آلزایمر چیست

بیماری آلزایمر (Alzheimer’s) یک بیماری پیشرفته است که حافظه و سایر توابع مهم روانی را از بین می‌برد. آلزایمر شایع‌ترین علت دمانس – یک گروه از اختلالات مغزی است که باعث از دست رفتن مهارت‌های فکری و اجتماعی می‌شود.

در آلزایمر، سلول‌های مغزی از بین می‌روند و می‌میرند که باعث کاهش مداوم حافظه و عملکرد ذهنی می‌شود. داروهای موجود برای بیماری آلزایمر و استراتژی‌های مداخله‌ای، ممکن است موقتاً علائم بیماری آلزایمر را بهبود بخشند.

مراحل آلزایمر

آلزایمر یک بیماری پیشرفته است. به این معنی که علائم بیماری آلزایمر در طول زمان به تدریج بدتر می‌شود. آلزایمر به ۷ مرحله مختلف تقسیم می‌شود:

مرحله اول: در این مرحله علائم وجود ندارد، اما ممکن است تشخیص زودهنگام بر اساس سابقه خانوادگی وجود داشته باشد.

مرحله دوم: اولین علائم آلزایمر ظاهر می‌شود، مانند فراموشی.

مرحله سوم: اختلالات جسمی و روحی خفیف، مانند کاهش حافظه و تمرکز.

مرحله چهارم: آلزایمر اغلب در این مرحله تشخیص داده می‌شود، اما هنوز هم خفیف است؛ که با از دست دادن حافظه و عدم توانایی انجام وظایف روزمره آشکار می‌شود.

مرحله پنجم: علائم بیماری آلزایمر به صورت متوسط تا شدید ظاهر می‌شود که فرد نیاز به کمک و مراقبت دارد.

مرحله ششم: در این مرحله، فرد مبتلا به آلزایمر ممکن است با وظایف اساسی مانند خوردن و لباس پوشیدن به کمک نیاز داشته باشد.

مرحله هفتم: این مرحله شدیدترین و آخرین مرحله از آلزایمر است. ممکن است از دست دادن کامل گفتار صورت بگیرد.

علت آلزایمر چیست

دانشمندان بر این باورند که برای اکثر افراد، بیماری آلزایمر با ترکیبی از ژنتیک، سبک زندگی و عوامل محیطی که در طول زمان بر مغز اثر می‌گذارد، ایجاد می‌شود. کمتر از ۵ درصد از موارد، آلزایمر با تغییرات ژنتیکی خاصی ایجاد می‌شود که عملاً تضمین می‌کند، فرد بیماری را توسعه می‌دهد.

اگر چه علل آلزایمر هنوز کاملاً درک نشده است، تأثیر آن روی مغز و علائم آلزایمر به طور کامل روشن شده است. آلزایمر به سلول‌های مغزی آسیب می‌زند و سلول‌های مغز را می‌کشد. یک مغز که تحت تأثیر بیماری قرار دارد سلول‌های کمتری دارد و ارتباطات کمتری میان سلول‌های باقی مانده از مغز سالم وجود دارد. همانطور که بیشتر و بیشتر سلول‌های مغزی می‌میرد، این بیماری منجر به انقباض مغزی قابل توجهی می‌شود. 1

فاکتورهای ریسک آلزایمر

متخصصین، تنها یک علت برای آلزایمر تعیین نکرده اند اما فاکتورهای ریسک معینی را مشخص کرده اند، مانند:

سن: اغلب افرادی که به آلزایمر مبتلا می شوند، 65 سال یا بیشتر دارند.
سابقه خانوادگی: در صورتی که عضوی از خانواده به این عارضه مبتلا شده باشد، احتمال ابتلای فرد بیشتر است.
ژنتیک: مشخص شده است که ژن های معینی با آلزایمر مرتبط هستند.

داشتن یک یا بیش از یکی از این فاکتورهای ریسک به این معنی نیست که فرد به آلزایمر مبتلا خواهد شد. این وضعیت فقط سطح ریسک را بالا می برد.

آلزایمر و ژنتیک

با اینکه یک دلیل معین برای آلزایمر وجود ندارد، ژنتیک نقشی کلیدی در این زمینه دارد.

یک ژن به طور اختصاصی مورد توجه محققین قرار گرفته است. آپولیپوپروتئین ای، ژنی است که مرتبط با آغاز علائم آلزایمر در افراد مسن تشخیص داده شده است.

تست ها خون می توانند وجود این ژن را تعیین کنند. لازم به ذکر است حتی اگر کسی این ژن را داشته باشد، ممکن است به آلزایمر دچار نشود.

