (در دانش پزشکی به هر نوع آسیب دیدگی، ضربه، جراحت، شوک، آسیب و حادثهٔ وارد شده به بدن انسان گفته می‌شود) ناشی از برداشتن پستان و تأثیرات این تروما بر کیفیت زندگی آنان بعد از عمـل اسـت. زیـرا بیمـار پـس از ماستکتومی شرایطی همانند قطع یک عضو از بدن را تجربه می‌کند. عضوی که سمبل جنسیت، زن بودن و مادر بودن اسـت و بـا برداشتن آن، زنان استرس زیادی را متحمل شده و احتمـالا مـستعد ایجــاد اخــتلالات خلــق ماننــد افــسردگی و اضــطراب و کیفیــت زندگی ضـعیف مـی‌شوند. ایـن درحـالی اسـت کـه هـدف روش‌های درمانی و تشخیـصی در چنـد دهه اخیـر فقـط تـسکین علائم و زنده ماندن بیمـار نیـست، بلکـه هـدف تـداوم زنـد گی بـا کیفیت مطلوب برای بیمار است.

در راستای تحقق ایـن هـدف مهم، نگرانی‌ها در مورد تأثیر درمان‌های تهاجمی سـرطان پـستان از جمله ماستکتومی بـر خلـق و کیفیـت زنـدگی مبتلایـان، در حـال افزایش است و معمـول بـودن ماسـتکتومی بـه عنـوان درمـان جراحی سرطان پستان در ایران، عدم توجه بـه پیامدهای روانی – اجتماعی آن و نیز عدم توجـه بـه بـازتوانی بیمـاران بعـد از عمـل، ضرورت بررسی‌های مکرر خلق و کیفیت زندگی ایـن بیمـاران را در ایران دو چندان می‌سازد.

در زنان ماستکتومی شده، بـه علت اختلال در تصویر ذهنی از جـسم، درگیـری بـیش از حـد بـا خود ایجاد شـده و باعـث اسـترس و تـنش روانـی مـداوم در آنهـا می‌شود. وقتی تنش روانی به مدت طـولانی وجـود داشـته باشـد، زمینه را برای ایجاد اختلالات تطابق، ناتوانی در کنترل هیجانات و اضطراب و افسردگی فراهم می‌کند.

نتیجه گیری:

کیفیت زندگی در حیطه سلامت روان از سایر حیطه ها پایین تر بود .همچنین عوامل مرتبط با کیفیت زندگی بیماران مبتلابه سرطان پستان شامل وضعیت تاهل، شغل و نوع جراحی بودند .بنابراین توجه به این عوامل و اقداماتی درجهت بررسی های روانی و انجام مشاوره های روانپزشکی در ارتقاء کیفیت زندگی این بیماران مؤثر خواهد بود.

منبع: سایت دکتردکتر
سایت علوم پزشکی مشهد
سایت دکتر رحمانی