ویتامین D چیست و چرا بدن به آن نیاز دارد؟

ویتامین‌ها ترکیباتی آلی هستند که در تنظیم سوخت‌وساز بدن، رشد سلول‌ها، جلوگیری از ابتلا به بیماری‌ها، تقویت سیستم ایمنی بدن و جذب مواد غذایی نقش مهمی ایفا می‌کنند. در صورت داشتن عادات غذایی ناسالم، سطح ویتامین‌ها در بدن کاهش می‌یابد و در طول زمان موجب بروز بیماری‌های مختلف می‌شود.

ویتامین‌ها به دو دسته محلول در آب و محلول در چربی طبقه‌بندی می‌شوند. ویتامین‌های محلول در چربی مانند ویتامین D، ویتامین E و ویتامین A و ویتامین‌های C و B محلول در آب هستند. معمولا علائم کمبود ویتامین‌های محلول در چربی دیرتر از ویتامین‌های محلول در آب در بدن ظاهر می‌شوند.

زیرا این ویتامین‌ها از راه ادرار دفع نمی‌شوند و در کبد ذخیره می‌شوند، در‌حالی‌که ویتامین‌های محلول در آب در خون باقی می‌مانند و از راه کلیه و از طریق ادرار از بدن خارج می‌شوند. همچنین مصرف بیش از حد ویتامین‌های محلول در چربی مانند ویتامین D نیز باعث بروز مشکلاتی برای کبد می‌شود.

ویتامین D نقش مهمی در حفظ سلامت استخوان‌ها و تقویت سیستم ایمنی بدن دارد. رشد و استحکام استخوان‌ها، حفظ سلامت چشم‌ها، کنترل کلسترول در دوران یائسگی و پیشگیری از ابتلا به بیماری‌های سرطان روده، ام اس (MS) و بیماری کرونا از خواص فوق‌العاده این ویتامین است.

منبع اصلی بیشتر ویتامین‌ها مواد غذایی است. اما جذب ویتامین D موردنیاز بدن از طریق نور خورشید تامین می‌شود. برخی از مواد غذایی مانند قارچ، ماهی سالمون و شیر حاوی این ویتامین هستند. اما تنها می‌توانند مقدار کمی از نیاز روزانه بدن به این ویتامین را تامین کنند.

جالب است بدانید که افراد سفیدپوست بهتر از افراد سیاه‌پوست ویتامین D را از طریق نور خورشید جذب می‌کنند. در ایران بیشتر زنان به دلیل نوع پوششی که دارند دچار کمبود ویتامین D هستند. به همین دلیل بهتر است که روزانه با ۱۵ دقیقه حمام آفتاب یا مصرف قرص ویتامین D این کمبود جبران شود.1

علل کمبود ویتامین D3

عواملی مثل مصرف برخی داروهای ضد تشنج مانند فنوباربیتال یا فنی توئین یا رشد سریع کودک یا برخی اختلالات در جذب این ویتامین در بدن یا نرفتن زیر نور آفتاب یا نخوردن غذاهای حاوی این ویتامین باعث کمبود ویتامین دی در بدن می‌شود.

افراد در معرض کمبود ویتامین دی

افراد زیر بیشتر از بقیه افراد جامعه در خطر کمبود ویتامین دی می‌باشند:

نوزادان شیرخوار

ویتامین د موجود در شیر مادر تحت تأثیر ویتامین د موجود در بدن مادر است.

بر اساس پیشنهاد انجمن اطفال آمریکا نوزادان شیرخوار باید روزانه 400 IU ویتامین دی دریافت نموده و از تماس مستقبم نور خورشید (توسط کرم ضدآفتاب و پوشاک) جلوگیری کرد.

افراد مسن

پوست بدن در این افراد نمی‌تواند ساخت ویتامین د را به صورت کارآمدی انجام دهد؛ همچنین بیشتر در منزل به سر می‌برند.

افرادی که محدودیت قرارگیری در معرض نور خورشید دارند؛ مانند افراد زمینگیر . . .

افراد دارای پوست تیره

میزان بیشتر ملانین در پوست این افراد موجب کاهش توانایی پوست جهت تولید ویتامین د از طریق نور خورشید می‌گردد.

افراد مبتلا به بیماری التهابی روده (IBD) و سایر بیماری‌هایی که منجر به اختلال در جذب چربی می‌شود مانند: برخی از بیماری‌های کبدی، سیستیک فایبروزیس، سلیاک، کرون، کولیت زخمی شونده.

افراد چاق [شاخص توده ی بدنی BMI) ≥ ۳۰)] یا افرادی که تحت جراحی بایپس معده قرار گرفته‌اند.2

قرص ویتامین D چیست و چه کاربردی دارد؟

ویتامین D تنها ویتامینی است که نمی‌توانیم با مصرف مواد غذایی، مقدار موردنیاز روزانه‌مان را تامین کنیم. به همین دلیل مکمل‌هایی به‌صورت قرص یا آمپول ویتامین D ساخته شده است. قرص ویتامین D بر اساس واحد بین‌المللی IU که یکای اندازه‌گیری مقدار مواد در داروسازی است تولید می‌شود. بر اساس گزارش وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ایران، بزرگسالان می‌توانند ماهانه ۵۰ هزار IU قرص ویتامین D مصرف کنند.