برعکس این حالت نیز صادق است: ممکن است فردی دچار آلزایمر شود، حتی اگر این ژن را نداشته باشد.

به هیچ وجه به طور قطعی نمی توان گفت فردی به آلزایمر مبتلا خواهد شد.

ژن های دیگر نیز می تواند ریسک آلزایمر و آلزایمر زود هنگام را افزایش دهد.

علائم آلزایمر

هر فردی گاهی میزانی از فراموشی را تجربه می کند. اما افراد مبتلا به آلزایمر، رفتارها و علائم مداومی را از خود نشان می دهند که با گذشت زمان بدتر می شود، شامل:

کاهش حافظه و تاثیر آن بر فعالیت های روزانه مانند توانایی به خاطر سپردن قرارهای ملاقات
مشکل در انجام کارهایی که فرد با آن ها آشنا است مانند استفاده از مایکروویو
دشواری در حل مشکلات
اختلال در تکلم یا نوشتن
سردرگمی در مورد زمان ها یا مکان ها
کاهش قابلیت داوری
کاهش بهداشت شخصی
تغییرات خلق و خو و شخصیت
دوری از دوستان، خانواده و جامعه

علائم بر اساس مرحله بیماری تغییر می کنند.

آلزایمر زود هنگام

آلزایمر معمولا افراد 65 ساله و بالاتر را درگیر می کند. اگرچه می تواند در دهه پنجم یا ششم زندگی فرد نیز رخ دهد.

در این صورت آن را آلزایمر زود هنگام می نامیم. این نوع آلزایمر حدود 5 درصد از تمام افراد مبتلا به این عارضه را درگیر می کند.

علائم آلزایمر زود هنگام می تواند شامل کاهش خفیف حافظه و مشکل در تمرکز یا اتمام کارهای روزانه باشد.

ممکن است یافتن کلمات درست دشوار باشد و زمان از دست فرد خارج شود. مشکلات خفیف بینایی مانند مشکل در حدس زدن مسافت نیز می تواند رخ دهد.

تشخیص آلزایمر

تنها راه قطعی برای تشخیص آلزایمر، بررسی بافت مغز پس از مرگ است.

اما پزشک می تواند از آزمایشات و تست های دیگر برای ارزیابی توانایی های ذهنی، تشخیص زوال عقل و رد عارضه های دیگر استفاده کند.

احتمالا پزشک با پرسیدن سابقه پزشکی آغاز خواهد کرد. او راجع به موارد زیر می پرسد:

علائم
سابقه پزشکی خانواده
سایر عارضه های پزشکی در حال حاضر یا در گذشته
داروهای مصرفی در حال حاضر یا گذشته
رژیم غذایی یا سایر عادات سبک زندگی

سپس پزشک، چند تست را برای کمک به تعیین ابتلا به آلزایمر انجام خواهد داد.

تست های آلزایمر

هیچ تست قطعی برای آلزایمر وجود ندارد. اگرچه، احتمالا پزشک برای تشخیص، چندین تست را انجام خواهد داد.

تست ها می توانند ذهنی، فیزیکی، نورولوژیکی و تصویربرداری باشند.

گاهی پزشک با تست وضعیت ذهنی آغاز می کند. این کار به آن ها در ارزیابی حافظه کوتاه مدت، بلند مدت و اطلاع فرد از مکان و زمان کمک می کند. برای مثال پزشک می پرسد:

امروز چند شنبه است
رئیس جمهور چه کسی است
لیست کوتاهی از کلمات را به خاطر سپرده و نام ببرد

سپس یک معاینه فیزیکی انجام خواهد شد. برای مثال، پزشک، فشار خون را اندازه گیری می کند، ضربان قلب را چک می کند و دمای بدن را اندازه گیری می کند.

در برخی موارد، نمونه گیری ادرار یا خون نیز برای آزمایش انجام می شود.

گاهی یک معاینه نورولوژیکی نیز برای رد تشخیص های احتمالی دیگر از جمله مشکل پزشکی حاد مثل عفونت یا سکته مغزی انجام می شود.

طی این معاینه، رفلاکس ها، حجم عضلانی و تکلم بررسی می شود.

گاهی پزشک، تست تصویربرداری از مغز نیز تجویز می کند. این تست ها شامل موارد زیر هستند:

تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI :(MRI به مشخص شدن نشانه های کلیدی مانند التهاب، خونریزی و مشکلات ساختاری کمک می کند.

سی تی اسکن: سی تی اسکن با استفاده از تصاویر اشعه ایکس می تواند به پزشک در یافتن ویژگی های غیر طبیعی در مغز کمک کند.

