صورت فلکی یکسال شمسی (10) دی : جدی

یکی از صورتهای فلکی بسیار قدیمی در نیمکره جنوبی آسمان که به شکل بز یا ترکیبی از بز و ماهی تصور می شود. صورت فلکی کم نور جدی در منطقة البروج ، شاید اولین صورت فلکی است که از دوران ماقبل تاریخ شناخته شده است. تصویر بز یا ترکیب بز- ماهی در لوحه های به جا مانده از 3000 سال قبل بابلی ها کشف گردیده. . یونانیان باستان بر این باور بودند که «پان» خدای جنگل در نبردی که خدایان علیه غولهای افسانه ای در پیش گرفتند، برای آنکه بتواند از چنگ دشمنان فرار کند، خود را به رودخانه ای انداخت. او می خواست مانند شماری از دیگر خدایان برای استتار خود را به شکل ماهی در آورد. چون او دیر به داخل آب پرید، تنها نیمه ی پایینی تنه ی او به دم ماهی تبدیل شد و سر شاخدارش به شکل بز در آمد. به این ترتیب موجود عجیب و خیالی بزماهی خلق شد ، که بعد زئوس خدای خدایان او را به آسمان انتقال داد. صورت فلکی بزماهی را امروزه جَدْی می خوانند. برای این اسم نیز افسانه ای وجود دارد. می گویند زمانی که «زئوس» نبرد بر سر قدرت را با پدرش کرونوس آغاز کرد، «آیجیپان»، پسر خدای جنگل به شکل یک بزماهی در کنار او قرار گرفت و از او حمایت کرد. زئوس خدای خدایان پیروزمند، برای قدردانی از کمک آیجیپان بعداً او را به یک صورت فلکی تبدیل کرد.

در حدود 2000 سال قبل، خورشید در حد اعلای خود در آسمان نیمکره جنوبی یعنی انقلاب زمستانی در نیمکره شمالی (4/23 درجه ی عرض جنوبی) می رسید و این زمانی است که خورشید از مقابل این صورت فلکی عبور می نمود. به همین لحاظ این عرض جغرافیایی را به نام «مدار رأس الجدی» خوانده اند که خورشید در این محل در نیمکره جنوبی می تواند عمود تابیده و بالای سر قرار گیرد. به هر حال امروز دیگر چنین نیست و خورشید در انقلاب زمستانی در جدی قرار ندارد بلکه مکان آن به لحاظ چرخش محور زمین در اثر «حرکت تقدیمی» جا به جا شده است.

درخشنده ترین ستارگان این صورت فلکی از قدر سوم است.
30 Mیک خوشه ستاره ای متراکم از قدر هفتم است که در حدود 4 درجه ای جنوبِ جنوب شرقی زتای (ζ) جدی قرار می گیرد.

زمان رسیدن روی نصف النهار: 29 شهریور
مساحت:414 درجه مربع
منابع :
کتاب صورتهای فلکی دکتر اوبلاکر ترجمه بهروز بیضایی
پایگاه دانشنامه ستاره شناسی
انجمن ستاره شناسی ثاقب
www.ali-azadegan.com