مزایای مصرف قرص ویتامین D عبارت است از:

تقویت سیستم ایمنی بدن

جلوگیری از ابتلا به بیماری اوتیسم در کودکان

پیشگیری و بهبود بیماری ام اس (MS)

کاهش خطر ابتلا به بیماری کرونا (کووید-۱۹)

جلوگیری از ابتلا به پوکی و نرمی استخوان

کاهش احتمال ابتلا به بیماری راشیتیسم در کودکان

بهبود بیماری پاراتیروئید

کاهش احتمال ابتلا به افسردگی

اثرات قرص ویتامین D در بدن می‌تواند مفید یا مضر باشد. در صورت مصرف صحیح، این ویتامین می‌تواند از شما در برابر بیماری‌های گوناگون محافظت کند. اما اگر بیش‌ از حد مجاز از آن استفاده کنید، موجب مسمومیت می‌شود. مسمومیت با قرص ویتامین D معمولا نشانه‌هایی مانند حالت تهوع، درد معده، خستگی، تشنگی و تکرر ادرار دارد.1

انواع قرص ویتامین D کدام است؟

انواع قرص ویتامین D اغلب به صورت مکمل‌های D3 (دی-۳) و D2 (دی-۲) تولید می‌شوند. مصرف روزانه ۱۰۰۰ واحد از قرص دی-۳، می‌تواند ویتامین مورد نیاز بدن شما را تامین کند. مکمل دی-۲ در مواد غذایی گیاهی مانند قارچ و دی-۳ در محصولات حیوانی مانند ماهی و نور خورشید یافت می‌شود. مصرف هر دو نوع این ویتامین‌ها برای بدن مفید است.1

نحوه ی صحیح مصرف ویتامین D3

‎-فرم خوراکی ویتامین D3 را همراه یا بدون غذا می توانید مصرف نمایید. با این حال مصرف این دارو همراه با غذا های چرب، جذب آن را افزایش می دهد.

‎-مقدار مصرف ویتامین D3 با توجه به آزمایشات بالینی و سطح ویتامین د موجود در بدن هر فرد متفاوت می باشد. در صورتی که مبتلا به کمبود ویتامین D3 می باشید آن را دقیقا طبق دستور پزشک مصرف نمایید.

‎معمولا در دوز های پایین (۴۰۰ تا ۵۰۰۰ واحد) بصورت روزانه و در دوز های بالاتر (۵۰۰۰۰ واحد) بصورت هفتگی یا ماهانه با توجه به نیاز فرد، تجویز می شود.3

دوز نگهدارنده ویتامین D بر مبنای سن

بجه ها از زمانی که وزن بدنشان دو برابر وزن هنگام تولد می شود (بطور مثال: اگر وزن هنگام تولد 3 کیلو باشد ، از زمانی که وزن اش به 6 کیلو رسید) تا پایان 2 سالگی روزی 400 واحد ویتامین D3 نیاز دارد که بصورت قطره آ+د (قطره A+D) باید مصرف شود.

از 2 تا 12 سالگی

هر دوماه یک قرص 50 هزار یونیتی

از 12 تا 70 سالگی

ماهی یک عدد قرص 50 هزار یونیتی

از 70 سالگی به بالا

هر دو هفته یک قرص 50 هزار یونیتی.2

عوارض جانبی ویتامین D3

‎-در صورت بروز علائم حساسیت مانند لکه های پوستی، خارش، کهیر، تورم، تب، خس خس سینه و تنگی نفس، تغییر در صدا، ورم لب، پلک ها، صورت، زبان یا گلو و... به پزشک خود مراجعه نمایید.

‎-علائم مسمومیت با مصرف بیش از حد مورد نیاز ویتامین د شامل احساس ضعف و بی حالی، گیجی، احساس خستگی شدید، سردرد، معده درد و سؤهاضمه، یبوست و درد های استخوانی می باشد در صورت بروز این علائم ویتامین د را قطع و به پزشک خود مراجعه نمایید.

‎-در صورت بروز سرفه های مزمن، مشکل در بلع، ضربان قلب بالا و هرگونه خستگی غیر عادی به پزشک خود مراجعه نمایید.3

تداخلات دارویی ویتامین د3

مصرف همزمان داروهای آنتی اسید حاوی منیزیم با کوله کلسیفرول ممکن است منجر به زیادی منیزیم خون، بویژه در بیماران مبتلا به نارسایی مزمن کلیوی گردد.

مصرف همزمان کوله کلسیفرول با مقادیر زیاد فراورده های حاوی کلسیم یا مدرهای تیازیدی ممکن است خطر زیادی کلسیم خون را افزایش دهد. مصرف همزمان سایر مشتقات ویتامین D با این دارو توصیه نمی شود.زیرا امکان بروزمسمومیت افزایش می یابد.3

پینوشتها
1.www.drdr.ir
2.www.niloulab.com
3.www.darooyab.ir