توموگرافی گسیل پوزیترون (PET): تصاویر PET می تواند به پزشک در تشخیص تجمع پلاکتی کمک کند. پلاک، ماده ای پروتئینی است که مرتبط با آلزایمر است.

سایر تست ها شامل تست خون برای بررسی ژن هایی است که می توانند نشان دهنده این باشند که ریسک ابتلای فرد به آلزایمر بیشتر است. 2

بیماری آلزایمر چگونه درمان می‌شود؟

در ادامه با مواردی آشنا می‌شوید که می‌تواند زندگی بیماران آلزایمری را بهبود ببخشد.

دونپزیل

این دارو می‌تواند نشانه‌های خفیف،متوسط و شدید آلزایمر را بهتر کند.با اینحال این دارو نمی‌تواند این بیماری را متوقف نماید. داروی دونپزیل از شکسته شدن یک ماده شیمیایی به نام استیل کولین جلوگیری می‌کند. متخصصان بر این باورند که این ماده شیمیایی برای حافظه، تفکر و استدلال بسیار مهم است.

بیماران آلزایمری تنها می‌توانند روزی یکبار از این دارو استفاده کنند بنابراین تنظیم دوز مصرفی توسط پزشک بسیار آسان است.

شما می‌توانید دوز مصرفی بیمار را با ۵ میلی گرم در روز آغاز کنید و بعد از چند هفته مقدار آن را به ۱۰ میلی گرم افزایش دهید. عوارض جانبی این دارو شامل مشکلات گوارشی همچون حالت تهوع، اسهال و استفراغ است. سایر عوارض جانبی در برگیرنده خستگی، کاهش وزن و نیز گرفتگی عضلات است.

ریواستیگمین

ریواستیگمین در دسته داروهای دونپزیل قرار دارد. این دارو می‌تواند با محافظت از سطح استیل کولین در مغز بروز نشانه‌های زوال عقل را کمتر کند. این دارو روزانه دوبار مصرف می‌شود و به صورت کپسول و مایع خوراکی در بازار موجود است.

افرادی که نشانه‌های شدید گوارشی همچون خونریزی را دارند می‌توانند از بسته‌های پوستی آن استفاده کنند.

گالانتامین

این دارو با افزایش سطح استیل کولین در مغز کار می‌کند و همین امر به سلول‌های مغزی کمک می‌کند با یکدیگر ارتباط داشته باشند. این دارو روزانه دوبار مصرف می‌شود و به شکل مایع خوارکی و قرص در بازار موجود است. بیماران در آغاز کار ۸ میلی گرم از این ماده را مصرف می‌کنند و با گذشت زمان مقدار دوز مصرفی افزایش پیدا می‌کند.

همانند دونپزیل و ریواستیگمین، این دارو نیز می‌تواند مشکلات گوارشی ایجاد کند.

ممانتین

این دارو می‌تواند سطح گلوتامات را تنظیم کند. همانطور که می‌دانید گلوتامات یک پیام رسان شیمیایی است و وجود آن برای حافظه و یادگیری ضروری می‌باشد. متخصصان بر این باورند که گلوتامات اضافی می‌تواند برای مغز سمی باشد.

این دارو به صورت قرص، مایع خوارکی و کپسول در اختیار افراد قرار دارد. اگرچه این دارو برای کنترل آلزایمر متوسط تا شدید تایید شده است، اما برای بیمارانی با نشانه‌های خفیف نیز تجویز می‌شود. عوارض جانبی این دارو شامل یبوست، سردرد و سرگیجه است.

ممانتین طولانی رهش و دونپزیل

این درمان می‌تواند دو نوع دارویی که برای درمان آلزایمر مورد استفاده قرار می‌گیرد را ترکیب نماید. این دو دارو دونپزیل و ممانتین است. این درمان برای افرادی استفاده می‌شود که مصرف چند قرص در روز برای آن‌ها مشکل ساز است. همانند سایر درمان‌های تایید شده برای آلزایمر، این درمان نیز نمی‌تواند از بیماری پیشگیری کند یا از سرعت رشد آن بکاهد.

این نوع درمان قادر است فرایندهای ذهنی و عملکرد کلی بیماران را بهبود ببخشد. عوارض جانبی شایع در برگیرنده سردرد،سرگیجه، کمبود اشتها و کبودشدگی است.

تمرینات ورزشی

فعالیت‌های بدنی که باعث افزایش ضربان قلب می‌شوند برای سلامت کلی بدن مفید هستند. این تمرینات می‌توانند سلامت مغز را بهبود ببخشند.مطالعات انجام شده در انجمن بیماران آلزایمری نشان می‌دهد که ورزش می‌تواند اثرات مثبتی بر روی این بیماری داشته باشد. در یک مطالعه انجام شده شرکت کنندگان در آموزش‌های ایروبیک و کشش شرکت کردند.

این افراد به مدت ۴۵ تا ۶۰ دقیقه در این تمرینات حضور داشتند. بعد از گذشت چند ماه، محققان به این نتیجه رسیدند که تمرینات ورزشی می‌تواند سلامت مغز را افزایش دهد.

در یک مطالعه دیگر بیمارانی که آلزایمر خفیف تا متوسط داشتند به صورت تصادفی در تمرینات ورزشی شرکت کردند و برخی از آن ها نیز در گروه کنترلی قرار گرفتند. بعد از ۱۶ هفته، محققان دریافتند که تفاوتی بین عملکرد ذهنی این افراد ایجاد نشده است اما ورزشکاران نشانه‌های اضطراب، تحریک پذیری و افسردگی کمتری داشتند. به همین خاطر به این افراد توصیه می‌شود سه روز در هفته و در هر کدام به مدت ۲۰ الی ۳۰ دقیقه به تمرینات ورزشی بپردازند.

تعامل در فعالیت‌های ذهنی و اجتماعی

تعامل در فعالیت‌های ذهنی و اجتماعی می‌تواند نشانه‌های آلزایمر را بهبود ببخشد. این فعالیت‌ها شرایط بیماری را معکوس نمی‌کنند اما هر کدام نقش مهمی در حفظ سرزندگی مغز بازی می‌کنند.

زمانی که این موارد با تمرینات ورزشی و رژیم غذایی سالم ترکیب می‌شود می‌تواند تاثیر بیشتری داشته باشد. علاوه بر این، ارتباط داشتن با افراد می‌تواند خطر ابتلا به افسردگی را کاهش دهد.

متخصصان توصیه می‌کنند بیماران مبتلا به آلزایمر در فعالیت‌های مختلفی همچون کنسرت و تئاتر ها شرکت کنند. اینکار می‌تواند نشانه‌های موجود را تا حد زیادی بهبود ببخشد.

رژیم غذایی سالم

غذای مغز همانند غذایی که برای بدن مصرف می‌شود بسیار مهم است. افراد باید رژیم غذایی معتدلی داشته باشند که اسید چرب اشباع اندکی دارد. همچنین کاهش مصرف نمک و شکر و استفاده از وعده‌های غذایی که شامل میوه‌ها، سبزیجات، بوقلمون، ماهی، آجیل، غلات سبوس دار و اسیدهای چرب سالم است می‌تواند مفید باشد.

انجمن بیماران آلزایمری ارتباط موثری بین رژیم غذایی و عملکرد ذهن پیدا کرده‌اند. شواهد نشان می‌دهد که رژیم غذایی سالم می‌تواند مفید باشد. آیا رژیم غذایی می‌تواند خطر زوال عقل را کاهش دهد؟ متخصصان بر این باورند که مصرف رژیم غذایی سالم علاوه بر بدن بر روی مغز نیز اثر خواهد داشت. پس این گزینه را نیز مدنظر داشته باشید.

بهبود سوخت و ساز بدن

مطالعه انجام شده نشان می‌دهد که رویکرد متابولیک برای درمان زوال عقل می‌تواند موثر باشد. محققان دانشگاه کالیفرنیا ۱۰ نفر از بیمارانی که مشکلات شناختی داشتند را مورد بررسی قرار داده اند. هر کدام از آن‌ها رژیم غذایی درمانی،تمرینات ورزشی، تحریک مغز، بهینه سازی خواب و ویتامین‌ها را دنبال کردند.

این مطالعه گزارشات موردی را نیز در خود گنجانده است. برخی از این افراد سرکار خود برگشته بودند و برخی دیگر مهارت‌های جدیدی آموخته بودند. برخی از افراد دیگر چیزی را فراموش نمی‌کردند. این یک مطالعه بالینی نیست و ممکن است اعمال آن در مقیاس وسیع کمی دشوار باشد.

درمان‌های غیر دارویی برای تحریک و پرخاشگری

زمانی که حافظه و استدلال به تدریج رو به زوال می‌رود، افراد احساس خشم و اضطراب خواهند داشت. در مراحل انتهایی این بیماری، این افراد ممکن است از لحاظ فیزیکی یا شفاهی پرخاشگر شده باشند.

دکتر اپوستولوا در این باره می‌گوید: تا زمانی که لازم نباشد من از درمان‌های دارویی برای نشانه‌های رفتاری استفاده نمی‌کنم. او به اعضای خانواده و پزشکان توصیه می‌کند از فعالیت‌های اجتماعی و درمان رفتاری استفاده کنند. گوش دادن به حرف‌های بیمار، فراهم اوردن اطمینان قلبی و تعامل با او در فعالیت های مختلف می‌تواند فرد را آرام کند.

داروهایی برای پرخاشگری و تحریک

داروی تایید شده‌ای برای درمان نشانه‌های رفتاری حاصل از زوال عقل وجود ندارد. به همین خاطر است که پزشکان معمولا نمی‌توانند داروهای موثری تجویز کنند. با این وجود برخی از پزشکان سعی می‌کنند از داروهایی همچون سیتالوپرام (Celexa) استفاده کنند که یک داروی ضدافسردگی و مهار کننده انتخابی بازجذب سروتونین است. گزینه دیگری که پیش روی پزشکان قرار دارد Nuedexta است. این دارو برای درمان اثرات بی ثباتی عاطفی تایید شده است.

بی ثباتی عاطفی به یک اختلال عصبی اشاره دارد که با گریه کردن بی‌اختیار یا گریه و خنده غیرقابل کنترل یا دیگر ظواهر عاطفی نمود پیدا می‌کند. در حالیکه داروهای آنتی سایکوتیک به عنوان یک گزینه محسوب می‌شوند اما باید زمانی مورد استفاده قرار گیرند که نشانه‌ها حاد و شدید است.

داروهای ضد افسردگی

درمان افسردگی در بیماران مبتلا به آلزایمر ممکن است در برگیرنده ترکیبی از دارو و مشاوره‌های روان شناختی باشد. متخصصان می‌توانند داروهای ضد افسردگی SSRI همچون سیتالوپرام و سرترالین را برای مبارزه با این نشانه‌ها تجویز کنند. این داروها ممکن است سطح سروتونین را افزایش دهند. همانطور که می‌دانید سروتونین یک پیام رسان شیمیایی مهم در مغز است.

داروهای ضد افسردگی آتیپیک نیز فعالیت شیمیایی مغز را افزایش می‌دهد و می‌توانند گزینه دیگری برای درمان افسردگی باشند. برخی از این داروها شامل میرتازاپین (remeron) و ترازودون است. عوارض جانبی احتمالی این داروها شامل خواب آلودگی، سرگیجه، خشکی دهان است.

آدوکانوماب و سولانِزوماب

دانشمندان در تلاشی که برای درمان این بیماری داشته‌اند، برخی ویژگی‌های اساسی این بیماری را هدف قرار داده اند. یک رویکرد برای درمان این بیماری، حمله به آمیلوئید است. آمیلوئید مشخصه اصلی این بیماری محسوب می‌شود. آمیلوئید برآمدگی‌هایی را در مغز بیماران تشکیل می‌دهد و پلاک‌های چسبناکی ایجاد می‌کند که باعث مرگ سلول‌ها می‌شود.

سولانِزوماب یک داروی قابل تزریق است و می‌تواند پلاک‌های تشکیل شده را از بین ببرد. نتایج بالینی در اواخر سال ۲۰۱۶ و اوایل سایل ۲۰۱۷ مشخص خواهد شد. مطالعه دیگری بر روی یک داروی مشابه دیگر به نام آدوکانوماب تمرکز کرده است.

در حال حاضر هیچ کدام از این داروها در بازار وجود ندارد اما بیمارانی که به صورت بالینی از آن استفاده کرده اند بهبودهایی داشته اند.

داروهای ضدالتهاب

برخی از دانشمندان در حال توسعه داروهایی برای تسکین التهاب مغز هستند. التهاب یکی از پاسخ‌های طبیعی بدن به عفونت است اما مقدار زیاد التهاب می‌تواند به سلول‌های مغز و عملکرد آن اسیب وارد کند.

در یک مطالعه حیوانی مفنامیک اسید(یک داروی ضدالتهاب غیر استروئیدی) روند از دست دادن حافظه در موش‌ها را معکوس کرده است. این موش‌ها از لحاظ ژنتیکی به گونه ای دستکاری شده بودند که بیماری آلزایمر و نشانه‌های آن در این موش‌ها توسعه یافته بود. با اینحال، درمانی که در موش کارساز است ممکن است کمکی به انسان‌ها نکند.

اگرچه نتایج به دست آمده امیدوار کننده است اما این تنها اولین قدم برای تعیین مثبت بودن چنین درمان‌هایی است و مطالعات بیشتری برای تایید آن نیاز خواهد بود. 3

پی نوشت:
1.www.drdr.ir
2.www.yadmanteb.com
3.www.mashreghnews.ir